C
hị Phạm Thị Thu Hoàn, giáo viên tiếng Anh, trường THPT chuyên Nguyễn Huệ, Hà Nội có hai con đều học chuyên Toán và cùng chinh phục giấc mơ du học theo những cách khác nhau. Con gái đầu của chị Lý Phương Thảo là du học sinh tại Australia; con trai thứ hai là Lý Quốc Hoàng chinh phục học bổng bậc trung học 100% vào trường John Bapst, Hoa Kỳ cuối năm 2018, khi đang học lớp 9 tại Vinschool. Cuộc trao đổi với chị với tư cách phụ huynh cho chúng ta nhiều thông tin cụ thể về hành trình đồng hành cùng hai con chinh phục các kỳ thi học sinh giỏi trong và ngoài nước cũng như quá trình chuẩn bị cùng các con từ bậc tiểu học để đạt tới cái đích du học một cách khá ngoạn mục.
Được biết cô con gái đầu lòng của chị, cháu Phương Thảo hiện đang du học tại Australia và cháu Quốc Hoàng, cháu trai thứ hai, trong quá trình học tập từ nhỏ đã đạt được những thành tích nhất định và hết THCS đã nhận được học bổng 100% vào trường John Bapst, Hoa Kỳ. Trước hết, xin chị chia sẻ làm thế nào có thể giúp các con học tốt để có thể tự tin du học ở Úc và Mỹ?
Trước tiên bản thân các cháu phải nhận thức được con đường các cháu lựa chọn có ý nghĩa thế nào cho tương lai của các cháu.
Bố mẹ chỉ là người định hướng, không áp đặt con theo trào lưu của xã hội. Các cháu lựa chọn môn học, ngành học phù hợp với khả năng kiến thức của mình, đặt mục tiêu thực hiện. Việc giáo dục và định hướng cho con cái phải có nền tảng lâu bền không thể thực hiện ngày một, ngày hai. Ngay từ khi còn nhỏ, gia đình tôi đã dạy các cháu cách sống tự lập, tự chịu trách nhiệm với suy nghĩ, quyết định của mình, dù đúng hay sai, tốt hay xấu phải biết phân biệt, lựa chọn và rút kinh nghiệm. Tất nhiên, trong những bước đi đầu đời của các con, ông bà, bố mẹ, thầy cô giáo, môi trường sống và học tập của các con là rất quan trọng. Bố mẹ luôn đồng hành cùng các con trong học tập và các hoạt động trải nghiệm với tư cách là người đồng hành chứ không phải là giám sát viên. Ngoài việc tiếp thu kiến thức các môn học văn hóa từ nhà trường, các con đã học được các kỹ năng mềm, cách thích nghi tốt với mọi thay đổi của xã hội, môi trường sống, biết cách tự giải quyết vấn đề của bản thân khi gặp khó khăn, tuy nhiên cũng cần các kênh tham khảo của người lớn, những chuyên gia có kinh nghiệm để tháo gỡ vướng mắc cho các con.
Cha mẹ và các con cùng thống nhất chuẩn bị tốt nền tảng, xây dựng khung kế hoạch học tập và phấn đấu. Các con dần dần tích lũy kiến thức, kỹ năng sống, bố mẹ tính toán và tích lũy nguồn tài chính. Quá trình chuẩn bị này diễn ra từ khi các con tôi bắt đầu đi học cấp tiểu học.
Theo chị, mỗi giai đoạn, mỗi cấp học, bố mẹ nên chuẩn bị những gì để con có động lực, phát huy được sở trường trong học tập? Hai con là hai tính cách, hai tố chất khác nhau, làm thế nào để lựa chọn được phương án phù hợp cho các con học tập mỗi giai đoạn cấp một, hai, ba?
Ở giai đoạn đầu đời bắt đầu đi học hay còn gọi là cấp tiểu học, tôi cố gắng luyện các con tính tự giác, tự tin và có ý chí. Lớp 1, 2 là quan trọng nhất trong việc trẻ hình thành tính kỷ luật. Điều này thể hiện ở việc con luôn hoàn thành bài tập trên lớp và về nhà tự đọc sách có liên quan đến kiến thức môn học. Trẻ đọc sách, truyện nhiều sẽ thu được một lượng kiến thức nhất định so với độ tuổi phát triển, lúc đó các con muốn thể hiện mình qua các kỳ thi, tôi sẽ ủng hộ động viên các con, đặc biệt là không quá nặng nề về điểm số, giải thưởng. Vì mục tiêu của các con và gia đình là muốn khẳng định kiến thức các con có được ở vị trí nào. Lớp 3, 4 các con đã có nếp học tập và sinh hoạt tự giác, tự lập để chuẩn bị tốt cho lớp 5 là giai đoạn chuyển cấp học.
