C
harles Guillaume Scheele (Silơ) sinh năm 1742 ở Stralsund. Ông có tinh thần tự học từ thuở nhỏ. Nhà nghèo nên ông đã phải chắt bóp mọi thứ, đi làm thuê cho nhà bào chế để lấy tiền mua sách. Từ năm 14 tuổi, ông đã say mê tìm hiểu về hóa học. Năm 1775, những công trình thực nghiệm của Scheele đã nổi tiếng thế giới.
Scheele là nhà hoá học nổi tiếng của thế kỷ XVIII. Ông đã phát minh nhiều định luật cơ bản của hoá học. Ông có tài quan sát tuy còn coi nhẹ mặt định lượng chính xác trong phòng thí nghiệm. Ông thường dùng những dụng cụ thí nghiệm khá đơn sơ như chai, cốc, bình cầu.
Trong lịch sử hóa học, ông được xem là người đã phát hiện ra rất nhiều thành phần hoá học quan trọng trong đó có chất oxy (người đồng phát hiện ra oxy với Scheele là Joseph Priestley). Ngoài ra, Scheele còn phát hiện ra molypden, vonfram (kim loại dùng để làm tóc bóng đèn điện), mangan, clo….
Scheele có thói quen làm việc say mê. Công việc thí nghiệm của ông phải tiếp xúc thường xuyên với các chất độc hoặc dễ nổ, cháy và có thể gây ra những tai họa bất ngờ.
Có giai thoại kể, một lần, trước khi vào phòng thí nghiệm với khí clo, ông dặn người giúp việc:
- Tôi sắp làm thí nghiệm với khí clo. Nếu chẳng may tôi ngã, gọi anh thì chớ vào vội mà phải mở tung cửa rồi chạy nhanh ra ngoài đấy.
Người giúp việc hốt hoảng can ngăn nhưng ông điềm nhiên nói:
- Không thể ngừng việc này được. Tính mạng của tôi không phải là điều quan trọng! Quan trọng hơn là phải tìm ra những tính chất của khí clo cơ.
Nghe ông nói, người giúp việc chỉ biết lắc đầu, không biết phải nói với ông thế nào nữa.
Scheele là người đã điều chế ra oxy từ năm 1772, hiểu biết các tính chất của nó và gọi là “không khí lửa”. Do ông không công bố ngay kết quả, đến năm 1775 mới tập hợp các kết quả viết thành sách đưa in nên năm 1777, sách “Khái luận hóa học về không khí và lửa” mới ra đời. Với công trình này, ông được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học Thụy Điển dù chỉ là một sinh viên bào chế thuốc. Năm ấy ông 32 tuổi.
Ngày nay người ta coi như Scheele và Pơritli đều là những người khám phá ra oxy. Schelle chỉ nghiên cứu hóa học trong 16 năm nhưng đã khám phá ra khí clo bằng phản ứng cho axit HCl tác dụng vào mangan dioxit mà ông nhầm là một oxit vì vậy clo có tên ban đầu là Silơ. Ông đã nghiên cứu hai khoáng chất vonframit và graphit mà thời bấy giờ người ta thường nhầm lẫn chúng với nhau và đưa ra kết luận vonframit là hợp chất của vôi với một axit đặc biệt còn chưa biết, do đó quặng vonframit còn mang tên là silit. Ngoài ra Scheele còn điều chế nhiều axit hữu cơ.
Scheele cũng là nhà khoa học đã tìm ra phương pháp diệt khuẩn sơ khai nhất, sau này được ứng dụng và phát triển thành phương pháp tiệt trùng thực phẩm. Mặc dù đạt được nhiều thành tựu như vậy, song Scheele lại là nhà khoa học có một thói quen rất tệ, đó là nếm thử những chất mà ông đã tìm ra. Và chính điều đó đã khiến ông phải trả giá bằng mạng sống của mình. Sau khi phát hiện ra chất hoá học có tên gọi là hydrogen cyanide, Scheele nếm thử chất độc chết người này. Và cuối cùng, ông đã bị nhiễm độc mà chết.