Chương 2:Cách đọc ehon

1. Cách đọc ehon

Tâm thế của cha mẹ khi đọc ehon

Điều quan trọng khi đọc ehon cho trẻ nghe chính là không khí thoải mái, không ép buộc để trẻ được trải nghiệm và thích thú với ehon theo cách của trẻ. Khi trẻ cảm thấy việc đọc ehon như một trò chơi, một khoảng thời gian vui vẻ thì trẻ mới có hứng thú để đọc tiếp.

Hãy coi ehon như một công cụ để giao tiếp, giúp trẻ và bố mẹ có những khoảnh khắc hạnh phúc bên nhau. Bố mẹ đừng quá áp lực về việc mình có đọc đúng kĩ thuật hay không, có đọc diễn cảm hay không. Cũng đừng đọc ehon chỉ với mục đích muốn con thông minh hơn, nhớ được nhiều kiến thức hơn. Đối với trẻ ở giai đoạn ấu thơ từ 0-6 tuổi, việc nuôi dưỡng cảm xúc và tâm hồn sẽ được ưu tiên hơn, bởi vì mọi hành vi của trẻ, mọi động lực cố gắng cho việc học tập và tiếp thu kiến thức đều xuất phát từ cảm xúc. Hãy giúp trẻ cảm thấy đọc ehon là một trải nghiệm vui vẻ, từ đó trẻ sẽ yêu mến việc đọc ehon và tiếp đến là đọc sách sau này. Hãy coi khoảng thời gian đọc ehon là khoảng thời gian ngọt ngào chất lượng giữa bố mẹ và con cái.

Giọng đọc và cách đọc

Theo các nhà giáo dục Nhật, cha mẹ có thể lựa chọn rất nhiều cách đọc ehon, tùy thuộc vào mục đích muốn truyền tải đến trẻ là gì.

Có người khuyến khích rằng người đọc ehon cần hiểu mình giống như một chiếc cầu nối giữa người nghe là trẻ và thế giới của cuốn ehon đó. Dùng giọng đọc giống như một người kể chuyện, truyền đạt các thông tin đó một cách trung thực khách quan. Cách làm tinh tế này là để trí tưởng tượng của trẻ không bị ngắt quãng giữa chừng, trẻ sẽ hoàn toàn nhập tâm vào thế giới của câu chuyện, từ đó sẽ giúp trẻ được tự do tưởng tượng, tự do cảm nhận theo cảm xúc của riêng mình.

Có người lại khuyên là hãy đọc nhanh để giúp phát triển IQ vì tốc độ nhanh sẽ kích thích lên não phải và giúp trẻ phát triển trí tuệ.

Cũng có người khuyên là hãy thay đổi tông giọng theo nhân vật và nội dung câu chuyện ở những đoạn cao trào để thu hút trẻ. Nhưng có ý kiến cho rằng cách đọc này khiến suy nghĩ của trẻ bị chi phối bởi cảm xúc chủ quan của bố mẹ, làm hạn chế khả năng tưởng tượng của trẻ.

Trong quá trình đọc ehon cho con và trẻ mầm non ở trường mẫu giáo nơi tôi làm việc, tôi nhận thấy rằng với những cuốn ehon dành cho lứa tuổi 0-3 tuổi thì khi đọc bố mẹ thêm thắt nội dung câu chuyện để tương tác, đọc theo cảm xúc của mình, kết hợp cùng những biểu cảm thú vị để tương tác với con thì việc đọc ehon sẽ hấp dẫn hơn. Trẻ sẽ cảm nhận được việc đọc ehon với bố mẹ là một việc thật vui vẻ, và sẽ muốn đọc ehon tiếp.

Còn với những trẻ tầm 3 tuổi trở lên thì nội dung của cuốn ehon đã dài hơn và trẻ cũng lí giải được câu chuyện nên cách đọc như người kể chuyện và không thêm thắt nội dung sẽ giúp trẻ mở rộng thế giới quan của bản thân. Theo các nhà giáo dục Nhật thì mỗi cuốn ehon đều đã được tác giả suy nghĩ và có dụng ý từng câu khớp với hình ảnh để tạo nên một mạch truyện. Vì thế việc người đọc tự thêm từ, chèn ý sẽ phá hỏng mạch truyện hay dụng ý của câu chuyện. Bố mẹ cũng không cần phải giải thích từng ảnh “Đây là quả táo, con mèo này” hay đặt câu hỏi giữa chừng vì làm như vậy sẽ khiến sự cảm nhận của trẻ bị đứt đoạn.

Tuy nhiên có những cuốn ehon hoặc từ điển có chi tiết thuộc về văn hóa của nước đó thì bố mẹ có thể giải thích ngay lúc đọc, hoặc sau khi đọc xong.

Có một số cuốn ehon dịch không đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, nói trống không. Khi đọc cho con nghe những cuốn ehon này, tôi thường linh động nói đầy đủ thành phần câu, thêm “ạ” khi cần thiết.

