Chương 13:

– – – – – – – –

Hướng nội và nhạy cảm cao

Tiếng súng vang lên lặp đi lặp lại; tiếng nổ inh tai của những viên đạn rời khỏi nòng súng không ngừng vang lên trong đầu tôi. Tôi che tai mình lại giống như một đứa trẻ, một nỗ lực yếu ớt để ngăn cản những âm thanh kinh hoàng. Máu vương khắp nơi, nhuộm đỏ vỉa hè và hình ảnh đó khiến tôi kinh hãi. Tôi cảm thấy choáng váng đầu óc và không thể nào đứng vững trên đôi chân mình khi tôi rời đi, bỏ lại đám đông, bỏ lại vụ thảm sát, và bỏ lại người thương của mình. Tôi ẩn náu trong một buồng vệ sinh tối tăm bẩn thỉu. Nhắm mắt lại, cảm nhận sự yên tĩnh, tôi ổn định hơi thở và đếm ngược từ sáu mươi. Âm thanh xả nước bồn cầu đã kéo tôi ra khỏi cơn mê.

Không phải tôi bị bắt trong khu chiến sự. Đó là trải nghiệm của tôi trong một rạp chiếu phim đông người khi xem một bộ phim bạo lực với chồng mình. Tôi ghét các bộ phim bạo lực. Những âm thanh lớn, đèn sáng nhấp nháy, đám đông – ngay từ đầu đó là công thức tạo ra thảm họa, nhưng tôi muốn đi hẹn hò và làm những điều “bình thường”, như xem một bộ phim và ăn tối. Tôi không hề nhận ra rằng bộ phim mà chúng tôi chọn lại đẫm máu và dã man đến vậy.

Tôi nằm trong số 15 – 20% dân số may mắn có tính nhạy cảm cao. Điều này có nghĩa là tôi cảm nhận mọi thứ một cách sâu sắc, trải nghiệm nỗi đau mãnh liệt, niềm vui tột độ, và vô vàn những thứ khác ở giữa hai thái cực đó. Tôi dễ dàng bị choáng ngợp, hoặc là do có quá nhiều kích thích đối với các giác quan hoặc là do có quá nhiều thứ phải làm. Tôi rất dễ bị ảnh hưởng bởi các loại mùi hương, và các loại mùi nồng hay khó chịu chính là kẻ ám sát các giác quan của tôi. Dường như tôi hấp thu cảm xúc của những người xung quanh tôi, thậm chí là khi “những người xung quanh tôi” ở trên màn hình. Tôi có thể dễ dàng đọc vị mọi người. Kiểu như tôi có “giác quan của người Nhện” của riêng mình, nhưng nó không ngầu chút nào. Mặc dù tôi không thể thực sự trèo tường, tính nhạy cảm cao nhất định sẽ khiến tôi chơi vơi trên nhiều cung bậc cảm xúc.

Liệu bạn có còn nhớ phần này trong bộ phim How the Grinch Stole Christmas?ⁱ (Grinch đã đánh cắp Giáng sinh bằng cách nào?): “Ôi, tiếng ồn! Ôi, tiếng ồn! Tiếng ồn! Tiếng ồn! Tiếng ồn!”. Tôi có thể hiểu được cảm giác của sinh vật xanh lá kì quặc tên Who đó. Khi tôi ở trong một môi trường hỗn loạn và ồn ào như trung tâm thương mại đông đúc hoặc một buổi bắn pháo hoa, tôi có thể nhanh chóng trở nên bẳn tính. Dù vậy thì không phải là tôi chỉ bó hẹp mình ở những nơi thân thuộc. Tôi có thể tận hưởng những buổi hòa nhạc ồn ào và những chương trình kiểu như vậy, nhưng tôi phải rút lui ngay sau đó và dành cho mình một khoảng thời gian đáng kể chỉ để yên tĩnh một mình.

