Hạnh không ngờ rồi có một đêm mình lại thức trắng như thế này. Mới hơn tám giờ tối đã lên giường, lấy cớ mình bị mệt, chị bắt đứa con gái mới tám tuổi cùng đi ngủ sớm nhưng đến khi con bé đã say giấc, chị vẫn không tài nào chợp mắt được. Hết trở người về phía bên này lại sang phía bên kia nhưng vô ích, người chị cứ như vừa được tắm nước nóng xong, tỉnh táo đến kỳ lạ.
Nhiều lần Hạnh tự nhủ "ngủ thôi", song khi chị nhắm mắt thì khuôn mặt Khánh bỗng hiện ra, kéo theo sự bực bội. Hạnh biết rõ là do đâu mình lại rơi vào tình trạng này. Không phải đợi đến bây giờ mà từ chiều lòng chị đã nặng trĩu khi bé Trà từ bãi cát ngoài sông chạy về với vẻ mặt hăm hở, khoe:
- Mẹ ơi! Bác Khánh sắp cưới vợ rồi! Có một cô đẹp lắm đang ở lại trong nhà bác ấy và mấy đứa chúng nó bảo đó là vợ sắp cưới của bác Khánh.
Đang lui cui cắt rau sau vườn để nấu cho heo, thoạt đầu Hạnh không chú ý đến điều con gái vừa nói là mấy nhưng sau đó bỗng dưng chị thấy có cái gì đó hụt hẫng. Hạnh làm mọi việc một cách vội vàng và rồi một lát sau, không kìm được tò mò chị liền bưng rổ đi về phía bờ sông. Chị cố tình đi thật chậm trên con đường nhỏ bên cạnh nhà Khánh. Ngôi nhà này đã quá quen thuộc với chị, từ cái hàng rào bằng những cây keo lưa thưa đến những tấm phên tre được trát bằng phân trâu lâu ngày đã bạc màu, trắng mốc. Có ngày nào ra sông mà Hạnh không đi ngang qua đây nhưng lần này... Đúng như bọn nhỏ nói rồi! Lòng chị bỗng nhói đau, vì trên cái dây phơi bắt từ hiên nhà qua cây đào lộn hột già cỗi, có một bộ quần áo phụ nữ đang phơi... Xưa nay, chưa bao giờ Hạnh thấy có một bộ đồ phụ nữ như thế phơi trong sân nhà Khánh. Chưa hết, chạng vạng, Hạnh lại giả vờ ra bến sông lần nữa. Lúc này, khách qua đò đã hết, con thuyền nhỏ đang neo bên bờ cát, còn trong sân nhà mình, Khánh đang ngồi trên chiếc ghế gỗ cùng với một phụ nữ tóc xõa ngang lưng.
Như vậy là bọn nhỏ không nói sai! Bữa cơm tối với Hạnh trở nên nhạt nhẽo. Từ lúc ấy, chuyện Khánh sắp lấy vợ cứ bám riết trong tâm trí Hạnh.
Khuya. Trăng ngoài kia lên cao, qua khung cửa sổ, Hạnh nhìn thấy những ánh vàng chảy tràn trên những tàu lá chuối ở đầu sân. Đêm vắng lạ lùng, chỉ có tiếng dế gáy ri ri đâu đó và thỉnh thoảng có tiếng của một chú vạc ăn đêm, thả xuống những tiếng kêu đơn điệu, thưa thớt. Chưa bao giờ Hạnh cảm thấy ngôi nhà nhỏ bé của mình lại trống vắng như lúc này. Cái tin Khánh sẽ cưới vợ đến với Hạnh quá đột ngột. Họ vốn là người cùng làng, từ nhỏ đã quen biết nhau, cùng học chung một trường ở xã. Khánh lớn hơn Hạnh hai tuổi, là bạn và cũng là người học cùng lớp với Thiên - chồng Hạnh.
Quê nghèo, nên khi học xong cấp hai, như nhiều bạn gái, Hạnh phải ở nhà làm lụng, giúp đỡ gia đình, chỉ có Thiên, Khánh và nhiều đứa con trai khác thì được cha mẹ chu cấp lên trường huyện học tiếp. Tốt nghiệp cấp ba, cả hai không đỗ đại học, Khánh vào trung cấp rồi làm việc trong ngành kiểm lâm, còn Thiên trở về quê. Tình yêu nảy nở và mấy năm sau thì Thiên và Hạnh cưới nhau.