Tốc độ đọc

Tốc độ đọc có thể điều chỉnh tùy theo nội dung và không khí của câu chuyện. Những cuốn ehon liên quan đến vận động, chuyển động nhanh thì nên đọc nhanh. Chẳng hạn như khi đọc cuốn “Xình xịch xình xịch” (Thái Hà)⁽¹⁾ thì đến đoạn tàu lăn xuống dốc mình sẽ đọc với tiết tấu nhanh. Còn những cuốn ehon liên quan đến cảm xúc sâu lắng thì cần đọc chậm, diễn cảm để truyền tải thế giới của cuốn ehon đó cho trẻ ví dụ như cuốn “Nụ hôn trên bàn tay”, “Em gái bị ốm” (Ehomebooks)…

Khi kết thúc cuốn ehon

Khi đọc xong cuốn ehon bố mẹ có thể nói những câu cảm xúc thể hiện sự đồng cảm hay nhận xét như “Bạn Mi bị ngã thế không biết có đau không nhỉ? Chắc chỉ xước chút xíu thôi nhỉ”, “May quá, cuối cùng cây sồi cũng ra quả trở lại”, “May quá, thế là bạn Chim Cút và Gà Con đã được mẹ đón về”, “Truyện cảm động quá con nhỉ?”, “Bạn khỉ Zozo đúng là hiếu kì đáng yêu quá!”… Hoặc bố mẹ có thể gợi một câu hỏi trước khi đọc để trẻ tò mò “Cuối câu chuyện có một câu hỏi bí mật, con hãy tập trung nghe kĩ để đoán ra bí mật đó nhé!”.

Đồng thời hãy khen ngợi trẻ khi đọc xong để trẻ cảm thấy hào hứng hơn. Tôi và con thường có một “nghi thức” là cùng vỗ tay sau khi đọc xong để cả hai mẹ con cổ vũ, khích lệ và thể hiện sự biết ơn đến nhau. Tôi thường nói “Cảm ơn Bon đã nghe mẹ đọc”, còn Bon sẽ nói “Cảm ơn mẹ đã đọc truyện cho con”. Có thể với người khác việc làm đó hơi khách sáo, nhưng tôi quan niệm rằng điều đó sẽ giúp cả người đọc và người nghe biết trân trọng khoảng thời gian mình dành cho nhau hơn, yêu mến nhau từ những việc thật nhỏ bé mỗi ngày.

Những lưu ý khác

Đọc đến trang cuối bao giờ cũng có một trang phụ, có thể có hình vẽ hoặc là trang trắng thì bố mẹ hãy dừng lại, rồi sau đó mới lật sang trang bìa, và quay trở lại trang đầu cuốn ehon. Trang phụ đó giống như nơi kết thúc câu chuyện, để trẻ nhận biết được câu chuyện bắt đầu và kết thúc như thế nào. Những hình ảnh ở trang bìa của cuốn ehon sẽ là những hình ảnh thú vị hài hước, đôi khi muốn truyền tải một điều gì đó mà bố mẹ không nên bỏ qua. Những chuyên gia đọc ehon ở Nhật thường cho trẻ xem bìa sau rồi quay lại bìa trước và đọc lại tựa đề câu chuyện một lần nữa. Cách làm này giống như một vòng tuần hoàn và câu chuyện lại được tiếp nối, để kích thích sự hào hứng của trẻ.

Khi đọc, cha mẹ hãy dùng tay chỉ vào tranh những nhân vật, khung cảnh được miêu tả, xuất hiện trong câu văn, như vậy trẻ sẽ lí giải được các từ vừa đọc. Ehon được thiết kế để mỗi câu văn đều được diễn đạt bằng hình ảnh trong tranh. Ví dụ, bố mẹ chỉ cần chỉ vào chiếc ô tô khi đọc, chứ không cần phải dừng lại giải thích “Đây là cái ô tô con ạ” thì trẻ vẫn hiểu được.

Hãy đọc đi đọc lại các cuốn ehon nhiều lần. Vì việc đọc lặp đi lặp lại cùng một cuốn ehon sẽ giúp trẻ học những điều mới nhanh hơn. Khi đọc lại lần thứ hai, thứ ba trở đi thì phản ứng của trẻ cũng tích cực hơn so với lần đầu, khả năng tưởng tượng cũng tốt hơn, và trẻ sẽ chủ động trò chuyện về nội dung câu chuyện với bố mẹ hơn.

2. Những cách tương tác khi đọc ehon cho trẻ từ 0 đến 3 tuổi

Đặc trưng về thẩm thấu ngôn ngữ theo độ tuổi

- Giai đoạn 0-1 tuổi

Đọc ehon ở giai đoạn 0-1 tuổi giống như chơi một trò chơi với trẻ. Đối với trẻ 0-3 tháng tuổi, việc nghe đọc ehon giống như đang được cha mẹ hát ru vậy. Trẻ 0-1 tuổi đặc biệt thích những từ ngữ có nhịp điệu, có âm thanh vui tai như tiếng nước chảy, tiếng còi ô tô bíp bíp, tiếng chó sủa gâu gâu, mèo kêu meo meo… vì vậy bố mẹ hãy cho trẻ nghe thật nhiều những từ láy tượng thanh nhé. Giai đoạn này về cơ bản trẻ đã lí giải được ý nghĩa của các âm thanh.

