V
ới sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin hiện nay thì việc tiếp cận và tương tác với các nền văn hóa khác trên thế giới, thông qua mạng xã hội chưa bao giờ dễ dàng và thuận tiện hơn. Ở các thành phố lớn, hình ảnh thường xuyên bắt gặp ở các quán trà sữa, các tiệm ăn nhanh chúng ta sẽ thấy từng tốp từ vài bạn đến cả nhóm trên mười bạn tụ tập ăn uống cười đùa và cúi mặt xuống chiếc Smartphone để xem tin tức, chụp ảnh check-in và bình phẩm.
Chính việc suốt ngày ôm iPad hay Smartphone của các con là nguồn cơn đau đầu của các bậc phụ huynh. Bài viết này chính là nhằm mục đích cùng các phụ huynh tìm ra giải pháp tối ưu cho vấn đề đó. Năm 1997 Việt Nam chính thức kết nối internet với thế giới bên ngoài, mở ra một thời kỳ mới mang tính bước ngoặt trên nhiều phương diện. Cùng với sự phát triển của công nghệ, các nền tảng ứng dụng cũng như các trang mạng xã hội có tính tương tác cao bắt đầu nở rộ, dẫn đầu là Facebook và YouTube với hàng tỉ tài khoản trên khắp toàn cầu và Việt Nam cũng là một thị trường phát triển khá nhanh.
Nếu ca sĩ Sơn Tùng M-TP ra một album hay bản nhạc mới và tung lên YouTube như Lạc trôi hay Chạy ngay đi thì chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ đã có hàng chục triệu lượt view, xô đổ mọi kỷ lục trước đó. Góp phần trong hàng chục triệu view đó, tôi chắc chắn rằng có nhiều con của các bạn, dù các con đang học THCS hay THPT đều có thể là fan hâm mộ của chàng ca sĩ này.
Một ban nhạc khác cũng nhờ mạng xã hội mà phát triển vượt bậc đó là nhóm BTS đến từ Hàn Quốc, rất nhiều bạn trẻ của Việt Nam cũng là fan hâm mộ các chàng trai của xứ Kim chi. Thông qua các trang mạng xã hội mà tầm ảnh hưởng của ban nhạc BTS phủ sóng khắp toàn cầu và những chuyến lưu diễn thế giới đều cháy vé trước đó nhiều tháng. Chính nhờ sự nổi tiếng như vậy mà nhóm BTS mới đây đã được chính phủ Hàn Quốc trao tặng Huân chương Quốc Công, một phần thưởng cao quý nhất dành tặng cho cá nhân hay tổ chức có đóng góp to lớn cho quốc gia. Nói qua như vậy để mọi người thấy tầm ảnh hưởng sâu rộng của mạng xã hội đến con em mình.
Không thể phủ nhận lợi ích to lớn mà mạng xã hội đem lại, nếu phụ huynh có con đang học dù bất kể ở cấp nào, chỉ cần vào mạng là có thể tìm được khá nhiều tài liệu phục vụ cho việc học tập của con mình. Các bài giảng được các thầy cô livestream cũng là một kênh học tập khá hiệu quả mà không phải di chuyển ngoài đường. Đặc biệt các bạn học tiếng Anh hay luyện IELTS thì YouTube và nhiều kênh tiếng Anh khác quả là vô cùng hữu ích. Nhưng nếu tất cả chỉ dừng ở mức độ học tập và giải trí thì chắc sẽ không có gì đáng bàn. Việc dành quá nhiều thời gian cho các thiết bị số thay vì giao lưu hay tập các môn thể thao, giúp bố mẹ làm việc nhà khiến nhiều phụ huynh cảm thấy mỏi mệt. Chúng ta hãy cùng xem xét ở nhiều góc độ khác nhau, có vậy mới tháo được nút thắt của vấn đề.
Không đợi đến khi con bạn vào lớp 1, mà trước đó từ rất lâu, các bạn nhỏ đã làm quen với iPad hoặc Smartphone rồi. Nếu ra siêu thị hay các trung tâm giải trí, không khó để nhìn thấy các bà mẹ trẻ thường nhét vào tay con mình chiếc điện thoại cho con nghe nhạc hay coi phim hoạt hình vì đơn giản là chỉ khi cầm điện thoại, con bạn sẽ chịu ngồi im cho mẹ tâm sự với bạn bè. Lúc ở nhà, nếu con quấy khóc, giải pháp nhanh nhất vẫn là đưa iPad hay Smartphone cho con nghe nhạc, xem quảng cáo. Vậy chính bố mẹ là người đầu tiên ảnh hưởng đến con mình chứ không phải ai khác.