Vì mục tiêu của gia đình là muốn các con ngoài việc học kiến thức, còn phải có trải nghiệm cuộc sống, học kiến thức khoa học tự nhiên và xã hội thực sự qua các trải nghiệm thực tế. Tôi đã chọn hệ thống trường ngoài công lập cho các con, vì một số trường ngoài công lập có đủ điều kiện cơ sở vật chất, chương trình học tiên tiến có thể giúp các con thỏa thích thể hiện các môn học đam mê của mình. Hai con của tôi có tố chất học các môn khoa học tự nhiên nhưng các cháu cũng rất đam mê đọc sách, truyện lịch sử, thiên văn, vũ trụ và đặc biệt môn Văn các cháu không giỏi xuất sắc, nhưng những gì các con học được cũng đủ để trình bày qua bài viết, nói, thuyết trình cô đọng, đủ ý. Điều này các cháu có được từ phong trào “văn hóa đọc” ở các trường các cháu theo học.
Lớp 9, năm học cuối cấp hai, chuẩn bị cho kỳ thi vào lớp 10 THPT. Đây là năm học thực sự căng với các con và gia đình, tôi khẳng định không chỉ riêng với các con và gia đình tôi đều có tâm trạng lo lắng mà là nỗi lo của toàn xã hội do phương thức thi và xét tuyển thi vào lớp 10 THPT thay đổi liên tục, mục tiêu phấn đấu của các con cũng có phần bị ảnh hưởng và hạn chế. Ví dụ, ban đầu các con có ý định thử sức thi hai môn chuyên, nhưng hết học kỳ I, sang học kỳ II lớp 9 các con quyết định tập trung cao độ ôn thi một môn chuyên để đạt kết quả tốt.
Trong suốt năm học lớp 9 của các con, tôi luôn là người đồng hành cùng các con, theo sát các con từ chế độ dinh dưỡng, lên lịch học, nghỉ ngơi và thư giãn một cách hợp lý, khoa học. Không ép các cháu học quá sức, và đặc biệt luôn có các cuộc trao đổi với các thầy cô giáo trên lớp và các thầy cô giáo ở lớp học thêm để nắm bắt tiến trình học tập của các con.
Được biết trong 4 năm học THCS, Quốc Hoàng đã tham gia một số cuộc thi học sinh giỏi và đạt được những thành tích nhất định. Chị có thể cho biết quá trình đó và cụ thể các giải thưởng trong nước và quốc tế của con? Quá trình năm lớp 8 sang Yale dự thi của con có ý nghĩa như thế nào trong các quyết định sau này?
Theo tôi, các cuộc thi toán học trong và ngoài nước là sân chơi dành cho các học sinh đam mê toán học thực sự có ích và là động lực cho các con phấn đấu. Cháu Quốc Hoàng có tham gia các kỳ thi toán từ lớp 6 - 8: IKMC; AMC (Mỹ); AMC (Úc); SASMO; SIMOC; APMOPS… qua các cuộc thi, cháu cũng chỉ dừng lại ở giải Bạc nhưng chính các giải thưởng chưa phải là vị trí số một đó chính là động lực giúp cháu luôn cố gắng phấn đấu. Vì bản thân cháu qua các kỳ thư đó, giải thưởng đó, cháu đã nhận ra rằng, có rất nhiều bạn giỏi hơn mình và mình phải thực sự cố gắng hơn nữa. Trong học kỳ I năm học lớp 9, cháu tham gia kỳ thi HSG đạt giải Nhì cấp Quận, sau đó, cháu tiếp tục chuẩn bị thi HSG cấp thành phố dành cho học sinh lớp 9 năm học 2018-2019 khi đã có thông tin được hỗ trợ 100% học phí trường John Bapst, Hoa Kỳ.
Năm học 2017-2018: Cháu Hoàng tham gia cuộc thi tranh biện “World Scholar Cup” qua 3 vòng thi đấu: Regional Round; Global Round; Tournament of Champion.
Vòng thi Tournament of Champion được tổ chức tại trường ĐH Yale - Mỹ. Đây là một cơ hội tốt để cháu thực sự tranh tài với nhiều học sinh đến từ nhiều quốc gia trên thế giới, và cũng là cơ hội để cháu đến thăm một số trường THPT nội trú và ĐH tại các bang và thành phố như: Thành phố New York, Thủ đô Washington D.C., Trường ĐH Yale (thành phố New Haven - bang Connecticut); Trường đại học MIT & trường ĐH Harvard (Thành phố Cambridge - bang Massachusetts); Trường phổ thông nội trú CATS (Thành phố Boston - bang Massachusetts); Trường phổ thông nội trú MacDuffie (thành phố Springfield - bang Massachusetts); Trường phổ thông nội trú Foxcroft (thành phố Foxcroft- bang Maine), trường phổ thông nội trú John Bapst (thành phố Bangor - bang Maine).