- Giai đoạn 1-2 tuổi

Đây là giai đoạn trẻ thực sự học và thực hành ngôn ngữ tiếng Việt. Khi đọc ehon, bộ não của trẻ sẽ đồng thời thực hiện ba chức năng đó là nhìn tranh - khám phá về hình ảnh, rồi lắng nghe từ đó và ghi nhớ (lí giải nó). Chính vì thế ở giai đoạn này bố mẹ hãy cho trẻ được nhìn thật nhiều ehon có màu sắc đường nét rõ ràng, nhiều từ láy tượng thanh, tượng hình hay và ngôn ngữ tiếng Việt đẹp, những từ đơn hay câu ngắn để trẻ dễ tiếp thu. Những trẻ từ một tuổi rưỡi đã có khả năng lí giải và cảm nhận được những điều thú vị trong câu chuyện rồi nên trẻ thường có hành động là lật qua lật lại các trang ehon mà mình có hứng thú.

Vì 0-2 tuổi là giai đoạn trẻ tiếp thu ngôn ngữ nên trẻ rất cần nghe các từ phát âm rõ ràng rành mạch. Và đặc biệt là ở giai đoạn này, trẻ rất cần được nghe đọc trong môi trường yên tĩnh, không có tiếng ồn vì trẻ chưa có khả năng lọc tạp âm xung quanh bị lẫn với giọng đọc ehon của bố mẹ. Muốn trẻ tiếp nhận ngôn ngữ tốt nhất thì hãy cho trẻ nghe từ đó một cách rõ ràng để lưu nhớ vào não bộ.

Tốc độ đọc

Tốc độ đọc ehon cho con vô cùng quan trọng vì nó sẽ tác động đến khả năng tiếp thu và sự hứng thú của trẻ. Nếu đọc quá nhanh thì trẻ chưa tiếp nhận kịp nên sẽ không hiểu, dẫn đến trẻ chán không muốn tập trung vào câu chuyện. Nhưng nếu đọc chậm quá thì trẻ sẽ tiếp thu một cách ngắt đoạn, rời rạc, cũng ảnh hưởng đến sự hứng thú và tập trung của trẻ. Trẻ khi mới tập nói thường nói rất chậm rãi, từng từ. Vì thế bố mẹ hãy lấy tốc độ nói của trẻ khi bắt đầu bập bẹ biết nói để làm chuẩn cho tốc độ đọc ehon của mình.

Những cách tương tác khi đọc

- Bắt chước những động tác trong ehon để việc đọc ehon trở nên sống động

Ehon dành cho các bạn nhỏ 0-2 tuổi phần lớn là những cuốn ehon có nội dung ngắn mà nhân vật thường lặp đi lặp lại các hành động, và những chủ đề liên quan đến ăn uống, vui chơi của em bé. Vì thế sau khi đọc 2-3 lần, bé đã bắt đầu quen với câu chuyện rồi thì bố mẹ có thể dùng ehon như một đồ chơi để tương tác cùng con.

Ví dụ như khi đọc những cuốn ehon có đồ ăn là hoa quả hay bánh, bố mẹ có thể giả vờ cầm miếng bánh hay miếng hoa quả đó mời trẻ hoặc đưa lên miệng mình “măm măm”, như vậy sẽ giúp trẻ hưởng ứng và hào hứng với việc đọc ehon hơn. Tôi còn nhớ hồi Bon gần 2 tuổi, vì muốn con ăn rau nên tôi đã dụ bằng cách tìm những cuốn ehon về rau củ và cứ đến bạn rau củ nào xuất hiện tôi lại đưa lên miệng mình măm măm, rồi đưa lên miệng Bon “Xin mời bạn Bon, măm măm nào”, và con rất thích thú bắt chước theo cũng đưa lên miệng mẹ như vậy.

Ngoài ra, hãy cùng con bắt chước theo hành động của các nhân vật trong truyện như biểu cảm gương mặt, khóc, cười, ú òa... Bộ ehon “Chơi cùng Momo” (Thái Hà), “Cùng lau cho sạch nào!”, “Tay xinh đâu nhỉ?” (Ehomebooks)… rất thích hợp để chơi trò này.

Khi đọc những cuốn truyện tương tác lật giở, tôi cũng áp dụng cách đọc của một cô giáo người Nhật dạy đó là tập hé hé một chút xíu trang tiếp theo để kích thích sự tò mò, hoặc cùng con đếm 1…2…3 rồi lật ra thật nhanh trang tiếp theo để khiến trẻ cảm thấy thích thú và hồi hộp hơn khi đọc.

Khi đọc cuốn “Cùng lau cho sạch nào!”, tôi thường hay bắt chước động tác của em bé để cù chân, lau áo, lau miệng cho Bon. Hay khi đọc cuốn “Bé Trứng” tôi sẽ biến hóa một chút thành “Xin chào bạn Bon. Các bạn cá sấu chào bạn Bon” để bé có cảm giác như các nhân vật trong truyện đang tương tác với mình. Và con thường cười như nắc nẻ trước những trò như vậy của mẹ.

Các bạn 2 tuổi thường rất thích được ngồi lật giở ehon một mình để xem tranh, và trong đầu các bạn đang có rất nhiều câu chuyện tưởng tượng để tự nói, tự kể một mình. Bố mẹ hãy để cho các bạn ấy có những khoảng trống như thế, và chỉ việc đứng quan sát con thôi.