Cũng giống như những người nhạy cảm khác, tôi khóc nức nở khi xem quảng cáo và các tác phẩm nghệ thuật đẹp đẽ, âm nhạc và thơ ca có thể làm tôi cảm động sâu sắc. Tôi có phản ứng rất mạnh trước những lời chỉ trích và có thể cảm thấy đau khổ trong nhiều ngày sau đó. Các quyết định quan trọng khiến tôi căng thẳng. Bộ sưu tập các loại DVD thể dục của tôi xác nhận rằng tôi thích tập thể dục một mình, và nếu bạn mua cho tôi một tấm thẻ gym, tôi sẽ đổi nó lấy một cốc cà phê. Cũng như thế, tôi thích làm việc một mình, điều đó khiến cho việc viết lách ngay trong phòng mình trở thành một công việc tuyệt vời. Nhưng chờ đã, việc đó có phải là vì tính hướng nội hoặc là tính nhạy cảm cao của tôi hay không? Chúng thường chồng chéo nhau và tôi không thể nói rõ cái nào là cái nào.

Đúng vậy, cùng với tính nhạy cảm cao của mình, tôi cũng tình cờ là một người hướng nội. Trên thực tế, nếu tính hướng nội được đặt trên thang đối chiếu, tôi sẽ ở tít cuối bên phía “cực kì hướng nội”. Cộng thêm chứng lo âu xã hội vào hỗn hợp đó, bạn có thể tưởng tượng trông tôi buồn cười ra sao tại các bữa tiệc. Nói đùa thôi, tất nhiên là tôi không tham dự các bữa tiệc. Tôi không cần làm thế; có một bữa tiệc diễn ra trong đầu tôi 24/7. Nói đến bữa tiệc, ý tôi là tám mươi nghìn suy nghĩ cùng nhau tụ họp uống trà trong một căn phòng, tất cả đều đang giao lưu với nhau. Thế giới của người hướng nội chúng ta gói gọn trong đầu. Trong cuốn sách The Secret Lives of Introverts: Inside Our Hidden World (Cuộc đời bí mật của người hướng nội: Bên trong thế giới bí mật của chúng ta), tác giả Jenn Granneman đã miêu tả tính hướng nội một cách súc tích. Bà nói, “Những người hướng nội sống trong hai thế giới: Chúng ta ghé thăm thế giới của mọi người, nhưng sự đơn độc và thế giới nội tâm luôn là nhà của chúng ta”.

Là một người hướng nội nhạy cảm cao cũng có những ưu điểm. Tôi có sự đồng cảm và lòng trắc ẩn. Tôi thực sự quan tâm đến nhân loại và động vật. Có thể tôi không phải là một người thú vị ở các bữa tiệc, nhưng chúng tôi có thể có những cuộc trò chuyện sâu sắc về cuộc sống trong nhiều giờ liền. Tôi muốn giúp những người khác hạnh phúc và tôi hi vọng mình có thể để lại một chút ánh sáng ở những nơi tôi từng đi qua.

Người mẹ nhạy cảm cao

Các đặc điểm của tôi có ảnh hưởng lớn đến hành trình làm mẹ của tôi, cả theo cách tuyệt vời và khó chịu. Biết nghe theo trực giác, tận tâm và đồng cảm khiến tôi trở thành người mẹ tốt hơn. Tôi thường biết rõ cảm xúc của các con mình trước cả khi chúng kịp nói ra. Tôi thường xuyên đặt mình vào hoàn cảnh của các con và việc này giúp tôi nhìn nhận mọi thứ từ góc nhìn của các con và thấu hiểu các con tốt hơn. Trái tim tôi chỉ đong đầy yêu thương và niềm kiêu hãnh về các con. Tôi cảm nhận được niềm vui khi làm mẹ một cách mãnh liệt. Tôi có thể tìm ra các cách sáng tạo để dạy các con và khơi gợi tính sáng tạo của riêng trẻ. Bởi vì tôi cũng đang nuôi dạy một cậu con trai hướng nội và nhạy cảm cao, tôi có thể hiểu con theo những cách mà không ai khác có thể làm được, ngay cả đôi khi cảm xúc mãnh liệt của chúng tôi xung đột với nhau.

