T
hales sinh năm 625 tại vùng Ionia thuộc Hy Lạp cổ đại trong một gia đình quý tộc chủ nô. Ông là nhà toán học, nhà triết học chịu ảnh hưởng sâu sắc của nền văn hóa Trung Cận Đông. Trong bảy nhà hiền triết Hy Lạp thế kỷ XII trước Công nguyên, Thales được xếp là người đứng đầu. Có một chuyện kể rằng: “Một hôm, người dân Hy Lạp quyết định tặng dây trói chân ngựa bằng vàng cho người sáng suốt nhất. Theo mệnh lệnh của nhà tiên tri, quà tặng được mang lại cho Thales, nhưng vì khiêm tốn, ông đã nhường nó cho một người xứng đáng khác, người đó nhường cho người thứ ba, và chiếc dây được chuyển như vậy qua một vòng bảy người, rốt cuộc lại quay về với Thales”. Không mấy ai quan tâm tới việc câu chuyện trên có thật hay không, nhưng ý nghĩa của nó chứng tỏ nhân cách và tài năng của Thales đã được những người đương thời công nhận.
Thales là nhà toán học nổi tiếng người Hy Lạp, người chuyên nghiên cứu về hình học. Ông là người đứng đầu trong bảy nhà hiền triết của Hy Lạp. Ông cũng được xem là một triết gia đầu tiên trong nền triết học Hy Lạp cổ đại. Tên của ông được dùng để đặt cho một định lý toán học mà ông phát hiện ra. Ông cũng là người đầu tiên chứng minh rằng đường kính chia đôi đường tròn, người đầu tiên phát hiện ra trong mọi tam giác cân, hai góc ở đáy bằng nhau. Thales còn là người đầu tiên nghiên cứu thiên văn học, hiểu được rằng nhật thực diễn ra là do mặt trăng che khuất mặt trời và khẳng định có thể tiên đoán được nhật thực xảy ra vào lúc nào. Ông đã tiên đoán được nhật thực ngày 28 tháng 5 năm 585 trước Công nguyên. Thales là một học giả đi tiên phong và đặt nền móng cho nhiều lĩnh vực khoa học.
Trong lịch sử toán học, ông được xem là người đã đưa ra định lý Thales trong hình học. Định lý của ông phát biểu như sau: Hai đường thẳng song song định ra trên hai đường thẳng giao nhau những đoạn thẳng tỷ lệ.Từ đó dẫn tới một loạt các tính chất như:
- Góc chắn nửa đường tròn thì bằng một góc vuông.
- Đường kính chia đôi đường tròn thành hai phần bằng nhau.
- Hai góc đáy của tam giác cân thì bằng nhau.
- Hai tam giác nếu có hai cặp góc đối và cặp cạnh tương ứng bằng nhau thì bằng nhau.
- Hai góc đối đỉnh thì bằng nhau.
Với tư duy của một nhà toán học, Thales đã nghĩ ra cách đo được chiều cao của các kim tự tháp Ai Cập căn cứ vào bóng của chúng. Nhờ khả năng hiểu biết về thiên văn, ông có thể quan sát các dấu hiệu trên bầu trời, từ đó phỏng đoán mùa ôliu ở Mile sắp tới mất mùa hay bội thu. Khi biết chắc được mùa, Thales quyết định đầu tư kinh doanh. Ông vay tiền mua trước một số cánh đồng ôliu ở Mile và sau khi thu hoạch, nhờ đó ông đã kiếm được một khoản lợi nhuận rất lớn.
Trong lĩnh vực triết học, Thales là đại diện tiêu biểu nhất của trường phái triết học Mile. Ông đã lí giải vấn đề bản chất và khởi nguyên của thế giới dựa trên một số các tri thức khoa học sơ khai có được thời đó. Ông quan niệm toàn bộ thế giới là một chỉnh thể thống nhất mà nguồn gốc của nó là nước. Nước là bản chất chung của tất cả mọi vật, mọi hiện tượng trong thế giới. Mọi cái trên thế gian đều khởi nguồn từ nước và khi bị phân huỷ lại biến thành nước. Nước tồn tại vĩnh viễn, còn mọi vật do nó tạo nên thì biến đổi không ngừng.
Trước Thales, người Hy Lạp giải thích nguồn gốc tự nhiên của thế giới, vạn vật qua các câu chuyện thần thoại gắn với các vị thần. Tới thời Thales, ông quan niệm nước là bản chất chung của tất cả mọi vật, mọi hiện tượng trong thế giới.Với quan niệm như vậy, ông đã đưa yếu tố duy vật vào trong quan niệm triết học giải thích về thế giới. Thế giới được hình thành từ một dạng vật chất cụ thể là nước chứ không phải do các vị thần tạo nên.
Có rất nhiều giai thoại thú vị về Thales. Câu chuyện liên quan đến con la của ông, chuyện kể rằng: Khi đi qua dòng sông với những túi muối trên lưng, con la bỗng nhiên bị vấp ngã nên các túi muối bị thấm đầy nước. Nhận thấy rằng nhờ muối bị hòa tan, trọng tải của nó trở nên nhẹ hơn đáng kể nên mỗi khi gặp bất kỳ con suối nào, con la cũng lập tức đắm mình xuống cùng với đồ mang trên lưng. Nó tiếp tục làm như vậy cho tới khi Thales phát hiện ra điều này, sau đó ông liền chất đầy bông lên lưng con la này. Bị thất bại, con la không còn sử dụng mẹo vặt đó nữa.
Nhiều thế kỷ đã trôi qua, khoa học đã có nhiều bước tiến vượt bậc trên mọi phương diện nhưng những phát kiến của Thales vẫn còn mãi giá trị với thời gian khiến bao người phải cúi đầu ngưỡng mộ.