- Dùng ehon như một cuốn từ điển cung cấp vốn từ vựng

Ehon dành cho trẻ ở giai đoạn 0-6 tháng tuổi sẽ là dạng ehon chủ yếu cung cấp từ đơn đi kèm hình ảnh vì ở lứa tuổi này khoảng thời gian tập trung của trẻ rất ngắn, và trẻ chỉ thích nghe từ đơn trước. Vì thế với những trẻ bắt đầu đọc ehon từ lúc gần 1 tuổi trở đi, nếu trẻ chưa tập trung hay hứng thú để ngồi nghe hết một cuốn ehon thì bố mẹ có thể lật giở sách, chỉ vào tranh và nói từ đơn để cung cấp vốn từ cho trẻ. Đây cũng là một cách tương tác rất tốt.

- Đọc kết hợp với trải nghiệm

Ngoài ra, để nâng cao năng lực tưởng tượng cho trẻ thì việc đọc ehon cần kết hợp với trải nghiệm ở thực tế. Cha mẹ hãy cho bé đi tìm hay khám phá những sự vật ở ngoài thực tế được đưa vào sách, ví dụ như con cá, bông hoa, bó rau ở siêu thị, hay con chim, con voi, con khỉ ở vườn bách thú.

Đọc thật nhiều để cố nhồi nhét cho con biết không phải là mục đích của việc đọc ehon. Ehon giúp xây dựng trí tưởng tượng, hình tượng hóa sự vật từ ngôn ngữ nên hãy kết hợp thật nhiều kĩ năng, trong nhiều trường hợp để kết nối những gì được viết trong ehon với chính sự vật hằng ngày. Ví dụ dễ hiểu nhất ở đây chính là bé nhìn quả chuối trong tranh, khi đi chợ bé được sờ vào quả chuối và bé hiểu “À thì ra quả chuối là cái này”. Rồi bé sẽ tưởng tượng nhiều hơn như “Quả chuối màu vàng thì có vị gì nhỉ, ăn có ngon không, mẹ có thích chuối không nhỉ, có làm nước trái cây được không…” chính là những cái trẻ tưởng tượng mà ta không nhìn được. Năng lực tưởng tượng và liên tưởng ấy mới chính là chìa khóa giúp trẻ sinh tồn trong xã hội.

Dưới đây là câu chuyện do mẹ Bông chia sẻ:

Cô bé 14 tháng tuổi nhà chị rất thích cuốn sách “Cùng lau cho sạch nào!”(Ehomebooks), có hôm chị phải đọc đi đọc lại cuốn sách đó đến hơn chục lần mà cô bé vẫn chưa chán. Đọc nhiều đến nỗi, chị nhắm mắt lại cũng tưởng tượng được chỗ ấy có những chữ gì, sắp xếp ra sao, tranh vẽ màu sắc ra sao… Tình cờ có hôm cho con ăn cháo xong, chị cũng thấy cô bé mặt mũi lem nhem, nên nhớ đến hình ảnh bạn nhỏ trong cuốn sách, chị nói “Ai thế nhỉ, bạn nào thế nhỉ, bạn nào bị dính lem nhem thế này nhỉ, có phải bạn Bông yêu của mẹ không?”. Lúc đầu cô bé ngạc nhiên tròn xoe mắt nhìn, sau đó thì thích chí cười khanh khách, rồi ra hiệu ý bảo mẹ nói lại, và lần đó chị phải lặp đi lặp lại câu nói ấy đến cả chục lần. Sau đó, với những cuốn như “Tay xinh đâu nhỉ?”, “Chào mặt trăng!”, “Giày nhỏ đi thôi!” (Ehomebooks) chị cũng áp dụng chơi trò chơi đó với con. Và chị ngạc nhiên nhận ra, con dường như yêu thích cuốn sách đó hơn, và tương tác với mẹ cũng nhịp nhàng hơn.

3. Những cách tương tác khi đọc ehon cho trẻ 3 tuổi trở lên

Đặc trưng về việc thẩm thấu ngôn ngữ theo độ tuổi

- Giai đoạn 2 tuổi rưỡi - 3 tuổi

Trẻ rất say mê với những cuốn ehon có mô típ lặp đi lặp lại. Đây cũng là giai đoạn trẻ bắt đầu thẩm thấu được từ vựng, ngữ pháp, cách sử dụng câu trong tình huống thực tế để diễn đạt, kể chuyện hay trò chuyện. Chính vì vậy giai đoạn này bố mẹ hãy cùng đọc những câu chuyện có cốt truyện rõ ràng, từ đơn giản đến phức tạp tăng dần theo độ tuổi. Đặc biệt trẻ rất cần bố mẹ trò chuyện nhiều với trẻ để trẻ học cách sử dụng từ ngữ và câu văn chuẩn.

- Giai đoạn 3 tuổi rưỡi - 4 tuổi trở lên

Đối với trẻ ở độ tuổi này trở đi thì cha mẹ nên đọc nguyên văn cả câu chuyện để nâng cao năng lực lí giải cho trẻ, vừa nuôi dưỡng hứng thú, cảm giác hạnh phúc vì làm được việc gì đó tới cùng.

