Chương 8:

– – – – – – – –

Tư duy đóng vai trò quan trọng

Ánh ban mai chiếu xuyên qua tấm rèm che cửa sổ phòng ngủ của tôi, tạo ra những vệt sáng tối đan xen nhau trên sàn nhà. Tôi thức giấc ngay trước khi âm thanh rất đỗi thân thuộc vang lên, và tôi ngắm nhìn những tia nắng nhảy múa trên tấm thảm trong khi chờ đợi thằng bé đến. Thằng bé chạy vào và nhảy lên giường tôi. “Mẹ ơi, chào buổi sáng,” thằng bé hào hứng nói rồi bổ sung thêm một câu khiến trái tim tôi rung động “Con yêu mẹ!”. Con nằm xuống bên cạnh tôi và vòng một tay ôm ngang người mẹ. Tôi kê tay dưới đầu con như tôi vẫn thường làm rồi ôm lấy con bằng cả hai tay. Chúng tôi gọi đây là “cái ôm yêu thương”. Trong thời khắc đó, tôi cảm thấy vô cùng biết ơn thằng bé cùng tình yêu của con, và biết ơn cả cơ hội có thêm một ngày bên gia đình. Thật hạnh phúc biết bao.

Giấc ngủ vô cùng cần thiết của tôi một lần nữa lại bị gián đoạn bởi tiếng ồn của con khi thức dậy quá sớm. Tôi chớp chớp mắt trước những tia sáng đang tấn công đôi mắt của mình. Sao trời đã sáng rồi? Tôi cáu kỉnh nhìn chằm chằm vào những chùm sáng hắt trên sàn nhà và tự nhắc mình là cần phải mua những tấm rèm chắn sáng. Biết đâu là treo những tấm rèm đó trước cửa sổ trong phòng con sẽ giúp con ngủ lâu hơn. Con chạy vào phòng tôi, nhảy lên giường và phá tan sự thoải mái vốn có của tôi. “Mẹ ơi, chào buổi sáng!” thằng bé gào lên, còn tôi ném cho con một cái nhìn bực bội. Con dường như không hề để ý. “Con yêu mẹ!” thằng bé nói rồi rúc vào nằm bên cạnh tôi. Nếu con yêu mẹ, con nên để mẹ ngủ, tôi nghĩ thầm. Tôi vòng tay ôm con và thở dài. Một ngày bận rộn khác và không có đủ thời gian hoặc năng lượng. Tôi cảm thấy vô cùng bực bội.

Cảnh tượng nào là sự thật? Mọi thứ xảy ra trong cả hai câu chuyện đều giống nhau; sự khác biệt duy nhất là tư duy của tôi. Câu chuyện thứ nhất thể hiện tư duy tích cực, trong khi câu chuyện thứ hai cho thấy tư duy tiêu cực. Cảm giác biết ơn hay bực bội khi con trai nhảy lên giường đều là do tôi lựa chọn. Tôi có khả năng lựa chọn câu chuyện mà tôi muốn. Trong buổi sáng cụ thể đó, tôi đã chọn sự biết ơn, nhưng chắc chắn cũng có những ngày tôi lựa chọn sự bực bội. Chúng ta luôn có quyền lựa chọn cách nhìn nhận những tháng ngày mà ta có. Chúng ta có thể lựa chọn bị môi trường chi phối mỗi ngày, hoặc chúng ta có thể lựa chọn tự mình điều khiển từng ngày một cách có ý thức. Chúng ta có thể để hoàn cảnh quyết định tâm trạng và mức độ hạnh phúc của chúng ta, hoặc chúng ta có thể quyết định trở nên tích cực và tìm kiếm niềm vui bất kể tình huống ra sao, hoặc ít nhất là không để mình mắc kẹt trong nỗi tuyệt vọng.