Điều này khiến tôi phải đối mặt với nhiều thách thức trên cương vị là một người mẹ nhạy cảm cao. Làm mẹ là một chuyến tàu lượn siêu tốc dành cho các giác quan. Trẻ con, theo bản tính tuyệt vời của trẻ, rất ồn ào. Chúng hiếu động, giàu nhiệt huyết, giàu năng lượng và tôi đã nhắc đến việc chúng rất ồn ào chưa nhỉ? Đôi tai của tôi đã trải nghiệm cả những tiếng thầm thì khe khẽ và cả những tiếng hét chói tai. Mũi của tôi đã trải nghiệm đủ các loại mùi, từ dầu gội đầu nhẹ dịu và dễ chịu cho trẻ em cho tới những chiếc bỉm bốc mùi và bãi nôn nhớp nháp. Đôi mắt của tôi đã chứng kiến những chiếc mũi máu me khiến tôi gần như ngất xỉu, nhưng cũng đã ngắm nhìn đứa trẻ mà tôi từng mang nặng trong cơ thể mình ngủ ngoan. Điều đó thực sự tuyệt vời. Tôi đã nếm vị mồ hôi khi hôn lên vầng trán con và cả món “sữa chuối” mà cậu con trai bảy tuổi của tôi chế biến trong một chiếc ấm trà bám bụi. Tôi đã được trải nghiệm những cái vuốt ve nhẹ nhàng của cậu bé tuổi tập đi và cả những lần giật tóc đầy đau đớn.

Tôi đã nhiều lần bị những luồng tín hiệu dồn dập từ các giác quan làm cho kích thích quá mức, đến nỗi tôi hoàn toàn kiệt sức và cực kì muốn trốn tránh. Đối với các bà mẹ nhạy cảm, đúng là họ có nhu cầu chạy trốn để tìm kiếm sự bình yên và tĩnh lặng, nhưng họ thường có rất ít cách để làm vậy, đặc biệt là khi các con còn nhỏ. Sự kích thích quá mức dẫn đến cảm giác quá tải cảm xúc, và điều này có thể khiến bạn trở nên bực bội khó chịu. Với bản tính nhạy cảm và thường là cầu toàn, bạn có thể cảm thấy tội lỗi vì đã cảm thấy cần phải chạy trốn và vì đã trở nên bực bội, có lẽ là đến mức bạn la hét hoặc nhốt mình trong phòng tắm trong vài phút. Bạn có thể sẽ tự hỏi tại sao bạn không thể xử lý mọi thứ tốt hơn.

Khi đọc phần này, có phải bạn vừa ngộ ra một điều gì đó hay không? Có lẽ bạn không nhận ra rằng tính nhạy cảm của mình là một đặc tính bẩm sinh mà bạn không thể nào thay đổi. Có lẽ cả đời bạn đã được nghe rằng bạn “quá nhạy cảm” và bạn nghĩ rằng điều đó có nghĩa là bạn không đủ tốt hoặc có gì đó không ổn với bạn. Có lẽ bạn không nhận ra rằng đó là một “điều có thật” mà những người khác cũng phải trải qua và cảm xúc của bạn hoàn toàn thỏa đáng.

Elaine Aron, nhà tâm lí học và tác giả của cuốn sách The Highly Sensitive Person (Người nhạy cảm cao), nói rằng hệ thần kinh của chúng ta rất nhạy cảm. Bà khẳng định rằng HSPs (những người nhạy cảm cao) hấp thu mọi thứ xung quanh chúng ta nhiều hơn so với 80% những người còn lại. Hãy hỏi bản thân các câu hỏi sau để xác định xem liệu bạn có phải là người nhạy cảm cao hay không, đồng thời truy cập trang web và đọc các cuốn sách của Aron để biết thêm thông tin và kiến thức về siêu năng lực của bạn.