Hãy luyện thói quen đọc cả tên tác giả của cuốn truyện để giúp trẻ học cách đọc sách khi lên tiểu học. Khi đọc xong hãy kết thúc câu chuyện bằng những câu cảm thán như “Câu chuyện hay quá!”.

Những cách tương tác khi đọc

Với những bạn từ 3 tuổi trở lên, cha mẹ không chỉ đơn thuần là đọc cho con một cuốn ehon, kể một câu chuyện rồi hỏi con là bài học rút ra ở đây là gì. Vì khả năng nói và kể chuyện của trẻ đã phát triển rồi nên bố mẹ có thể tham khảo những cách sau để kích thích sự sáng tạo và trí tưởng tượng cho con.

- Kể chuyện sáng tạo: Cho trẻ tự kết thúc câu chuyện

Với những bạn tầm 3 tuổi trở lên, chúng ta có thể sáng tạo theo những cách như sau:

+ Sau khi đã đọc lặp đi lặp lại nhiều lần cuốn ehon rồi, bố mẹ hãy thử cho trẻ tự kể lại câu chuyện theo trí tưởng tượng và ngôn ngữ của mình, hoặc nhìn tranh rồi trẻ tự kể câu chuyện đó theo sự sáng tạo của mình.

+ Có thể gợi ý trẻ thử viết lại cái kết của câu chuyện. Đặc biệt với truyện cổ tích, bố mẹ hãy để mở cái kết rồi cùng thi mẹ kể cái kết của mẹ, con hãy kể cái kết của con. Chắc chắn bố mẹ và con sẽ có những khoảng thời gian rất vui vẻ với nhau.

+ Những truyện có chương hồi thường kết thúc chương khi câu chuyện đang dang dở, vì thế khi đọc hết chương này hãy thử cho con đoán xem ở chương tiếp theo chuyện gì sẽ xảy ra. Nếu con chưa biết, mình có thể đưa ra gợi ý đặt câu hỏi dễ hơn để kích thích và khích lệ con tập nói. Vào buổi sáng tôi thường đọc truyện cho con trước khi đi học. Nhưng có nhiều hôm không đủ thời gian để đọc hết cả cuốn truyện hoặc đọc dở giữa chừng, nên tôi nói với con là mình chỉ đủ thời gian đọc đến đây thôi nhé, rồi hai mẹ con mình cùng nhau nghĩ ra kết truyện khi đến trường, hoặc cùng nhau đoán xem chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Tôi nhớ có một lần hai mẹ con đọc cuốn “Những cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn” (NXB Kim Đồng), đến đoạn chiếc khinh khí cầu sắp rơi và cần phải có một ai đó nhảy xuống để khinh khí cầu nhẹ bớt thì mới bay lên lại. Thế nhưng Mít Đặc vẫn đủng đỉnh cho các bạn oẳn tù tì để quyết định xem ai sẽ bị đẩy xuống trước. Kết quả là chiếc dù rơi bịch xuống đất và tất cả cùng ngã nhào ra ngoài. Tôi và Bon cùng cười rụng rốn với độ hài hước của truyện và sự ngây thơ của Mít Đặc. Khi hai mẹ con đi đến trường, tôi đã đặt câu hỏi với Bon là nếu con là Mít Đặc con sẽ quyết định làm gì trong tình huống khẩn cấp này.

Tất cả những cách làm trên sẽ giúp con phát triển sự sáng tạo, trí tưởng tượng, và đặc biệt là sau này khi gặp tình huống thực tế trẻ sẽ có khả năng chủ động xử lí các vấn đề.

- Giúp con tư duy bằng hình ảnh

Ngoài ra tôi còn hay dùng một cách nữa để giúp con ghi nhớ và tư duy bằng hình ảnh. Đó là với những cuốn ehon có các sự việc xuất hiện theo cùng một mô típ nhưng lặp đi lặp lại, như bộ “Cùng chơi trốn tìm”, “Ai ở sau lưng bạn thế” (Ehomebooks)… tôi sẽ đố Bon nhớ lại trình tự các nhân vật xuất hiện trong truyện. Hoặc cùng con kể lại câu chuyện vừa đọc theo đúng trình tự, hoặc theo trình tự mà con thích đối với cuốn “Asae và em gái bé nhỏ” (Ehomebooks), “Những lá thư của Felix” (NXB Kim Đồng)…

Khi Bon tầm 4 tuổi, con rất thích trò chơi nối đuôi hoặc liên tưởng. Ví dụ như trò chơi liên tưởng để giúp con tư duy bằng hình ảnh: nói đến cảnh sát con liên tưởng đến cái gì, nói đến bác sĩ con liên tưởng đến cái gì, từ đó nối tiếp nhau theo trò chơi nối đuôi liên tưởng: quả táo, màu đỏ, quả cà chua, tương cà, pizza, nước Ý, xe Ferrari…

4. Có nên đặt câu hỏi cho trẻ khi đọc ehon?

Có nên đặt câu hỏi kiểm tra xem trẻ có nhớ nội dung sau khi đọc xong không?

Với thể loại ehon là các câu chuyện, bố mẹ đừng nên đặt câu hỏi sau khi đọc xong để kiểm tra xem trẻ có nhớ nội dung hay không.