Một nong tằm là năm nong kén... Vừa tham gia công tác ở xã, Thiên vừa cùng vợ chăm chút làm ăn với nghề trồng dâu nuôi tằm. Một ngôi nhà nhỏ mái tôn vách ván được dựng lên để đôi vợ chồng trẻ ra riêng, và mấy năm sau thì bé Trà chào đời. Nhưng thật oái oăm, khi bé Trà lên ba thì vì một cơn bệnh hiểm nghèo, Thiên đã ra đi để lại mẹ con Hạnh trong cảnh buồn đau. Hạnh gạt nước mắt, quạnh quẽ nuôi con. Rất nhiều lần, Hạnh nghĩ mình sẽ không đi bước nữa. Chị không muốn san sẻ tình cảm của mình cho ai ngoài đứa con gái mà chị rất mực yêu thương. Song thời gian trôi đi, khi Hạnh vừa mãn tang chồng thì Khánh trở về quê. Trong một trận đánh nhau với bọn lâm tặc, chẳng may Khánh bị thương, dập hết một chân, phải cưa gần đến gối. Lúc này, cha mẹ Khánh cũng đã già yếu, qua đời. Không thể sống chung cùng anh em, Khánh mua lại một ngôi nhà nhỏ bên bờ sông, ngay trên con dốc dẫn xuống bến đò và anh được xã tạo điều kiện, phân cho việc đưa đò để sinh sống, thay chỗ cho ông cụ Toản đã già.
Vốn là bạn của Thiên, lại chưa có gia đình nên Khánh rất thương bé Trà. Nhiều lúc, khi đò không có khách sang sông, con bé hay ra bãi cát để chơi với Khánh. Có khi hai bác cháu chèo đò qua bến bên kia rồi cùng quay lại...
Trong làng có người bạn gái trạc tuổi Hạnh bảo chị: "Hình như anh chàng Khánh thương mày". "Nói bậy." - Hạnh đáp rồi lắc đầu nguây nguẩy, lơ đi, coi như mình không chú ý. Thực ra, từ lâu, Hạnh đã nhận ra những tình cảm khác thường của Khánh đối với chị. Chỉ với ánh mắt của Khánh trong những lần chị đi đò qua sông đã mách bảo với chị tất cả. Tuy nhiên, Hạnh luôn luôn như một kẻ vô tình, không biết chuyện gì diễn ra, dù rằng đôi lần Khánh đã nói bóng gió khi trên chuyến đò chỉ có mình chị là khách. Thế rồi cách đây năm tháng, vào một buổi tối, khi bé Trà sang chơi ở nhà hàng xóm thì Khánh đến. Họ ngồi đối diện bên chiếc bàn gỗ, nói đủ thứ chuyện trong làng, ngoài xóm, cuối cùng trong trạng thái bối rối đến ngượng nghịu, Khánh đã nắm tay Hạnh và ngỏ lời muốn cưới chị làm vợ, muốn cùng chị chăm sóc bé Trà. "Chúng mình chỉ là anh em thôi," - vì bất ngờ và không tránh được lúng túng, Hạnh rút vội tay mình trả lời rồi giục anh về.
Không phải Hạnh không quý Khánh. Anh là người hiền lành, chất phác. Tình cảm anh dành cho chị rất chân thành. Hạnh cũng quý anh, nhưng đi bước nữa là chuyện chị chưa hề chuẩn bị. Vào mùa nuôi tằm hầu như lúc nào chị cũng bận rộn. Vả lại, chị muốn chờ cho bé Trà lớn khôn thêm. Sau lần ngỏ lời không thành công, mỗi khi gặp nhau, Hạnh thấy Khánh buồn hẳn. Vốn là người ít nói, giờ anh chàng càng ít nói hơn. Hạnh động lòng và đêm đêm chị bắt đầu nghĩ về anh. Tại sao lại không? Chị tự hỏi và bắt đầu nhóm lên niềm hy vọng... Nhưng bây giờ, niềm hy vọng chỉ mình chị biết ấy đã vỡ vụn rồi.
Càng nghĩ mông lung, Hạnh càng thấy mệt mỏi. Hạnh cố nghĩ lan sang những chuyện khác nhưng chỉ phút chốc tất cả những gì có liên quan đến Khánh cứ liên tục trải ra trước mắt chị.
Ngoài kia trăng vẫn sáng. Càng về sáng, ánh trăng dường như càng vàng hơn. Không chịu nổi sự giày vò của tâm trí, Hạnh mở cửa bước ra hàng hiên, thở dài nhưng sau đó lại quay vào nằm thừ người, bất lực.