Chủ động lựa chọn niềm vui

Mỗi ngày, công việc cho phép tôi tiếp xúc với nhiều bài báo về nuôi dạy con và chuyện làm mẹ, và mỗi ngày tôi đọc nhiều tiêu đề nói rằng chúng ta đang ở trong tình trạng tồi tệ đến thế nào. Các bà mẹ đang khóc than. Chúng ta muốn cảm thấy được công nhận, được lắng nghe, được quan tâm. Chúng ta muốn cảm thấy ít đơn độc hơn, và thế là chúng ta tụ họp trên mạng trực tuyến để thể hiện sự cảm thông về những khó khăn trong hành trình làm mẹ. Tôi hiểu được nhu cầu cảm thấy mình không hề chiến đấu đơn độc. Bạn sẽ cảm thấy thực sự dễ chịu hơn khi nghe ai đó nói rằng, “Đúng thế! Việc đó cũng rất khó đối với tôi!”. Chúng ta không nên im lặng khi đang gặp khó khăn, và tôi cảm thấy vui mừng khi chúng ta cảm thấy mình có thể cùng nhau hít hở và thừa nhận các vấn đề của mình, nhưng tôi cũng lo lắng rằng việc này có thể nhanh chóng trở thành một cái bẫy tiêu cực.

Thừa nhận rằng mình có những ngày tăm tối khác với việc quyết định sống trong bóng tối. Nói rằng “Đúng vậy, việc này có thể khó thật, nhưng mình có thể xoay xở được” hoàn toàn khác với việc mắc kẹt trong suy nghĩ “Chao ôi, việc này thật là khó. Mình không thể nào làm được”. Tôi cũng luôn tự hỏi liệu mạng xã hội có phải là nơi thích hợp để hỏi xin sự giúp đỡ. Khi tôi nói chuyện một - một với người mà tôi tin tưởng, tôi cảm thấy mình được lắng nghe. Tôi có thể thừa nhận cảm giác bực bội của mình với người bạn ấy và có lẽ cô ấy cũng sẽ thừa nhận cảm giác bực bội của cô ấy, và sau đó cuộc trò chuyện chuyển hướng một cách tự nhiên. Chúng ta không sống trong cảm giác bực bội đó. Tuy nhiên, trong thế giới mạng, các bình luận chồng chất nhau, hàng tá hoặc hàng trăm bà mẹ cùng tham gia và gật đầu đồng tình, và trong môi trường đó, cảm giác bực bội thoáng qua trở nên nghiêm trọng hơn. Việc này chắc chắn sẽ tác động đến tiếng nói trong tâm trí của chúng ta.

Đây không phải là một chủ đề dễ viết. Có rất nhiều thứ không rõ ràng. Sức khỏe tinh thần của tất cả chúng ta đang suy sụp vì nhiều nguyên nhân, và tôi không giả vờ rằng mình biết câu trả lời. Những gì tôi có thể chứng thực là việc tập trung vào những khó khăn mà không cố gắng tìm ra giải pháp thường khiến cảm xúc của chúng ta thêm phần nặng nề thay vì làm giảm căng thẳng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc than phiền thường sẽ dẫn đến tình trạng than phiền nhiều hơn, và bạn sẽ dễ bị kẹt trong vòng lặp tiêu cực đó đến nỗi bỏ lỡ việc tận hưởng niềm vui trong cuộc sống. Tôi biết rõ – bởi tôi đã từng trải qua.