Mỗi lần chia sẻ về kinh nghiệm đọc ehon cho trẻ, tôi luôn đặt câu hỏi này với các bố mẹ. Và hầu hết các bố mẹ đều trả lời là có. Và khi tôi nhấn mạnh “Tuyệt đối không nên” và giải thích lí do thì mọi người đều ồ lên thì ra là vậy, bảo sao con mình không thích.

Việc đọc xong một cuốn ehon rồi bố mẹ đặt câu hỏi để xem trẻ có nhớ hay không như “Con có nhớ nội dung truyện kể gì không”, “Có nhân vật nào nhỉ, nhân vật ấy làm cái gì nhỉ…” sẽ khiến trẻ cảm thấy rất áp lực và không còn hứng thú với việc đọc ehon nữa.

Bố mẹ cũng không nên đưa ra những đánh giá, nhận xét của cá nhân, đưa ra các bài học hay thuyết giáo, vì việc đó sẽ mang tính áp đặt suy nghĩ của mình lên trẻ. Hãy để trẻ tự cảm nhận theo cách nghĩ riêng của mình. Có thể ngay thời điểm đó con chưa có cảm nhận hay cảm xúc gì để nói với bố mẹ, nhưng đến một thời điểm nào đó khi gặp những tình huống tương tự trong cuộc sống, trẻ sẽ tự liên hệ với những truyện đã được đọc. Hãy tôn trọng cái tôi và nuôi dưỡng sự thẩm thấu ehon một cách từ từ vào bên trong nội tâm trẻ.

Có thể đặt câu hỏi như thế nào để giúp trẻ nâng cao năng lực tư duy và tương tác?

Nói như trên không có nghĩa là bố mẹ không được đặt câu hỏi với con khi đọc ehon. Trong quá trình đọc ehon cho Bon tôi vẫn đặt câu hỏi để tương tác cùng con và giúp con nâng cao khả năng tư duy, lập luận khi con hứng thú.

Đối với những thể loại ehon dạng từ điển, các câu hỏi vì sao, bố mẹ có thể sử dụng 5W1H (Where – ở đâu, When – khi nào, Who – ai, What – cái gì, Why – vì sao, How – như thế nào) và mệnh đề “Nếu… thì”.

Đặt câu hỏi cho trẻ ở giai đoạn 3-4 tuổi:

Đối với trẻ ở giai đoạn 3-4 tuổi, bố mẹ có thể sử dụng đa dạng các câu hỏi 5W1H.

Tầm 3 tuổi Bon rất mê bộ sách “Những cuốn sách khổng lồ” (Đinh Tị), chủ đề về xe tải, khủng long, động vật. Mỗi khi đọc, hai mẹ con tôi sẽ cùng nhìn tranh và trò chuyện: “Cái xe tải nào dài nhất thế giới?”, “Con khủng long nào mạnh nhất thế giới?”, “Chiếc xe tải này được sản xuất với mục đích gì nhỉ?”.

Thông thường với con trẻ nếu đúng vào những chủ đề bé thích thì bé sẽ rất thích được trò chuyện và tương tác cùng bố mẹ, nhưng nếu là chủ đề con không hứng thú mà bố mẹ cứ đặt câu hỏi là trẻ sẽ chán, không hào hứng. Khi ấy bố mẹ hãy tôn trọng cảm xúc của con và đừng ép trẻ phải trả lời.

Đặt câu hỏi cho trẻ ở giai đoạn 4-5 tuổi trở lên:

Khi trẻ 4-5 tuổi trở lên, bố mẹ nên sử dụng nhiều những câu hỏi Why và How để giúp trẻ tập nói ra suy nghĩ của mình. Ban đầu trẻ chưa thể nói được thì bố mẹ hãy làm gương để nói ra suy nghĩ của mình cho trẻ học theo.

Khi đọc cuốn “Vì sao” trong bộ “Hỏi đáp cùng em” (Nhã Nam) tôi rất hay đặt câu hỏi này, khi Bon không trả lời được, tôi thường đưa ra đáp án của mình, sau đó Bon mạnh dạn đưa ra đáp án của con. Mặc dù con nói sai nhưng tôi không nói “Con sai rồi” mà khuyến khích “Ồ thì ra đấy là suy nghĩ của con đấy à, rất tốt, cũng là một ý kiến”.

Ngay cả khi đặt câu hỏi tôi cũng khuyến khích các bố mẹ đừng đặt những câu hỏi chỉ có một câu trả lời duy nhất, hãy đặt những câu hỏi có nhiều lựa chọn mà ý kiến của ai cũng đều có khả năng đúng. Cách làm này sẽ giúp con mạnh dạn đưa ra ý kiến của bản thân, và con thấy việc mọi người có suy nghĩ khác nhau là điều bình thường, để giúp con học cách tôn trọng sự khác biệt, tôn trọng suy nghĩ của người khác. Và khi con hỏi thì bố mẹ cũng đừng vội trả lời ngay, hãy trả lời bằng một câu hỏi ngược lại, sẽ giúp con hình thành thói quen tự mình suy nghĩ và tự mình giải quyết.

Với những cuốn ehon về kĩ năng, bố mẹ có thể tóm lại nội dung “thứ nhất là, thứ hai là, thứ ba là...” để giúp trẻ ghi nhớ tốt hơn.

