C
laudius Galen, sinh khoảng năm 130 tại thành phố Pergamum của Hy Lạp. Cha ông là Nicon, một kiến trúc sư uyên thâm giàu có. Năm 15 tuổi, Galen bắt đầu học logic học và triết học tại thành phố nơi ông sinh ra. Tương truyền, cha ông mơ thấy một giấc mơ lạ kỳ, trong giấc mơ đó, ông thấy Galen trở thành một thầy thuốc đại tài. Từ đó, Nicon hướng Galen theo con đường đó vì ông nghĩ trở thành một thầy thuốc đối với Galen xem như đã được định trước.
Sau khi cha mất, Galen quyết định rời Pergamum để du học. Ông tới Smyrne ở Corinthe và Alexandrie. Sau đó ông tới Cilicie, Phénicie, Palestine, Scyros, các đảo Crête và Chypre. Trong thời gian này, ông đã học hỏi kinh nghiệm của các thầy thuốc nổi tiếng nhất vùng Địa Trung Hải. Năm 29 tuổi, Galen trở về Pergamum, làm thầy thuốc cho trường dạy các võ sĩ giác đấu. Tại đây ông đã hoàn thiện kiến thức về giải phẫu và tìm cách điều trị những tổn thương thần kinh.
Nhận thấy cần phải nghiên cứu sâu thêm, Galen quyết định đến Rome, nơi có nhiều triển vọng. Tại đây ông nổi danh nhờ biệt tài chẩn đoán bệnh. Có chuyện kể, một người đàn bà La Mã đến khám bệnh, ông biết ngay bà ta chẳng có bệnh nào trừ bệnh si tình một anh chàng hát rong. Người thời đó ca tụng sự hiểu biết về cơ thể học của ông. Ông có cách giải độc cho bệnh nhân mà những thầy thuốc đồng thời không biết đến. Ông chữa trị cho vợ của Flavius Boethus, một nhân vật rất có quyền uy trong chính quyền La Mã, trở thành bạn của Boethus và được Boethus bảo trợ.
Galen sau trở thành bác sĩ riêng cho các hoàng đế La Mã, ông là tác giả của hơn 400 công trình khoa học (hiện nay mới tìm được hơn 100 tác phẩm, viết bằng tiếng Syria hay Arab). Trong các tác phẩm của ông, có các nghiên cứu về dịch bệnh, chẩn đoán và dùng thuốc. Những công trình của Galen giống như thuyết minh về các đề tài mà Hippocrates từng nghiên cứu vào thế kỷ thứ IV trước Công nguyên.
Galen trình bày đạo đức của người thầy thuốc, với yếu tố tiên quyết là cứu người bệnh tích cực nhất, không để tiền bạc chi phối tri thức của một lương y. Điều lệ này sau trở thành lời thề trước Hippocrates. Khi chữa trị bệnh, ông theo truyền thống Hippocrates, nhưng về cơ thể học hay sinh lý học thì ông nghiêng về cách chữa của Aristoteles.
Ngoài sinh lý học là đề tài ông ham thích nhất, ông còn khảo cứu về lĩnh vực vệ sinh và dược phẩm (những cây thuốc). Nhưng căn bản của y học đối với ông vẫn là cơ thể học. Ông làm phẫu thuật trên động vật (thường là khỉ) vì giải phẫu và khám nghiệm người chết lúc bấy giờ bị cấm. Chính vì vậy mà có những kết luận về cơ thể học của ông bị sai. Tuy nhiên, Galen lại có những nghiên cứu quan trọng về cơ bắp và hệ thống thần kinh. Ông miêu tả rất chính xác hành trình của luồng thần kinh từ não bộ và nghiên cứu ảnh hưởng của sợi thần kinh trên cử động bắp thịt. Ông còn tả sự khác biệt giữa máu của động mạch và tĩnh mạch nhưng ông nhầm lẫn về chức năng của gan và tim, cho rằng gan là trung tâm của tuần hoàn.
Sơ đồ sinh lý học của ông dựa trên học thuyết 4 yếu tố (nước, khí, đất, lửa) kết hợp với 4 tính chất vật lý (nóng, lạnh, ẩm, khô) ảnh hưởng trên 4 thể dịch (máu, mật, nước dãi, mật đen) gây cho con người sự trầm uất. Galen phát triển học thuyết Hippocrate và bổ sung thêm 4 tính khí con người nhiệt tình, lạnh lùng, buồn bã, nóng giận.
