KÍCH THÍCH TẦM NHÌN CỦA TRẺ
1. Tận dụng mọi cơ hội giao tiếp bằng mắt với con, nhìn thẳng vào mắt bé khi nói, cười, cho con ăn… Trẻ nhận biết gương mặt từ rất sớm và gương mặt của bố mẹ là quan trọng nhất với bé. Mỗi lần bé nhìn vào mặt bạn là một cơ hội giúp bé phát triển trí nhớ.
2. Thè lưỡi ra với bé: Nhiều nghiên cứu chứng minh là trẻ chỉ vài ngày tuổi đã có thể bắt chước những động tác đơn giản của khuôn mặt. Đây là dấu hiệu rất sớm của khả năng giải quyết vấn đề sau này.
3. Hãy cho bé nhận biết mình trong gương. Ban đầu, bé có thể tưởng mình đang nhìn khuôn mặt một bạn nhỏ nào và rất thích thú vẫy tay, cười với “em bé” kia.
4. Tập cho bé phân biệt sự khác nhau: Bạn đưa hai bức tranh cách tầm mắt của bé 20 – 25cm. Hai bức tranh phải tương tự nhau nhưng có một chi tiết nhỏ khác nhau (ví dụ, 1 bức có cái cây, bức kia không có). Những em bé chỉ vài tháng tuổi sẽ ngắm nghía kỹ hai bức tranh và dần dần phân biệt được sự khác nhau. Đây là những bước đầu tiên giúp bé nhận biết mặt chữ và tập đọc sau này.
NÓI CHUYỆN VỚI BÉ, LÀM CHO BÉ CƯỜI
5. Nhìn vào mắt bé và nói những câu ngắn, dừng lại để bé có thời gian bắt chước. Lúc đầu, có thể bé chỉ nhìn bạn trân trân nhưng chỉ ít lâu sau, bé sẽ quen với âm điệu của việc nói chuyện và phát ra các âm thanh tham gia vào câu chuyện.
6. Nựng bé bằng những giọng nói với âm điệu cao, thấp khác nhau.
7. Hát cho bé nghe: Bạn càng biết nhiều bài hát càng tốt. Nếu có khả năng, bạn tự sáng tác các âm điệu hoặc lời hát theo những âm điệu có sẵn. Hãy cho bé nghe các loại nhạc khác nhau như nhạc cổ điển của Bach, nhạc rock’n roll của The Beatles, Britney Spears… Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng nghe nhạc cũng tương tự như học toán vậy.
8. Mô tả các việc bạn làm, ví dụ, hãy nói: “Khi bố (mẹ) bật đèn, con sẽ thấy phòng sáng lên nhé!” trước khi bạn bấm công tắc bật đèn. Bằng cách đó, bạn bắt đầu dạy cho trẻ khái niệm về nguyên nhân và hậu quả.
9. Cù vào lòng bàn chân trẻ. Bạn có thể cù khắp người bé.
Cười là bước đầu tiên giúp bé phát triển khả năng hài hước.
10. Tạo khuôn mặt hài hước khi chơi với bé. Cho bé sờ vào mũi bạn, lúc đó bạn có thể tạo khuôn mặt hoặc âm thanh vui vẻ. Cho bé kéo tai bạn trong khi bạn lè lưỡi ra. Hãy phát ra những âm thanh buồn cười khi bé đập tay vào đầu bạn. Hãy nhắc đi nhắc lại quy luật 3 đến 4 lần, sau đó đổi để luyện cho bé khả năng đoán.
11. Hãy chơi các trò hài hước. Ví dụ chỉ vào ảnh người đàn ông nào đó và gọi anh ta bằng “Mẹ – Mommy”. Sau đó nói với bé là bạn “dở hơi” và tự cười với trò đùa của bạn. Bằng cách này, bạn dạy cho trẻ khả năng hài hước.