Giai đoạn Bon 5 tuổi tôi đọc bộ sách tranh song ngữ về kỹ năng sống của Ehomebooks gồm 7 cuốn: “Con xin lỗi, con đã quên xin phép”; “Không thể tin là con đã nói như vậy”; “Decibella học cách nói vừa nghe”; “Hôi quá, mất vệ sinh quá!”; “Ngày tồi tệ nhất đời”; “Kết bạn là một nghệ thuật”; “Con không thích bị nói không”. Đặc biệt là cuốn “Con xin lỗi, con đã quên xin phép”, sau khi đọc xong tôi và Bon cùng nhau nhắc lại những quy ước của hai mẹ con “Thứ nhất là khi muốn sử dụng đồ của ai thì mình phải làm sao nhỉ?”, “Thứ hai là khi muốn đi chơi thì con phải làm sao nhỉ?”, “Thứ ba là khi muốn xem tivi thì phải làm sao nhỉ?”... và “Bạn RJ trong câu chuyện đã quên điều gì nhỉ?”, tất cả đều có câu trả lời là “Xin phép”.

Dùng mệnh đề “Nếu... thì” cũng là một cách rất hay để kích thích trí tưởng tượng cho con. Khi đọc bộ sách “Những lá thư của Felix”, tôi hay cùng Bon chơi trò giả thiết như “Nếu con có thể du hành ngược thời gian như thỏ Felix con sẽ muốn đi đâu?”, Bon nói rằng “Thì con sẽ muốn được quay trở lại kiếp trước xem con là người như nào. Liệu con có được sống cùng mẹ không”. Câu hỏi Nếu-thì này tôi cũng rất hay sử dụng khi rèn nếp và quy tắc cho Bon: “Nếu con muốn đi học đúng giờ thì con cần làm gì? Nếu có bạn nào đó bị bắt nạt thì con sẽ làm gì?”.

5. Những lưu ý cần tránh khi đọc ehon

Không nên ngắt quãng giữa chừng khi đang đọc để giải thích

Với những trẻ 0-2 tuổi, cha mẹ đang đọc thường hay ngắt giữa chừng để giải thích cho trẻ đây là cái gì, hoặc hỏi bé đâu là con chó, đâu là con mèo. Nhưng việc này tuyệt đối không nên. Bởi vì như thế sẽ làm ngắt mạch cảm xúc, làm giảm độ tập trung, sự hứng thú của trẻ với câu chuyện.

Không nên cắt bỏ nội dung câu chuyện khi thiếu thời gian đọc

Bởi vì làm như thế sẽ giống như bố mẹ đang cải biên nội dung câu chuyện mà tác giả viết. Để tránh điều này, bố mẹ nên ước lượng để có thời gian thoải mái đọc hết câu chuyện. Tôi nhớ có lần vì vội quá nên đọc lướt qua cuốn ehon, và liền bị con nhắc nhở ngay tại sao mẹ lại cắt, lại không đọc hết. Trẻ con sẽ nhớ rất kỹ các chi tiết và nội dung câu chuyện nếu như đã từng được nghe đọc qua một hai lần rồi.

6. Tư thế đọc ehon như thế nào cho hiệu quả?

Giai đoạn 0-6 tháng

- Giai đoạn 0-3 tháng

Tôi đã đọc ehon cho Bon nghe từ lúc con còn ở trong bụng mẹ. Vì thế khi con mới chào đời được một tuần tôi đã bắt đầu đọc cho con nghe. Giai đoạn mới sinh xương cổ và lưng của con còn rất yếu nên trẻ chưa thể ngồi được, vì thế bố mẹ có thể để trẻ nằm và nằm cạnh đọc cho trẻ nghe. Khi con được 2-3 tháng, bạn có thể nằm dựa lên ghế dài và cho con nằm trong lòng, ngả người hoàn toàn vào ngực mình để cùng nghe đọc ehon. Vì tư thế được ngồi lên và dựa hoàn toàn vào bố mẹ sẽ an toàn cho trẻ và giúp não bộ trẻ tiếp thu thông tin tốt nhất.

Giai đoạn 0-3 tháng có khi trẻ chỉ tập trung nhìn được vài giây là quay đi chỗ khác, bố mẹ hãy kiên nhẫn và đừng nản khi thấy mình đọc mà con không có phản ứng gì. Tuy chưa tập trung nhưng tất cả những thông tin hay trải nghiệm trẻ đang được kích thích đều được não bộ tiếp nhận. Có những bạn đến 2-3 tháng là có thể tập trung xem hết một cuốn ehon cho trẻ 0 tuổi rồi.

- Giai đoạn 3-6 tháng

Lúc này cổ của trẻ đã cứng cáp hơn, trẻ có thể ngồi dựa vào lòng bố mẹ và lắng nghe đọc. Đối với trẻ ở giai đoạn thích lật mình hay tập lẫy thì bố mẹ cũng có thể cho con nằm sấp và cùng xem ehon, vì giai đoạn này ehon giống như một trò chơi với trẻ. Tôi hay chơi trò đặt cuốn ehon ở trước mặt để con hào hứng muốn được lẫy để tiến đến cuốn ehon đó.