Có tiếng gà gáy thưa thớt từ xa vọng tới rồi chẳng mấy chốc cả làng trên, xóm dưới tiếng gà liên tiếp trỗi lên rộn rã. Trời sáng dần. Ớ đầu sân có tiếng chim chèo bẻo kêu, sau đó có tiếng chim chìa vôi ríu rít ở cuối vườn. Bực bội. Mệt mỏi. Nhưng nằm thêm một lát trên giường, khi trời sắp sáng hẳn, Hạnh liền ngồi bật dậy bởi một quyết định táo tợn vừa xuất hiện. Chị muốn sớm được xem Khánh, người mà chỉ mấy tháng trước đã nỉ non ngỏ lời yêu chị, giờ đây ra sao.
Để không làm thức giấc đứa con gái, Hạnh nhẹ nhàng ra sân rửa mặt rồi vội vã lấy chiếc nón lá và cầm chiếc rổ không, bươn bả ra đường.
Lần theo con đường đất quen thuộc còn mờ mờ bóng đêm và đẫm hơi sương, Hạnh tiến về phía bờ sông. Đến gần nhà Khánh, Hạnh dừng lại, do dự một lát nhưng cuối cùng chị đã gọi cửa.
- Anh Khánh ơi! Làm ơn cho tôi qua sông một chút!
- Ai đó? - Có tiếng hỏi và khi mở cửa, nhận ra Hạnh, Khánh hỏi với vẻ đầy ngạc nhiên. - Hạnh hả? Qua sông làm gì sớm thế?
- Nhà có việc, - chị đáp gọn lỏn, - anh có thể đưa tôi sang sông được không?
- Được chứ, được chứ... - Vồn vã trả lời và rồi với vẻ còn ngái ngủ, Khánh bước theo Hạnh ra bến. Đến mép nước, anh cúi xuống, vục nước vào hai lòng bàn tay để rửa mặt, sau đó đẩy thuyền ra khỏi bờ.
Mặt con sông Cái vào lúc tinh mơ phủ đầy những lớp hơi mờ mờ, xám đục trông rất huyền ảo.
- Em có việc gì mà qua sông sớm vậy? - Khánh cất tiếng hỏi khi con đò nhỏ đã ra giữa dòng.
- Có việc thì mới đi! - Ngồi ở đầu thuyền, Hạnh cố tình đáp với giọng khó chịu. Nhưng không thấy Khánh hỏi gì thêm, chỉ có tiếng mái chèo khua lạch cạch bên mạn thuyền, điều đó càng làm cho Hạnh khó chịu thêm. Chị nói tiếp với giọng dịu dàng nhưng đầy soi mói:
- Có việc cần nên nhờ anh hơi sớm. Thật bất tiện khi làm anh phải bỏ chị ấy nằm một mình trong nhà.
Mái chèo trên tay Khánh như chùng lại:
- Ồ, Hạnh nói gì thế? Bỏ chị ấy nào?
- Thôi, có gì mà phải giấu. - Hạnh nói. - Chẳng phải anh sắp cưới vợ và người đàn bà ấy đang ngủ lại trong nhà anh đó sao?
- A! - Khánh ra vẻ ngạc nhiên sau đó cười. - Đó là chị Hiền, chị họ của anh, mới ở thành phố về thăm. Tối hôm qua chơi ở nhà anh, sau đó chị đã vào Xóm Gò thăm bà dì.
- Thế à! - Bây giờ thì Hạnh bối rối hẳn. Người Hạnh bỗng chốc nhẹ nhõm và trong cơn xúc động không kiềm chế được, chị bất ngờ đưa hai tay bưng mặt khóc òa, rồi chị bảo Khánh với giọng không còn chút bình tĩnh - Thôi... anh quay thuyền lại... cho tôi về...
Khánh chẳng hiểu vì sao Hạnh lại xúc động đến vậy.
- Em làm sao thế? - Anh hỏi mấy lần nhưng Hạnh vẫn ôm mặt khóc. Lúng túng vì không rõ chuyện gì đã xảy ra, Khánh liền vứt cây dầm vào lòng thuyền, bước đến với Hạnh. Anh đặt tay lên vai Hạnh, vừa lắc vừa hỏi. - Nào, chuyện gì đã xảy ra? Thôi, đừng khóc nữa, nào...
Hạnh vẫn không trả lời. Chị khóc to hơn và bất ngờ ôm chặt lấy Khánh, gục đầu vào ngực anh, thổn thức.