Những chuyến đi tham quan giảng đường, các phòng học bộ môn khoa học; các câu lạc bộ thể thao, nhạc kịch và khu nội trú dành cho học sinh Quốc tế thực tự đã để lại ấn tượng sâu sắc tới Hoàng và cháu tự nhủ: “Con muốn và sẽ quay lại một trong số những trường mà con đã đến thăm để thực hiện ước mơ được học tập đó.”
Được biết cháu Hoàng khi đang là học sinh lớp 9 trường Vinschool đã nhận được học bổng 100% vào trường John Bapst, Hoa Kỳ, vậy quá trình quyết định du học Mỹ khi con mới bước sang tuổi 15 như thế nào? Trước đó, gia đình có cân nhắc các phương án xin học ở các trường khác ở Mỹ không?
Tất cả các trường THPT nội trú cháu đã có dịp ghé thăm vào tháng 11/2017 và một số trường tôi tìm hiểu trên mạng, tôi đã hướng dẫn cháu nghiên cứu và nộp hồ sơ. Sau khi nộp hồ sơ, có trường hẹn lịch phỏng vấn trực tiếp khi có đại diện của trường về Hà Nội, có trường hẹn phỏng vấn online. Thật bất ngờ là hầu hết các trường cháu apply đều đồng ý cấp học bổng 3 năm học trung học, có trường còn cấp học bổng “Merit Scholarship”. Tuy nhiên để chọn một trường cho điểm đỗ cuối cùng thì thực sự là khó vì mỗi trường đều có một thế mạnh riêng. Gia đình tôi để cháu tự đưa ra quyết định cuối cùng. Tất nhiên cháu phải đưa ra được lý do, tiêu chí lựa chọn của cháu.
Để có được bộ hồ sơ apply học từ bậc trung học ở Mỹ, ngay từ năm lớp 6 cho đến nay, cháu đã cố gắng học tập, rèn luyện và tham gia rất nhiều kỳ thi trong và ngoài nước. Ngoài ra, cháu còn tham gia hầu hết các hoạt động thể thao, văn hóa, các câu lạc bộ nghiên cứu khoa học của nhà trường và các chương trình tình nguyện.
Điểm nào Hoàng được đánh giá cao trong quá trình phỏng vấn xin học bổng Trường John Bapst, Hoa Kỳ?
Qua 2 vòng phỏng vấn: Vòng 1 - đại diện phụ trách tuyển sinh học sinh quốc tế nhà trường phỏng vấn dựa trên các thông tin có trong CV. Vòng 2 - hiệu trưởng nhà trường trực tiếp phỏng vấn và nghe con thuyết trình, tôi có tham dự và nghe thầy hiệu trưởng nhận xét con:
- Tiếng Anh tốt, kiến thức sâu rộng.
- Phong thái đĩnh đạc, tự tin (rất có phong thái của một “Leader”).
- Thầy đánh giá rất cao về các các chứng chỉ con có trong bộ CV, không phải vì giải Vàng, Bạc… mà các kết quả đó thể hiện tinh thần tích cực phấn đấu. Đặc biệt các buổi phát sóng trên kênh truyền hình quốc gia VTV7 mà Hoàng tham gia trong chương trình thử thách khoa học được phát sóng đầu tiên năm 2016, 2 số gần đây phát vào tháng 10 và 12/2018 đã gây chú ý. Thầy nói: “Tôi có hơi chút nghi ngờ về giải thưởng mà Hoàng đạt được năm học lớp 8 - giải thưởng sáng tạo Khoa học, dù chỉ là cuộc thi và giải thưởng trong phạm vi trường Vinschool, nhưng sau khi xem số phát sóng trên truyền hình của một kênh quốc gia ‘Thử thách khoa học’ thì thầy hoàn toàn bị thuyết phục.”
Tôi nghĩ điểm mạnh để thuyết phục thầy hiệu Trưởng trường John Bapst là Hoàng chứng minh được bộ CV hoàn toàn là thực lực của con, cộng với bài viết luận rất đơn giản nhưng súc tích. Tôi thấy vòng phỏng vấn thứ hai gần như kiểm định lại những gì con đã tham gia và đạt được nhưng với cách hỏi của thầy hiệu trưởng thật chuyên nghiệp, đáng học hỏi.