Dựa trên căn bản học thuyết của Aristote, Galen quy các hiện tượng sinh lý cho các thế lực huyền bí tác động dưới ảnh hưởng của cái gọi là pneuma. Có 3 dạng pneuma được tạo thành trong tim, trong động mạch và các pneuma tự nhiên do bản năng, được tạo thành trong não bộ. Sơ đồ sinh lý này là căn bản cho tất cả nền y học thời Trung cổ.
Tuy nhiên, Galen không khiêm nhường như Hippocrate. Dù có tài năng, thông thái và thành công, song ông vẫn say mê phô trương bản thân nên những thầy thuốc đương thời ganh tị và oán hận ông. Họ cho ông là “thầy thuốc huênh hoang”, “kẻ nói những nghịch biện”.
Trước sự đối nghịch ngày càng tăng, Galen quyết định rời khỏi Rome năm 167. Sự ra đi của ông trùng hợp với thời điểm bệnh dịch hạch bùng phát là cơ hội cho những kẻ gièm pha kết tội ông hèn nhát. Song, Galen bất chấp mọi dị nghị, vẫn đi du lịch một thời gian trước khi trở về Rome. Lúc này, Marc Aurèle mời ông về chăm sóc sức khỏe cho hai con trai ông ta. Từ đó, Galen trở lại dạy học và viết các tác phẩm cho đến ngày mất, có lẽ là năm 201 tại Rome hay Sicile.
Tác phẩm của Galen đặc biệt phong phú, gồm khoảng 500 bài tiểu luận về y khoa, triết lý và đạo đức trong đó nhiều bài bị thiêu hủy vì đền Hòa Bình bị cháy năm 192. Nhưng có những bài còn lưu lại đến nay nhờ các bản dịch về y khoa do các nhà trí thức Arập thời Trung cổ dịch.
Ảnh hưởng của các bài viết của Galen rất lớn, từ thế kỷ II đến thế kỷ thứ XV, chúng được dùng làm tài liệu tham khảo về y khoa và chỉ bị bài bác rất muộn sau này một cách dè dặt vì ảnh hưởng quá lớn của nó đối với nhà thờ cho đến thời Phục Hưng. Bản thân Galen tin rằng có sự hiện hữu của Chúa, duy nhất, sáng tạo ra cơ thể con người và vì điều này, ông được nhà thờ chấp nhận nên cả một thời gian dài không ai dám chống lại Galen vì chống Galen tức là chống lại nhà thờ.
Có thể nói, Galen là thầy thuốc, nhà triết học, đồng thời là nhà nghiên cứu y học tài ba nhất thời La Mã. Các học thuyết của ông đã chi phối và ảnh hưởng đến y học phương Tây hơn một thiên niên kỷ.
Giải thích của Galen về y học giải phẫu thực hiện trên khỉ do việc giải phẫu người không được phép thực hiện thời đó, không được chú ý nhiều cho đến khi những bản in miêu tả và minh họa về giải phẫu người do Andreas Vesalius xuất bản năm 1543.
Giải thích của Galen về các hoạt động của tim, động mạch và tĩnh mạch chiếm ưu thế một thời gian dài cho đến khi William Harvey đưa ra kết luận năm 1628 rằng máu tuần hoàn trong cơ thể với tim hoạt động như một máy bơm.
Trong thế kỷ XIX, các sinh viên y học vẫn tìm hiểu về Galen để học tập một số quan điểm của ông. Galen đã thực hiện một số thí nghiệm thắt dây thần kinh để lý giải cho học thuyết rằng não điều khiển mọi chuyển động của cơ liên quan đến hệ thần kinh ngoại biên và sọ. Galen đã viết một công trình mang tên Thầy thuốc giỏi cũng là một nhà triết học. Cuốn sách cũng thể hiện chính ông là một thầy thuốc, một nhà nghiên cứu, thực hành y học dựa trên những lý thuyết và hiểu biết về triết học.
Galen rất thích tranh luận về y học giữa chủ nghĩa duy lý và chủ nghĩa kinh nghiệm, ông sử dụng kinh nghiệm của mình từ việc quan sát, giải phẫu để dạy về y học và thực hành y học.