- Nào? Có chuyện gì?
Khánh lại hỏi nhưng Hạnh lắc đầu. Những giọt nước mắt nóng ấm của Hạnh thấm vào ngực áo Khánh làm anh thêm bối rối, không hỏi nữa. Một lát sau, anh khẽ khàng đưa tay ôm chặt lấy chị. Anh không dám thở mạnh trước mùi hương tóc dìu dịu, mênh mang.
Chiếc thuyền nhỏ chẳng có người lái hơi tròng trành, sau đó, cứ thế lững lờ giữa dòng sông sớm đầy sương. Bên kia sông, hình như có người đi chợ sớm, cất tiếng gọi: Đò ơi!
Tiếng gọi lan dài trên mặt sông.
- Hoàng Nhật Tuyên
Morning on the river
Hạnh had never thought that she would have a sleepless night like this. It was only 8:00 p.m. and she went to bed for the reason that she wasn't feeling very well, she also told her 8-year-old daughter to go to bed early but when the kid had fallen asleep she could not close her eyes. She turned to the right, to the left in vain, she felt quite sober as if she had taken a hot bath.
For many a time, Hạnh told herself, "go to sleep" but when she closed her eyes, Khánh's face appeared with an angry expression on it. Hạnh knew for sure why she was in such a situation. It was not until then, but not until the evening did her heart fall ill when little Trà coming back from the river bank said, brightened, "Mom! Uncle Khánh is going to get married. A real nice woman is staying in his house and all the kids there said that it was the woman Uncle Khánh is going to marry."
She was busying herself with feeding the pigs. At first she didn't pay any attention to what was said but later on she felt a little frustrated. She did things in a hurry, and then a little time later, unable to check her curiosity, she took the basket of vegetable and went to the riverbank. She intentionally walked very slowly the path beside Khánh's house, which was so familiar to her, from the hedge of a few acacias in between to bamboo whattles coated with buffalo shit and gray with mould. She had never gone to the river bank but passed by the house except this time ... What the kids said was true. She felt heartsick, a woman outfit was being dried on the string in the garden. No such an outfit had been there before. Still something more, at twilight, she pretended to go to the riverbank again. No more passengers then, the little boat was moored by the sand bank. In his garden, on a wooden hair was sitting Khánh and a woman whose hair fell down to her waist.
The kids told the truth! Her dinner turned stale. Since then, Khánh's going to get married stuck to her mind.
It was late at night. The moon was hanging high in the sky, shining through the window. Hạnh looked at the yellow light beams on banana leaves in a garden corner. How deserted the night was. Only the cricket's sounds and the heron's troubled the night, monotonous and intermittent. Never before had Hạnh felt that her small house was so lonely and deserted. The news that Khánh was going to get a wife came to her so abruptly. They were of the same village, had been friends since their childhood, had gone to the same ward school. Khánh was two year senior to Hạnh, classmate to Thiên, Hạnh's husband.
The village was so poor. Having finished junior high, Hạnh gave up her studies staying home and keeping house like many other girls. Only Thiên, Khánh and other boy sponsored by families continued their studies in towns away. Graduating from high school but failing their university entrance exams, Khánh attended a higher school of forestry, Thiên returned to his village. Thiên and Hạnh loved each other and got married some years later.
A broad basket of silkworms makes five baskets of cocoon ... Working as a ward official, Thiên together with his wife was in the business of mulberry. A tin-roofed, wood-walled cottage was built for the newly-weds, and some years later, little Trà was born. What a sarcastic event, in Trà's third year, Thiên fell seriously ill and died. Hạnh and her daughter now lived in woes. She wiped her tears off and took good care of Trà. For many a time, she thought she wouldn't get remarried. She didn't want to share her love with any one else than her daughter that she loved with all her heart. Time was passing by. And when she finished her mourning time, Khánh returned. In a fight with forest bandits, Khánh was seriously beaten and had to be amputated almost to his knee. His parents had passed away. Unable to live together with his siblings, he bought a small cottage on the river bank, on the slope leading to the wharf and was granted the business of taking passengers across the river in place of the old Toản.
As an old friend to Thiên, still single, Khánh loved Trà very much. When he had no passengers, he played with her on the shore. Sometimes, he carried her to the other bank and back....