TẬN DỤNG MỌI CƠ HỘI ĐỂ THIẾT LẬP SỰ GẮN BÓ VỚI BÉ
12. Cho bé bú mẹ, nếu có thể. Những lúc cho con bú là khoảng thời gian quý báu để giao tiếp với bé: hát cho con nghe, nói chuyện với con hoặc đơn giản là xoa đầu và vuốt tóc con.
13. Sử dụng thời gian thay tã cho bé để dạy bé về các bộ phận của cơ thể hoặc khái niệm về quần áo.
14. Hãy tắt TV và điện thoại di động khi có bé bên cạnh. Hệ thần kinh của bé cần sự giao tiếp một – một. Vì vậy, đừng để cho TV và điện thoại làm cả bạn và bé bị phân tâm.
15. Đừng quên nghỉ ngơi: Hãy dành thời gian ngồi bên cạnh bé dưới sàn nhà trong ánh đèn sáng, tắt nhạc đi. Có thể ngồi tận hưởng sự im lặng hoặc chơi trò gì đó với bé. Bạn có thể để bé tự do lựa chọn xem bé muốn làm gì.
HOẠT ĐỘNG THÂN THỂ
16. Hãy làm “sàn chơi – playground” cho bé: Bạn nằm ra sàn, cho bé trèo, bò, trên người bạn. Bằng cách này, bạn giúp bé phát triển sự vận động và khả năng xử lý tình huống.
17. Tập các kỹ năng vận động bằng cách xếp gối dựa, gối kê đầu, các loại hộp hoặc đồ chơi khác nhau trên sàn nhà, sau đó hướng dẫn cho bé cách bò qua, chui xuống dưới và đi xung quanh các chướng ngại vật đó.
18. Hãy dạy và cùng bé nhảy, làm các động tác hoặc bắt chước các tư thế của con vật như gà khuỳnh cánh, so vai, con ngựa ngỏng cổ…
19. Chơi trò “làm theo người hướng dẫn”: Nêu các mệnh lệnh để bé làm theo, ví dụ, bò quanh nhà, thay đổi tốc độ, dừng lại ở các góc có đồ chơi hoặc tranh vẽ để chơi, bò tiếp...
20. Hãy để cho bé làm người hướng dẫn: Khi bé lớn hơn 1 chút, hãy gợi ý để bé chủ động đưa ra các hoạt động và bạn bắt chước theo bé: bò qua bò lại, phát ra những tiếng kêu vô nghĩa hoặc cười.
TÌM HIỂU MÔI TRƯỜNG XUNG QUANH
21. Chia sẻ suy nghĩ và đánh giá: Khi đưa bé đi bất cứ đâu, hãy cố gắng mô tả cho bé những gì bạn nhìn thấy hoặc xảy ra. Ví dụ: “Kia là con chó nhỏ, con biết nó sủa thế nào không?”, “Con hãy nhìn mấy cái cây kia kìa, hoa nó màu đỏ đấy”, hoặc “Con có nghe tiếng động cơ của xe ô tô kia không?”. Đấy là cách cực kỳ hiệu quả để dạy và bồi đắp cho bé khả năng ngôn ngữ dẫn tới khiếu văn học sau này, đồng thời giúp bé phát triển đầu óc quan sát, sự tinh tế và logic khi nhìn nhận sự việc xảy ra hàng ngày.
22. Đi mua sắm: Nếu muốn có vài giờ nghỉ ngơi sau những hoạt động như hát và nhảy, hãy đi siêu thị. Cơ hội nhìn những khuôn mặt lạ khác nhau, ngắm các màu sắc đủ loại sẽ có tác dụng kích thích trí tưởng tượng của bé. Hãy tận dụng cơ hội nói chuyện với bé về các loại thức ăn, đồ dùng hàng ngày và các loại quần áo.
23. Hãy thay đổi: Đặt ghế ngồi ăn của bé sang phía khác với bình thường. Bằng cách này, bạn cho bé cơ hội luyện trí nhớ về sự bố trí đồ vật nhìn từ các vị trí khác nhau.