Tư duy có vai trò quan trọng. Mặc dù bạn có thể cảm thấy dễ chịu trong chốc lát khi kết nối với các bà mẹ khác về những khía cạnh khó khăn trong khi làm mẹ, chúng ta phải tự hỏi bản thân rằng việc đó có tác động gì đến tư duy của mình. Việc kể lể có đem lại lợi ích cho chúng ta không, hay nó khiến ta tích tụ các cảm xúc tiêu cực? Tôi tự hỏi mức độ hạnh phúc của chúng ta sẽ tăng lên bao nhiêu nếu chúng ta dành nhiều thời gian nuôi dưỡng những cảm xúc tích cực và sống trong cảm giác vui vẻ như khi chúng ta sống trong cảm giác bực bội khó chịu. Các bà mẹ à, chúng ta phải canh chừng tâm trí của mình. Tôi tin rằng, việc đó vừa đơn giản mà cũng lại vừa khó khăn. Chúng ta phải đưa ra những lựa chọn có ý thức về những suy nghĩ được phép chạy thoáng qua tâm trí mình và về những suy nghĩ mà ta phải tập trung vào. Đối với tôi, điều đó có nghĩa là lướt qua những bài đăng “Việc này thật là khó” và tập trung tâm trí vào những niềm vui trong hành trình làm mẹ.

Đây không phải là hướng tiếp cận kiểu Pollyannaⁱ. Tôi không hề có ý nói rằng chúng ta nên xem nhẹ sự thật rằng hành trình làm mẹ có thể tốn công tốn sức. Tôi hoàn toàn thừa nhận rằng hành trình làm cha mẹ đem đến sự kiệt sức, lo lắng, sợ hãi, những đêm không ngủ, những cảm xúc tổn thương, sự đau lòng, sự bừa bộn ở khắp nơi, cảm giác lo âu và nhiều thứ khác. Nhưng hành trình làm cha mẹ cũng mang đến tiếng cười, những nụ cười tươi, những cái ôm, những bàn tay bé xíu nằm gọn trong tay tôi, đôi tay vòng quanh ôm lấy cổ tôi, hơi thở đều đều ngọt ngào của đứa con đang nằm ngủ cạnh bên tôi, những buổi sáng bắt đầu bằng câu “Mẹ ơi, chào buổi sáng!”, những tờ ghi chú đầy yêu thương, những bức tranh vẽ người que, những nụ hôn dinh dính, sự chữa lành và tình yêu thương. Thật nhiều yêu thương. Hạnh phúc của tôi (và hạnh phúc của bạn) phần lớn phụ thuộc vào những điều mà tôi lựa chọn tập trung vào. Dù có khó khăn và tì vết thì hành trình làm cha mẹ của bạn vẫn vô cùng, vô cùng tuyệt vời.

Chúng ta có quyền lựa chọn cách chúng ta nhìn nhận trải nghiệm làm mẹ của mình. Đừng để bản thân quá chú ý đến những khó khăn, mà hãy chú ý đến những niềm vui. Dưới đây là ba lời khuyên để có được niềm hạnh phúc lớn hơn.

1. Coi trọng những gì bạn làm. Phần lớn sự khó chịu của bản thân tôi trong khi làm mẹ của những đứa con bé bỏng bắt nguồn từ cảm giác không được coi trọng đúng mức. Bởi vì để những hạt giống mà chúng ta đang gieo trồng khôn lớn và đơm hoa kết trái cần rất nhiều thời gian và sự chăm sóc nuôi dưỡng, chúng ta thường có cảm giác mỗi ngày mình chẳng làm được gì nhiều, ngay cả khi mình đã bỏ rất nhiều công sức. Chúng ta đầu tư mọi thứ vào con cái mình, và đôi khi tất cả những gì chúng ta nhận lại chỉ là một cơn giận dữ khác. Tôi biết điều này có thể khiến bạn cảm thấy đây là một công việc bạc bẽo, nhưng những gì bạn đang làm mỗi ngày lại là công việc quan trọng nhất trên đời.