- Bạn có bị cuống lên khi có nhiều việc phải làm trong khoảng thời gian ngắn hay không?

- Sự bừa bộn có khiến bạn khó chịu hay lo lắng không?

- Bạn có cố ý tránh các bộ phim hay các chương trình truyền hình bạo lực không?

- Bạn có chú ý tới các tiểu tiết trong môi trường xung quanh mà hầu hết mọi người đều bỏ lỡ không?

- Hồi bạn còn bé, mọi người có thường nói rằng bạn rất nhạy cảm không?

- Có phải một số loại vải hoặc chất liệu nhất định khiến bạn khó chịu không?

Có phải bạn cũng là người hướng nội không? Một số “triệu chứng” bị trùng lặp, vì thế có thể rất khó xác định bạn là người hướng nội hay có tính nhạy cảm cao, nhưng chúng thường song hành cùng nhau.

- Bạn tập trung nhiều hơn vào các suy nghĩ và cảm xúc của bạn hay là các kích thích bên ngoài?

- Bạn có cảm thấy kiệt sức sau khi giao tiếp xã hội và cần nạp thêm năng lượng không?

- Có phải bạn thường yên lặng khi ở quanh những người xa lạ nhưng lại rất hòa đồng với những người mà bạn biết rõ không?

- Bạn có phải là người hay tự xem xét nội tâm không?

- Bạn có phải là người hay mơ mộng không?

- Bạn có khao khát được ở một mình ít nhất là trong chốc lát mỗi ngày không?

Vị cứu tinh dành cho những người mẹ nhạy cảm

Là một người mẹ nhạy cảm và/hoặc hướng nội, bạn có thể thực hiện một số sự điều chỉnh để giúp bản thân cảm thấy hạnh phúc hơn nhiều. Tự chăm sóc bản thân là một việc quan trọng đối với tất cả các bà mẹ, nhưng việc đó cực kì thiết yếu đối với các bà mẹ nhạy cảm cao, và chúng ta sẽ nói nhiều hơn về điều này trong chương sau. Dưới đây là 6 vị cứu tinh tâm hồn đã giúp tôi kiểm soát tính nhạy cảm của mình.

1. Xác định các yếu tố kích thích. Hãy chú ý tới những điều có ảnh hưởng mạnh mẽ đến các giác quan của bạn. Khi bạn hiểu bản thân tốt hơn và nhận thức được rằng các cảm xúc và cảm giác trong cơ thể bạn là do môi trường gây ra, bạn có thể điều chỉnh để giảm thiểu hoặc có thể né tránh một số yếu tố kích thích nhất định.

2. Tạo ra một nơi trú ẩn. Tôi biến phòng ngủ của mình thành một nơi yên tĩnh và vui vẻ với ánh sáng dễ chịu và một chiếc chăn mềm. Ngoài ra tôi cũng để thật nhiều sách trong phòng. Nếu bạn không thể biến đổi toàn bộ căn phòng, hãy sử dụng một góc nhỏ. Hãy trang hoàng nơi đó bằng những thứ có khả năng xoa dịu các giác quan của bạn, như chiếc gối mềm hoặc nến thơm dịu nhẹ. Hãy lắng nghe một thứ gì đó nhẹ nhàng hoặc truyền cảm hứng.

3. Biết rõ điều gì tái tạo năng lượng cho bạn và giúp bạn tập trung. Việc xác định những thứ đem đến sức mạnh cho bạn cũng quan trọng không kém việc xác định các yếu tố kích thích. Lắng nghe một chương sách nói, đi dạo bên ngoài, hoặc mở nhạc trong lúc tắm nước nóng, tất cả những việc đó đều giúp tôi tập trung trở lại. Dành một chút thời gian mỗi ngày để làm những điều giúp bạn nạp đầy năng lượng là một việc vô cùng thiết yếu.