HÃY CHƠI NHỮNG TR Ò MÀ BẠN CÓ THỂ NGHĨ LÀ “NGỚ NGẨN”
24. Thỉnh thoảng, hãy làm bé ngạc nhiên bằng cách thổi vào mặt, tay hoặc bụng bé. Hãy quan sát bé khi bạn thay đổi cách thổi hoặc vị trí để biết bé thích thế nào.
25. Lấy hộp nhựa đựng đồ ăn và giấu một thứ đồ chơi của bé vào dưới một hộp. Thay đổi vị trí hộp để bé tìm được món đồ chơi.
26. Chơi trò giấu rồi lại hiện. Ví dụ, bạn giấu mặt vào sau cái ghế để cho bé tìm, sau đó lại thò mặt ra. Bé sẽ học được rằng: một vật có thể biến mất rồi lại hiện ra.
27. Nếu bé chơi trò vứt đồ chơi xuống sàn làm cho bạn phát điên vì cứ phải nhặt hộ, hãy giúp bé lúc bé chưa biết đi. Khi bé lớn hơn một chút, hãy dạy bé tự nhặt lên. Bé đang quan sát lực hấp dẫn của trái đất đấy.
DẠY CON DÙNG TAY PHÂN BIỆT CHẤT LIỆU
28. Nếu bé muốn dùng tay kéo một vài tờ giấy ăn từ hộp, hãy cho bé làm. Một vài ngàn đồng tiền giấy sẽ dạy cho bé cảm giác về vật liệu. Bé có thể vò, gập hoặc quấn tròn giấy lại. Bạn có thể giấu một thứ đồ chơi của bé dưới tờ giấy để bé tự lật giấy ra lấy lại.
29. Hãy giữ một hộp có các vật liệu khác nhau như vải cứng, miếng gỗ nhỏ, nilon… Rất nhẹ nhàng dùng các vật khác nhau thoa lên má, chân và bụng bé, đồng thời mô tả cho bé về cảm giác khi xoa các vật đó lên cơ thể.
30. Hãy bế bé đi xung quanh nhà và giúp bé sờ tay vào các đồ vật khác nhau như cửa sổ nhôm lạnh, kính, bàn gỗ, quần áo hoặc các loại lá cây (nói chung là các vật mà tay bé có thể an toàn khi sờ vào) và mô tả cho bé nghe về vật đó.
31. Hãy cho con bạn chơi với đồ ăn của chúng. Khi bé bắt đầu ăn dặm, hãy cho bé ăn các loại thức ăn có màu sắc và hình dáng khác nhau: đậu, mì, rau, trái cây. Mô tả cho bé nghe và gọi tên từng món. Bé sẽ tập dùng tay bốc đồ, đồng thời bắt đầu làm quen với cảm giác sờ vào từng loại đồ ăn.
DẠY BÉ NGÔN NGỮ VÀ ĐẾM
32. Bạn có thể chọn mỗi tuần cho bé một loại chữ cái. Ví dụ, tuần này đọc các câu chuyện có tiêu đề bắt đầu bằng chữ A, ăn các loại món ăn có từ bắt đầu chữ A. Bạn có thể cắt trái cây hoặc rau củ thành hình chữ A và viết chữ A lên bảng.
33. Đếm mọi thứ xung quanh: Đếm ngón tay và ngón chân, đếm số bậc thang trong nhà. Hãy tập thói quen đếm to, rõ ràng để bé nghe, dần dần bé sẽ bắt chước.
34. Đọc sách cho bé nghe: Đọc hàng ngày, đọc vào bất cứ lúc nào bạn có thời gian. Các nhà nghiên cứu đã kết luận: trẻ 8 tháng tuổi đã có thể nhận biết sự lặp lại của từ khi bạn đọc cho bé nghe lần thứ 2 hoặc 3. Đây là cách tốt nhất giúp bé học ngôn ngữ.
35. Chọn những câu chuyện bé thích. Lấy tên bé thay vào tên của nhân vật chính, bé sẽ rất thích.
36. Dẫn bé đến thư viện hoặc hiệu sách, đọc cho bé nghe tại đó. Chỉ và đọc cho bé nghe tiêu đề các quyển sách trẻ con được xếp trên kệ.