2. Canh chừng tâm trí và cái miệng của mình. Những thứ bạn đọc hoặc xem mỗi ngày đang khích lệ bạn hay làm bạn nản lòng? Một lần nữa, điều này có liên quan đến việc đưa ra những lựa chọn có ý thức. Hãy xác định kiểu thái độ mà bạn muốn có và kiểu người mẹ mà bạn muốn trở thành. Bất kì điều gì không đưa bạn đến với cái đích đó, hãy buông bỏ nó. Tương tự, hãy cẩn trọng với ngôn ngữ bạn sử dụng và những người bạn tâm sự. Đây không phải là kìm nén những nỗi bực bội, mà là giải phóng chúng và sau đó là vượt qua. Liệu việc ném thêm một bình luận vào trong một đống các bình luận khác trong nhóm của các bà mẹ có thực sự hữu ích hay không, hay là trò chuyện với chồng, bạn bè, mẹ hoặc một người tư vấn sẽ tốt hơn? Hãy đưa ra những lựa chọn sáng suốt giúp bạn tiến về phía trước.

3. Hãy chuyển từ than phiền sang giải quyết vấn đề. Nếu bạn nhận ra bản thân đang trò chuyện với chồng mình hoặc một người bạn về việc làm mẹ khó biết chừng nào, hãy chuyển sang tìm kiếm giải pháp để mình không phải ở trong không gian tiêu cực đó nữa. Nếu bạn đang chật vật vì bị thiếu ngủ, hãy “động não” để tìm ra cách giúp bản thân được nghỉ ngơi nhiều hơn. Nếu như vấn đề của bạn là cảm thấy quá tải, hãy chia sẻ gánh nặng với đối phương để giảm bớt khối lượng công việc. Đừng để bị mắc kẹt mãi. Mỗi ngày của bạn có vô vàn những điều đẹp đẽ để thưởng thức, các bà mẹ thân mến.

Chiến lược: Nuôi dưỡng tư duy phát triển

Tư duy phát triển đã trở thành một thuật ngữ thông dụng trong những năm gần đây. Nó được nói đến nhiều trong giáo dục và nó chính là đỉnh cao trong nghiên cứu của Tiến sĩ Carol Dweck. Bà đã sáng tạo ra các thuật ngữ tư duy cố định và tư duy phát triển để miêu tả những niềm tin cơ bản của mọi người về việc học. Bà nhận định rằng những học sinh tin rằng mình có thể trở nên thông minh hơn và hiểu được rằng nỗ lực sẽ làm cho bản thân trở nên giỏi hơn sẽ đầu tư nhiều thời gian, công sức và sẽ đạt được nhiều thứ hơn. Mặt khác, những học sinh có tư duy cố định sẽ cảm thấy bế tắc. Trẻ tin rằng mình hoặc là giỏi một thứ gì đó hoặc là không. Một người có tư duy cố định tin rằng khả năng và tố chất là những thứ cố định và không thể thay đổi, trái lại những người có tư duy phát triển tin rằng những thứ kể trên đều có thể phát triển và cải thiện.

Tại sao điều này lại quan trọng đối với các bà mẹ? Chắc chắn là ngoài học sinh thì không một ai phát triển nhiều hơn người mẹ trong thời thơ ấu của con mình. Chỉ khi có tư duy phát triển chúng ta mới có thể tin tưởng vào khả năng của bản thân đối với việc học hỏi và tiến bộ trong việc làm cha mẹ, và việc có được niềm tin vào bản thân và vào các khả năng của mình sẽ ảnh hưởng đến mức độ hạnh phúc và tự tin của chúng ta khi làm cha mẹ. Khi chúng ta có tư duy phát triển, sai lầm không bóp chết chúng ta. Thay vào đó, sai lầm sẽ làm sáng tỏ những thứ mà chúng ta cần cải thiện và, việc tin tưởng rằng chúng ta có khả năng thay đổi đã là bước đầu trên hành trình cải thiện bản thân.

Dù vậy, nhiều bà mẹ vẫn tin tưởng rằng mình hoặc là giỏi việc làm mẹ hoặc là không hề thích hợp với việc đó. Họ nghĩ rằng mình hoặc là người có khiếu làm mẹ hoặc là không. Đây là tư duy cố định trong việc làm cha mẹ, nó kìm hãm sự phát triển và giới hạn tiềm năng của chúng ta. Nếu chúng ta cảm thấy bế tắc trong việc làm cha mẹ, chúng ta thường sẽ không thể bỏ công sức nỗ lực tạo ra những thay đổi tích cực khi cần, và điều đó có thể khiến chúng ta mắc kẹt trong những khuôn mẫu không hữu ích hoặc không lành mạnh. Hãy rũ bỏ những giới hạn khỏi bản thân bạn bằng cách:

- Chú ý đến những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân.