A woman in the village, a friend to Hạnh and of the same age said to her, "It seems that Khánh falls in love with you!" "Nonsense" was Hạnh's answer. She shook her head, jerkily moving away and paying no attention. Indeed, Hạnh had noticed Khánh's special sentiments for her for a long time. His eyes he had on her when she was on board his boat betrayed his true love for her. Anyhow, Hạnh always acted inattentively to whatever was happening, although Khánh had at one time or another spoken by hints when she was the only passenger on his boat. Then, about five months before, on an evening Khánh visited her while Trà was in a neighbor's house. They were sitting at a table, face to face, talking about everything. He had finally, in an extremely confused manner, held her hand and declared his love for her wanting to marry her, to breed Little Trà with her. Awarkly she pulled her hand back and urged him to leave saying, "we are just brother and sister."
It was not that she didn't like him, he being quite a good man, kind and honest, his sentiments for her quite truthful, she had never thought of getting remarried. She was busy all the times with her mulberry and silkworm breeding. On the other hand she wanted to wait for Little Trà to be more mature. After that unsuccessful declaration of love, Khánh proved to be sadder whenever they met. He grew all the more reticent. Hạnh was moved by his solicitude and began to think of him night after night. But why not? She asked herself and began to cherish fervent hopes ... but now, only she knew that they had been destroyed.
The more thought raved thru her mind, the more tired she felt. She tried to change the subject but just after a moment all that was connected to Khánh came back to her mind, before her eyes.
The moon was shining. As it was getting on for down, the more yellow the moon was. Unable to bear the mental torments, she opened the door and stepped out to the verandah, sighing but returned and lay down exhausted and impotent.
Incoherent cock crows echoed from afar, then just a little time later cockcrows were heard everywhere. Day was breaking. In the front yard a drongo sounded, and in the back yard, a wag- tail twittered. Disappointed and exhausted. A little more on bed, when it was broad daylight, Hạnh sat up straight with a new bold decision. She just wanted to know what the one who had ardently declared his love for her some months before was like. Not to wake her daughter, she hastily went out to the verandah washed her face, then took her conical hat and the empty basket, hurrying to the road.
Along the familiar path still dimmed with darkness and soaked with dew, Hạnh proceeded toward the riverbank. When nearing Khánh's house, Hạnh stopped, hesitated, then she knocked on the door.
"Khánh, please take me across the river."
"Who is it?" Recognizing Hạnh, he asked in a surprised voice "Is that Hạnh? Why so early in the morning?"
"I have to do something over there. Can you take me across...?" was her short response.
"Sure, I can." Was the eager answer, then with his sleepy walk, he followed Hạnh to the wharf. At the water's edge, he stooped, scooped some water to wash his face, and then pushed his boat out, offshore.
The surface of the Cái river at dawn was covered with grayish and translucent vapor, looking fanciful.
"What is it that makes you cross the river so early in the morning?" Asked Khánh when the boat was half way across the river. "Of course there is a reason," was her unpleasant answer, she sitting at the bow. He did not ask any more questions. Only the noise was heard of the paddling, which annoyed Hạnh all the more, she went on speaking in a soft but fussy voice, "Sorry to cause you trouble at so early an hour, you to leave her alone!"
Khánh nearly stopped the paddle, "what are you saying? Which "her"?"
"Come on, you don't have to hide it. Isn't it true that you're going to marry and she - that woman - is staying in your house?"
"Uh!" Khánh looked surprised then laughed, "That is Hiền, my cousin, just came here for a visit. She stayed with me last night, now she is in the Mould Hamlet to visit our aunt. "Oh!" Hạnh sounded confused. She then felt completely relieved, and in an uncontrollable fit of emotion she suddenly covered her face with her hands and burst out crying. Then she spoke in a rather calmless voice, "Please turn your boat ... I want to come back ..."
Khánh could not understand what drove Hạnh in such an emotional mood. "What's the matter with you?" She didn't answer his question, repeated many times. She was crying with her face covered by her hands. Perplexed, Khánh threw the paddle into the boat and came to her. He put his hand on her shoulder, shaking it and asking, "What did happen to you? Now stop crying. Come on!"
Still Hạnh didn't answer. She cried louder and suddenly hugged Khánh tightly, landing her head on his chest, sobbing.
"Come on! What's the matter?"
He repeated the question but Hạnh shook her head. Hot drops of tears soaked his chest making him perplexed. He didn't ask any more. A little time later, he slowly embraced her tightly. He didn't dare to breath deeply with her hair smell, soft and infinite...
The little boat, without a rower, bobbed a little and then freely slightly floating in the middle of the stream filled with morning dew. From the other bank, someone - wanting to go to the market in early morning - hailed, "O, boat!"
The call spreading on the river.
- Hoàng Nhật Tuyên