4. Sắp xếp lại không gian và giữ chúng thật gọn gàng. Hãy tin tôi, tôi biết đây là một thách thức khi bạn có con. Phòng ngủ và phòng chơi của các con là một chuyện khác, nhưng những khu vực sinh hoạt chính mà tôi thường lui tới - phòng khách, nhà bếp, và phòng ngủ của tôi – luôn khá gọn gàng. Có vẻ như không gian trong đầu tôi và không gian sống của tôi ảnh hưởng trực tiếp đến nhau. Nếu như một cái hỗn loạn, cả hai đều hỗn loạn. Có phải chỉ mình tôi như thế không? Tất cả những gì tôi biết là tôi cảm thấy thoải mái hơn nhiều khi mọi thứ ở đúng vị trí của nó.

5. Học cách coi trọng cái tôi nhạy cảm của mình và sống chậm hơn, có chủ đích hơn. Nếu bạn biết rằng một lời mời nào đó sẽ vắt kiệt sức lực của mình, bạn hoàn toàn có thể nói lời từ chối. Bạn không nhất thiết phải cho con đăng kí tham gia mọi môn thể thao và mọi hoạt động ngoại khóa. Bạn không bắt buộc phải hỗ trợ điều hành mọi thứ mà bạn tham gia. Khi chúng ta làm quá nhiều việc cùng một lúc, hệ thần kinh vốn đã nhạy cảm của chúng ta sẽ phải trả giá, và khi trên tờ lịch không có khoảng trống nào, bạn cũng chẳng có khoảng trống nào dành cho việc vỗ về bản thân và nạp thêm năng lượng.

6. Tạo ra một khoảng thời gian kết nối thoải mái với các con. Đây là một bước thiết yếu đối với tôi bởi vì tôi đang nuôi dạy hai đứa con trai, một đứa vô cùng hiếu động (tức là ồn ào và tràn đầy năng lượng). Có một khoảng thời gian dành cho các trò chơi bắn súng và các cuộc đấu kiếm ánh sáng, nhưng mỗi đêm tôi đều đưa các con đến nơi trú ẩn của tôi trong khoảng nửa tiếng đến một tiếng để đọc sách và trò chuyện, mặc dù giờ đây các con đều đã lớn. Ánh đèn duy nhất phát ra từ đèn đọc sách. Đó là một cách thư thái để khép lại một ngày. Việc này cũng đã trở thành một nghi thức yêu thích của tất cả chúng tôi.

Chiến lược: Trân trọng con người thật của bạn

Cá nhân tôi tin rằng người nhạy cảm cao là một tài sản quý giá đối với xã hội. Chúng ta khiến thế giới vốn làm chúng ta choáng ngợp trở nên mềm mại hơn, tử tế hơn và tươi sáng hơn. Những điểm mạnh của chúng ta vô cùng cần thiết để nhắc nhở mọi người sống chậm lại, lặng yên, cảm nhận những cảm xúc mà họ đã đè nén, tin tưởng vào bản năng của họ và chú ý đến thế giới xung quanh họ.

Chẳng có gì là không ổn với bạn cả, các bà mẹ à. Hãy trân trọng con người thật của mình, hãy yêu thương con người mà bạn nhìn thấy trong gương, hãy coi trọng những đặc điểm của mình và xem tính nhạy cảm của mình là một siêu năng lực. Bạn có khả năng thấu hiểu tốt hơn so với 80% dân số thế giới, và điều đó khiến bạn trở nên khá đặc biệt. Chào mừng bạn đến với câu lạc bộ. Chúng ta sẽ không có các buổi họp mặt đâu.