Theo chị, để du học từ bậc phổ thông trung học ở Hoa Kỳ, học sinh và gia đình phải có những “điều kiện cần và đủ” như thế nào?
Tiềm lực kinh tế và kiến thức là “điều kiện cần và đủ” luôn song hành cùng nhau. Ví dụ học bậc phổ thông không giống du học bậc đại học hoặc sau đại học do học sinh THPT không được phép làm thêm kiếm tiền dưới mọi hình thức.
Với học sinh THPT mặc dù có được học bổng 100% bao gồm học phí, sách vở, đồ dùng học tập, lệ phí thi xếp lớp, lệ phí tham gia các câu lạc bộ thể thao, văn hóa, lệ phí phòng ở nội trú…; nhưng vẫn còn tiền phí bảo hiểm, phí giám hộ các kỳ nghỉ lễ (nhân viên giám hộ học sinh nội trú của trường cũng nghỉ lễ, nhà trường phải thu phí thuê nhân viên thời vụ); tiền ăn ngày ba bữa; tiền tiêu vặt - tính sơ bộ một năm khoảng 15.000 - 20.000 USD. Nếu một học sinh xuất sắc đạt học bổng như trên, điều kiện kinh tế gia đình không thể trang trải tối thiểu 15.000 USD/1 năm và trong suốt ba năm học thì liệu học sinh đó có thực hiện được ước mơ du học bậc THPT không ? Câu trả lời 99% là không.
Điều kiện tiên quyết là kiến thức phải thật vững. Nếu một học sinh có gia đình có tiềm lực kinh tế mạnh, nhưng kiến thức không đủ để theo học cũng là một vấn đề lớn, học sinh đó dù qua kỳ thi tiếng Anh để lấy chứng chỉ quốc tế hoàn thiện hồ sơ nhưng kiến thức nền về các môn khoa học, lịch sử, văn hóa không có thì thực sự khó mà theo học được. Tôi thấy, một số người cho rằng chương trình học phổ thông ở nước ngoài dễ, không khó như ở Việt Nam, đó là họ nói thế do thiếu thực tế hoặc do họ chọn trường với tiêu chí vừa phải thậm chí là thấp cho con học thì có thể chương trình học dễ thật. Nhưng thực tế các trường tôi nghiên cứu cho con thì tôi thấy chương trình thực sự là khó, đặc biệt các lớp AP (Advanced Placement). Cảm giác độ khó các bài tập không giống như ở Việt Nam, khi các thầy cô ra các bài toán khó, đánh đố học sinh, học sinh có thể không hiểu rõ bản chất nhưng vẫn “mò” ra được đáp số. Mà ở đây khó ở kiến thức thực hành, ứng dụng, không sao chép, cóp nhặt ở đâu đó, của ai, mà thực sự phải là kiến thức của mình tư duy sáng tạo.
Như vậy, việc có một bộ hồ sơ đẹp, với chứng chỉ IELTS, SAT cao cũng chưa chắc đảm bảo một học sinh có thể du học Mỹ một cách dễ dàng?
Đúng vậy, thực tế có rất nhiều yếu tố giúp cho một du học sinh học tập, sinh sống và trụ được ở một quốc gia hoàn toàn khác với Việt Nam về địa lý, kinh tế, chính trị, luật pháp và đặc biệt là nền văn hóa. Nếu bạn chỉ chăm chỉ học tiếng Anh để hoàn thiện các điều kiện nộp hồ sơ thì chưa đủ. Vì thế có rất nhiều bạn đã thực sự không thành công như mong đợi của gia đình mặc dù trước khi ra đi hành trang của các bạn ấy là bộ CV “bóng nhoáng”. Vì ở Việt Nam tất cả mọi thứ đã có gia đình lo, việc của các bạn học sinh Việt Nam là lao vào các lò luyện tiếng Anh, đây gọi là (Short-term Goals) mà thiếu cái cần nhất là (Long-term Goals), cái này thì chính bản thân các con phải lên kế hoạch học tập (Making Plan/Road-map) rõ ràng, thậm chí trong Road-map đưa ra cả thuận lợi/khó khăn; thành công/thất bại. Có như thế học sinh sẽ không gặp phải những cú shock mà không thể vượt qua được.
Nếu nói ngắn gọn một câu về kinh nghiệm đồng hành cùng các con trong học tập, chị sẽ nói gì với các phụ huynh?
“Hãy giúp con tự đứng thật vững trên chính đôi chân của mình, hãy vững tin khi các con sải cánh bay xa.”
Xin cám ơn chị về cuộc trò chuyện này.
—Thanh Hải thực hiện