LUYỆN TRÍ NHỚ CHO BÉ
37. Hãy làm album gia đình, cho vào đó ảnh của những họ hàng xa gần và cho bé xem thường xuyên, nói cho bé nghe tên của từng người. Khi ai đó gọi điện nói chuyện với bé, hãy chỉ ảnh người đó sau khi bé nói chuyện hoặc nghe xong.
38. Hãy làm quyển album các loại động vật. Khi dẫn con đi xem vườn thú, hãy chụp ảnh từng loại thú. Dạy bé tiếng kêu của từng loại động vật có trong album, kể hoặc đọc cho bé nghe các câu chuyện về loài vật. Tóm tắt các câu chuyện sau khi đọc, để luyện cho bé nhớ nội dung tóm tắt.
39. Hãy cùng bé xem lại các băng video cảnh bé tắm, lúc bé bắt đầu biết lật, khi bé chơi với ông bà…
40. Hãy chuẩn bị hai cái ảnh giống nhau của những người trong gia đình và chơi trò dạy bé tìm hai ảnh giống nhau. Khi bé lớn hơn, bạn có thể luyện trí nhớ bằng cách cho bé tìm một người có trong hai bức ảnh khác nhau.
41. Hãy chỉ vào các chi tiết tranh trong sách sau khi đọc cho bé nghe, rồi hỏi các câu hỏi để bé tập trả lời. Ví dụ, tại sao con chó này lại sủa? Tại sao em bé này khóc?
42. Nếu bé khỏe mạnh, có thể cho bé chơi vài phút dưới trời mưa, cùng bé ngồi trên bãi cỏ ướt. Bé sẽ học được khái niệm và cảm giác của sự khô và ướt.
43. Thỉnh thoảng, hãy cho bé làm “sếp”. Ví dụ, cho bé lựa chọn màu của cái bát sẽ dùng ăn bữa cơm, cái áo hoặc quần bé mặc ngày hôm đó. Bé sẽ hiểu rằng ý thích của bé được cân nhắc, đồng thời bạn có thể cho bé thực tập gọi tên các màu bé chọn.
44. Hãy cho bé chơi hoặc mặc những bộ quần áo, mũ, găng tay cũ của bố mẹ. Bạn hãy giả vờ không nhận ra bé để thử xem bé sẽ tưởng tượng ra những tình huống gì.
45. Hãy động viên khi bé nghĩ ra các kiểu chơi mới với các đồ chơi cũ.
46. Hãy nói chuyện về các cảm giác như vui, buồn, giận dữ với bé. Khi bé chuẩn bị ngủ, hãy hỏi xem những gì làm cho bé hạnh phúc và vui vẻ ngày hôm đó và cái gì làm bé buồn hoặc cô đơn. Hãy giúp bé kể lại các cảm giác của ngày hôm đó, giúp bé gọi tên cho từng cảm giác. Việc này nên được làm hàng ngày cho đến khi con bạn vào đại học.
47. Cho bé xem ảnh của các con vật vô hại và dẫn bé đi công viên, chỉ hoặc cho bé sờ vào các con vật đó (kiến, bướm, dế…)
48. Chỉ và giải thích cho bé các loại màu khác nhau. Đi trên đường, hãy hỏi để bé trả lời và tập mô tả các màu bé đã biết.
49. Hãy cho bé tham gia vào các công việc vừa sức. Ví dụ, trẻ hơn 1 tuổi đã có thể nhận biết và nhặt quần áo của bé từ rổ đồ đã giặt sạch.
50. Dạy bé về khái niệm to, nhỏ. Chọn một số hộp nhựa có kích thước khác nhau. Hãy để bé đổ nước từ hộp này sang hộp kia và giải thích lý do vì sao cùng một số lượng nước, mà cho vào hộp này thì đầy, hộp khác lại vơi.