Hãy học cách chấp nhận toàn bộ con người bạn để bạn có thể chấp nhận toàn bộ con người của con bạn. Có thể bạn cũng đang nuôi dạy một đứa trẻ nhạy cảm giống như tôi đang làm. Nếu chúng ta có thể đem đến cho đứa trẻ nhạy cảm một món quà mà nó sẽ giúp con trong mọi khía cạnh của quá trình trưởng thành thì đó chính là yêu thương bản thân. Ấy thế nhưng bạn biết đấy, chúng ta không thể nào cho đi thứ mà ta không sở hữu.

Để trân trọng bản thân, việc đầu tiên cần làm là tha thứ cho chính mình về những gì bạn không biết và không thể thay đổi được. Nếu bạn biết rằng sự bừa bộn và tiếng ồn có tác động tiêu cực đến các giác quan của mình, bạn có thể chuẩn bị cho việc đó, nhưng chúng ta đều đang học hỏi ngay trong hành trình làm mẹ. Hãy tha thứ cho bản thân vì đã cảm thấy khó chịu. Việc đó không làm bạn trở nên tồi tệ, và bây giờ bạn có thể sử dụng các công cụ mà tôi đã liệt kê ở trên để giúp bạn trở nên bình tĩnh hơn. Hãy tha thứ cho bản thân vì đã cần một chút thời gian một mình. Việc đó chẳng có gì sai cả, và các con của bạn đều sẽ ổn khi được một người lớn đáng tin cậy khác trông nom trong ba mươi phút trong khi bạn “sắp xếp lại” hệ thần kinh của mình.

Hãy hiểu rằng những đặc tính này là một phần của bạn nhưng chúng không định nghĩa con người bạn và cũng không giới hạn bạn. Bạn vẫn có thể chơi đùa náo nhiệt cùng các con, đi đến công viên chủ đề đông đúc, và tận hưởng một chuyến đi du lịch với gia đình. Bạn chỉ cần chiều chuộng bản thân hơn một chút trong suốt hành trình. Hãy lắng nghe cơ thể và tâm trí của bạn. Hãy trân trọng nhu cầu của bạn. Hãy bước ra ngoài kia và tận hưởng cuộc sống. Hãy nhớ rằng, bạn là người mẹ mà các con bạn cần. Bạn là người mẹ mà các con bạn yêu quý.

Thói quen hạnh phúc

Hãy tập thể dục đều đặn. Tôi biết mọi người đều nói thế, nhưng việc tập thể dục thực sự hữu ích. Việc tập thể dục càng có giá trị đối với các bà mẹ nhạy cảm. Tập thể dục giúp giảm căng thẳng, làm mới cả tâm trí và cơ thể, và giải phóng endorphin làm bạn cảm thấy hạnh phúc hơn. Tập thể dục còn tăng cường việc hấp thu oxy, tiếp thêm năng lượng cho bạn.

Mặc dù các môn thể thao cạnh tranh và các phòng tập gym đông đúc có thể không dành cho bạn, vẫn có nhiều lựa chọn phù hợp với người nhạy cảm cao để tăng cường sức khỏe và nạp năng lượng cho bản thân. Các lựa chọn tốt là Pilatesⁱ, đi bộ đường dài, bơi lội, đạp xe và làm vườn.

Gợi ý viết nhật kí

1. Bạn có thể tạo ra nơi trú ẩn bé nhỏ ở nơi nào trong nhà mình?

2. Hãy giải phóng tính sáng tạo của bạn. Hôm nay, bạn có thể sáng tạo điều gì?

3. Từ nhạy cảm có nghĩa như thế nào đối với bạn? Nó mang sắc thái tích cực hay tiêu cực trong tâm trí của bạn?

4. Hãy liệt kê các cách mà theo bạn thì bản tính nhạy cảm của mình là một món quà dành cho người khác.

5. Bạn có thể ưu tiên việc tập thể dục trong cuộc sống thường ngày bằng cách nào?