Sau này khi học tiếng Anh, ngoài những giờ trên lớp thì việc vào YouTube để xem các bộ phim hoạt hình hay nghe đọc truyện bằng tiếng Anh cũng khá thú vị. Nó giúp cho các con có sự hứng thú khi học tiếng Anh cũng như khám phá ra nhiều điều mới mẻ thông qua các kênh khoa học như Discovery... Nhiều bạn sau này không những học giỏi đều các môn mà tiếng Anh cũng tiến bộ vượt bậc nhờ vào những buổi online học mà chơi như vậy. Với lứa tuổi này, các bạn chưa được bố mẹ trang bị cho Smartphone nên chỉ có thể xem phim hay giải trí và học tập thông qua iPad hoặc laptop có kết nối internet và dưới sự giám sát của bố mẹ, nên bố mẹ có thể điều chỉnh thời gian ngồi trước màn hình hoặc nội dung mà con mình xem một cách chủ động. Tuy nhiên cá biệt vẫn có nhiều bạn ở tuổi này do bị tự kỷ hay tăng động sẽ ôm iPad bất kể thời gian nào trong ngày, kể cả lúc ngủ, số đó không nhiều, nhưng cần có sự phối hợp của gia đình và các nhà chuyên môn.
Đây là lứa tuổi sẽ gây cho các bố mẹ những cơn đau đầu không hề nhẹ, khi mà hầu hết các bạn đã có trong tay một chiếc Smartphone. Nếu mạng xã hội được ví như một xa lộ thông tin kết nối đến khắp nơi trên toàn cầu thì chiếc Smartphone của con bạn chính là phương tiện tham gia giao thông tại xa lộ đó. Nhưng nếu đã tham gia giao thông, dù cẩn thận đến mấy biết đâu cũng có lúc bị va vấp. Lứa tuổi này rất ẩm ương và hay chịu sự tác động của bạn bè và hội nhóm. Hầu hết các trường đều có các nhóm mạng xã hội và các con sẽ vào đó bày tỏ mọi suy nghĩ cũng như nhận xét của mình, tích cực có, tiêu cực cũng có. Mấy năm vừa rồi báo chí hay đưa tin về các vụ bạo lực học đường mà đối tượng tham gia đánh nhau khá nhiều là các bạn nữ. Nguyên nhân thì có nhiều, ghét nhau vì câu nói trên mạng xã hội, ghen nhau vì ai đó, chưa kể các chương trình game với giao diện bắt mắt luôn thu hút được số đông các bạn tham gia chơi, đương nhiên chơi ảo nhưng mất tiền thật và nhiều hệ lụy kéo theo như nghiện game, chán học.
Nhưng đó chưa phải là vấn đề đáng lo nhất, kênh YouTube ngoài mặt tích cực như đã nêu ở phần trên ra, theo tôi nó cũng gần như một bãi rác vậy. Tại sao ư? V ì ai cũng có thể quay clip và tạo kênh riêng rồi up lên đó, thôi thì thượng vàng, hạ cám, phim đen, phim nội dung xấu và nhiều hơn thế nữa, mà ở lứa tuổi này rất hay tò mò khám phá cái lạ. Nếu bố mẹ có thời gian ghé qua các công viên vào giờ hành chính trong tuần sẽ thấy, nhiều đôi trẻ ngồi ôm ấp nhau dưới gốc cây, trên ghế đá hay bãi cỏ mà không khó để nhận thấy là lứa tuổi teen với nguyên bộ đồng phục đang mặc có logo các trường THCS trên địa bàn của thành phố. Thủ phạm của việc yêu sớm có nhiều nguyên nhân, nhưng một nguyên nhân chính là sự phát triển của mạng xã hội. Thông qua nó, các con được kết giao với nhiều người hơn, thậm chí là các thanh niên bất hảo ngoài xã hội.
Cho nên giai đoạn này, nhiều phụ huynh đã chọn nhiều giải pháp đối phó, quyết liệt nhất là tịch thu điện thoại, cấm vào mạng xã hội. Theo tôi cấm không phải là phương pháp tối ưu, dân gian ta có câu ngạn ngữ khá hay “người có cách khóa cửa, ta có phép trèo tường” dù con bạn không có Smartphone hay không được vào mạng xã hội thì chỉ ở nhà thôi, đến trường là có bạn bè tiếp sức. Thậm chí máy không có 3G cũng là chuyện nhỏ, bẻ mã wifi các bạn làm nhanh lắm. Thay vì cấm, bố mẹ cần đối thoại chân tình và thẳng thắn với con mình, giúp con nhìn ra vấn đề mà không cần áp đặt kiểm soát thái quá. Một kênh kiểm soát nhẹ nhàng mà vẫn giữ được khoảng cách là có trao đổi thông tin với các bố mẹ khác trong nhóm bạn của con mình hoặc có sự tương tác với chính các bạn thân của con.