- Sử dụng hình thức tự thoại tích cực.

- Xem sai lầm như một cơ hội để học hỏi.

- Không mắc kẹt trong sự hối tiếc hoặc nỗi hổ thẹn.

Tư duy phát triển chính là tư duy tích cực. Điều đó có nghĩa là, cho dù ngày hôm nay rất khó khăn, bạn vẫn cảm thấy đầy hi vọng cho ngày mai. Bạn có thể ghé thăm nhà của sự thất vọng, tức giận, khó chịu, bực mình và buồn bã, nhưng bạn không ở lại nơi đó. Bạn tin tưởng bản thân và các khả năng của mình trong việc vượt qua các chướng ngại, hiểu được các thách thức, thử những điều mới mẻ, và thành công trong vai trò một người mẹ. Đó là một món quà đẹp đẽ tuyệt vời để dành tặng bản thân và con cái.

Cách bạn nhìn nhận bản thân có ảnh hưởng sâu sắc đến cách bạn sống cuộc đời mình.

- Carol Dweck

Thói quen hạnh phúc

Hãy nỗ lực nuôi dưỡng sự kiên cường của bạn. Hãy thực hành việc nhanh chóng phục hồi từ những sai lầm và sự khó chịu, đồng thời thực hành làm chủ tâm trạng và tư duy của mình. Dưới đây là năm bước để nuôi dưỡng sự kiên cường. Hãy chọn một tình huống khó khăn mà bạn hiện đang phải đối mặt và làm theo các bước sau.

1. Thực hành lạc quan. Hãy viết ra một số suy nghĩ tích cực.

2. Diễn giải lại vấn đề. Thay vì nhìn nhận vấn đề một cách tiêu cực, hãy xem thử liệu bạn có thể diễn giải nó theo một cách tích cực hay không. Chẳng hạn, những gì chúng ta gọi là “khủng hoảng tuổi lên hai”, nhà Danes gọi là “giai đoạn của ranh giới”. Bạn có nhận thấy cách ngôn ngữ làm thay đổi phản ứng cảm xúc của bạn, và do đó làm thay đổi hành động mà bạn có thể thực hiện không? Hãy diễn giải lại vấn đề mà hiện tại bạn đang phải giải quyết.

3. Nuôi dưỡng tư duy phát triển và niềm tin vào bản thân trong vai trò một người mẹ. Sự tự tin đóng vai trò quan trọng khi đối mặt với căng thẳng. Hãy viết ra hai việc mà bạn làm tốt trong khi làm cha mẹ.

4. Phát triển các kĩ năng giải quyết vấn đề. Khi bạn gặp phải một vấn đề, hãy tìm cách giải quyết nó thay vì than phiền về nó. Hãy nghĩ về một vấn đề mà bạn hiện đang phải đối mặt và viết ra hai giải pháp khả thi.

5. Thực hành chăm sóc bản thân đều đặn. Hãy viết ra một cách để nuôi dưỡng bản thân từ hôm nay.

Gợi ý viết nhật kí

1. Bạn cảm thấy mình có tư duy phát triển hay tư duy cố định?

2. Hãy viết ra ba điều khiến bạn có tâm trạng tồi tệ.

3. Hãy viết ra ba điều cải thiện tâm trạng của bạn.

4. Hãy nêu tên một người mà bạn sẽ gọi điện hoặc tâm sự về những rắc rối của mình.

5. Hãy liệt kê ba cách để tránh bị mắc kẹt trong nỗi tuyệt vọng.