“Phật giáo lấy từ bi làm đầu” là một câu thiền ngữ mà đại chúng hẳn đều quen thuộc. Tuy nhiên, lòng từ bi không phải chỉ là đạo của người Phật tử mà lòng từ bi thực tế là tài sản chung của muôn loài. Vì thế gian có lòng từ bi nên cuộc đời mới tràn đầy ý nghĩa; trong những năm tháng gian khổ của cuộc đời, nhờ có lòng từ bi nên con người mới mang khát vọng vô hạn về tương lai.
Tâm từ bi là cội nguồn cho sự sống vô tận của vạn vật, tâm từ bi chính là Phật tính, và vì ai cũng có lòng từ bi nên tất cả chúng sinh đều được thành Phật. Lòng từ bi cũng là điều kiện tiên quyết để làm người, một người có thể thiếu bất cứ điều gì nhưng tuyệt đối không thể thiếu đi lòng từ bi! Một người có lòng từ bi thì lời nói và hành động sẽ giống như ánh nắng mặt trời, mạch nước trong lành và đóa hoa tươi thắm để mang lại ánh sáng, sự thanh khiết và hương thơm cho chốn nhân gian.
Từ bi không phải là bị đánh mà không phản ứng, bị mắng mà cố sức chịu đựng. Khi công lý chính nghĩa bị chà đạp và xóa bỏ một cách vô tâm, khi một người tốt, chính trực bị chỉ trích, phỉ báng một cách bất công, nếu có thể đứng lên bảo vệ chính nghĩa thì đây chính là sự dũng cảm và tính tích cực của từ bi.
Từ bi phải đồng hành cùng với trí tuệ; từ bi không phải là lòng trắc ẩn nhất thời, mà là dựa vào công lý chính nghĩa để cảm hóa giúp đỡ người khác; từ bi không phải là hùa theo đám đông náo nhiệt mà là cứu giúp người với chính niệm trong tâm; từ bi không phải là tự tư tự lợi cho bản thân hay người thân và bạn bè, càng không phải vì có điều mong cầu mới bắt đầu đi bố thí ban ơn. Cảnh giới cao nhất của lòng từ bi là đối đãi bình đẳng với kẻ oán và người thân; là vô tư không nghĩ đến chính mình.
Lòng từ bi là con đường tu tập nỗ lực của bản thân, không phải dùng làm thước để đo lòng người khác. Lòng từ bi chân chính không nhất định phải là những lời khen ngợi khích lệ để làm vui mặt đẹp lòng đối phương, mà đôi lúc phải dùng dũng khí mạnh mẽ để khuất phục cái xấu cái ác, nếu làm được điều này tức là ta đã thực hiện được lòng đại từ đại bi khó thực hiện.
Hiện nay không ít người trong xã hội hiểu sai ý nghĩa của lòng từ bi. Lòng từ bi vốn là sự tha thứ khoan dung, nhưng giờ lại bị xem thành dễ dãi nuông chiều, dung túng sai lầm, dẫn đến mất trật tự xã hội. Thậm chí thể hiện lòng từ bi mà không suy xét kỹ có thể tạo thành hố sâu của tội lỗi. Ví dụ: Phóng sinh không đúng cách ngược lại còn làm tổn hại đến sinh linh; cho đi tiền bạc một cách khinh suất ngược lại sẽ kích động lòng tham; v.v. Vì vậy lòng từ bi chân chính phải có trí tuệ dẫn đường, nếu không sẽ phản tác dụng và đánh mất đi thiện ý tốt đẹp vốn có.
Lòng từ bi không phải là thứ gì đó cứng nhắc mà là sự thăng hoa không ngừng của cảm xúc. Trong Hoa nghiêm kinh có câu: “Chỉ mong tất cả chúng sinh đều thoát khỏi khổ đau, mà không cầu hạnh phúc cho bản thân”, nhiệt huyết “lo cái lo của thiên hạ, vui cái vui của thiên hạ” ấy chính là lòng từ bi.
Mọi việc trên đời không phải lúc nào cũng như ý, sống và làm việc với lòng từ bi không thể tránh khỏi thiệt thòi. Tuy nhiên, chỉ có lòng từ bi mới có thể biến chiến tranh thành hòa bình, xua tan nỗi bất an; chỉ có lòng từ bi mới có thể giao kết những mối nhân duyên tốt đẹp, thành tựu sự nghiệp vĩ đại. Từ bi là kho báu vô tận sử dụng cả đời cũng không bao giờ hết!