Những năm lớp 8 và lớp 9, con bạn chuẩn bị cho kỳ thi cuối cấp, nên việc cần vào mạng xem các bài giảng online là có thật, quan trọng là sự cân đối giữa việc học và giải trí. Xem các phim tiếng Anh cũng là kênh học ngoại ngữ rất hiệu quả. Cấp học này sự sát sao đồng hành cùng con là vô cùng cần thiết. Các bố chỉ cần tạm dừng một buổi gặp mặt các bạn bia vào cuối ngày, hay các mẹ tạm quên mấy vụ sale khủng của các nhãn hàng để đồng hành cùng con là sẽ ổn.
Các CLB thể thao, các chuyến dã ngoại trải nghiệm thực tế sẽ giúp con bạn cân bằng với mạng xã hội.
Ở lứa tuổi này thì con bạn đã trưởng thành hơn khá nhiều, các bạn sử dụng mạng xã hội cho nhiều việc khác nhau, từ luyện IELTS, tham gia các hội thảo đến làm việc teamwork. Dù nhiều bạn vẫn ham chơi game online hay dành quá nhiều thời gian cho nó, nhưng sự thật là số đó không nhiều bằng số bạn sử dụng nó cho học tập. Ở bậc học này, do các bạn đã trưởng thành và tự đi học bằng các phương tiện mà gia đình trang bị, nên sự sát sao của bố mẹ có phần lơi lỏng.
Việc thức đêm quá khuya với lý do học bài mà thực chất là nhắn tin qua mạng, “chát chít” vô bổ cũng khiến nhiều bạn tụt dốc về lực học. Ba năm học THPT trôi qua rất nhanh, nên việc dùng mạng xã hội nhiều hay ít, phục vụ việc học hay chơi phụ thuộc khá nhiều và ý thức của mỗi bạn. Nếu biết cách khai thác lợi ích từ mạng xã hội thì nguồn thông tin phục vụ cho việc học của các bạn vô cùng phong phú. Thậm chí, các livestream của các anh chị sinh viên khi hướng dẫn con bạn viết luận sao cho đạt kết quả, luyện tiếng Anh cách nào chuẩn nhất đều có hiệu quả nhờ mạng xã hội. Quan trọng là con bạn có biết tận dụng mặt tích cực trong sử dụng mạng xã hội vào mục đích học tập hay không. Giai đoạn này bố mẹ chính là người định hướng cho con trước ngưỡng cửa đại học. Nơi có thể sẽ quyết định thay đổi cuộc sống của con sau này. Việc sử dụng mạng xã hội để tìm kiếm thông tin và định hướng lúc này là việc của cả con và bố mẹ, tăng cường sự tương tác, thậm chí kết bạn với con trên Facebook cũng rất tốt, tất nhiên vấn đề quan trọng là làm thế nào con bạn chấp nhận làm bạn với bố mẹ trên mạng xã hội.
Mạng xã hội là ảo nhưng kết quả thu được cũng như hậu quả mà nó mang lại là thật. Chính vì thế mà bố mẹ luôn theo sát con là vậy. Có những thứ mất đi dù nuối tiếc cũng không bao giờ lấy lại được, đó chính là thời gian. Khi tôi viết bài này thì báo chí quốc tế đưa tin việc Viện Công nghệ Massachusets (MIT) ngôi trường hàng đầu thế giới về khoa học, công nghệ vừa công bố xây dựng một trường đại học trị giá một tỉ đô la được thiết kế để cung cấp nền giáo dục tốt nhất có thể cho các chuyên gia về trí tuệ nhân tạo (AI) và khoa học dữ liệu trong tương lai. Xu hướng phát triển của thế giới là không thể đảo ngược, việc tiếp cận với các thành tựu của nhân loại sẽ giúp con cái chúng ta bắt kịp thời đại và trở thành công dân toàn cầu.
Hơn ai hết chính bố mẹ vừa là người thầy vừa là người bạn và cũng là điểm tựa cho con mình trên con đường đầy chông gai đó.