- Khoảng cách và tư thế cầm sách

Bố mẹ cầm sách cách xa trẻ tầm 20-30 cm, thẳng hướng mắt của trẻ nếu đang nằm, hoặc để ngang tầm mắt trẻ nếu để trẻ ngồi dựa trong lòng.

Giai đoạn 6 tháng trở đi

- Tư thế ngồi trên đùi và ngồi trong lòng

Cha mẹ nên bế trẻ để trẻ ngồi trên đùi hay ngồi trong lòng và giơ sách cách khoảng 20-30 cm để giúp bộ não trẻ tiếp thu tốt nhất. Tại sao ở lứa tuổi này, cha mẹ lại nên để trẻ ngồi trên đùi hay ngồi trong lòng nghe mình đọc sách? Tư thế trẻ ngồi trên đùi hay ngồi trong lòng bố/mẹ, hai tay của bố/mẹ giữ thăng bằng hai bên, vừa tạo cảm giác an toàn cho trẻ, vừa tăng thêm sợi dây gắn kết yêu thương giữa cha mẹ và con cái. Ngồi thẳng sẽ giúp não bộ trẻ tiếp thu thông tin tốt hơn, tư thế mắt nhìn thẳng cũng giúp cho việc tiếp nhận thông tin tốt nhất.

Theo các nhà nghiên cứu thì đây là tư thế “gắn kết” nhất, “ấm áp” nhất, “thoải mái” nhất, “truyền cảm” nhất giữa cha mẹ và con. Giọng đọc thủ thỉ, ấm áp của cha mẹ, hướng mắt nhìn của cha mẹ, đôi bàn tay chỉ trỏ của cha mẹ sẽ dẫn dụ các con vào thế giới của câu chuyện nhanh nhất.

Việc ngồi thẳng để đọc còn giúp trẻ rèn tư thế học tập sau này. Nếu trẻ được rèn luyện tư thế ngồi đọc ngay từ khi mới sinh, lớn lên trẻ sẽ tự hình thành thói quen học tập là ngồi nghiêm túc ngay ngắn, có thể tập trung ngồi học được trong một thời gian rất lâu, mà điều đó chẳng phải là yếu tố rất quan trọng để học tốt hay sao.

Điểm bất lợi của tư thế này là bố mẹ sẽ không nhìn thấy được những biểu cảm của trẻ. Với những trẻ đã lớn trên 3 tuổi rưỡi thì việc ngồi lâu trên đùi nghe đọc sẽ khiến bố mẹ gặp khó khăn vì chân tê mỏi hoặc bị đầu bé che khuất tầm nhìn. Vì thế, bố mẹ có thể ngồi cạnh trẻ để cùng đọc. Tư thế ngồi cạnh này cũng là một giải pháp hữu hiệu đối với những gia đình có hai con và ai cũng muốn được ngồi vào lòng bố mẹ.

- Ngồi đối diện để đọc

Nếu muốn nắm bắt được biểu cảm hay trạng thái của con khi đọc ehon thì bố mẹ có thể ngồi đối diện với con để đọc. Tư thế đọc này cũng sẽ giải quyết được câu chuyện lúc nhà có đông anh em hay có nhiều bạn hàng xóm đến chơi mà tất cả đều muốn được cùng đọc truyện.

Tuy nhiên, tư thế đọc này sẽ không tạo ra cảm giác gần gũi và thân thiết như tư thế để trẻ ngồi trên đùi hay trong lòng bố mẹ.

Khi ngồi đọc theo cách này, bố mẹ hãy lưu ý cầm cuốn ehon sao cho ngang tầm mắt trẻ, mở rộng để trẻ nhìn rõ hình ảnh, tránh cầm nghiêng hay di chuyển cuốn ehon qua lại.

- Đọc ehon trước gương

Nếu như cha mẹ muốn đọc hiệu quả hơn, muốn được nhìn thấy và nắm bắt biểu cảm trên gương mặt con như thế nào thì hãy đặt một cái gương chếch bên cạnh hoặc đối diện để quan sát. Từ khi Bon được 6 tháng tuổi, tôi làm theo cách này để quan sát biểu cảm của Bon với mỗi cuốn ehon, từ đó điều chỉnh giọng đọc cho phù hợp để thu hút sự chú ý của cu cậu. Hơn nữa việc vừa đọc vừa thi thoảng nhìn gương thấy hình ảnh hai mẹ con cùng cười sẽ càng tăng thêm niềm vui, vừa giúp bé thêm tự tin với cách thể hiện biểu cảm của mình. Điểm hạn chế là có thể trẻ sẽ bị mất tập trung vì nhìn vào gương.

- Nằm cạnh con đọc

Có lẽ đây là cách mà rất nhiều bố mẹ lựa chọn, đặc biệt là thời gian đọc trước giờ đi ngủ. Tư thế đọc này giúp bố mẹ giảm tải được mệt mỏi rất nhiều sau một ngày làm việc dài nhưng vẫn cố gắng đọc ehon cho con để duy trì thói quen. Có những trẻ khi ngồi đọc chưa chắc đã tập trung, nhưng khi nằm đọc thì lại rất tập trung lắng nghe. Đây là tư thế đọc dễ đi vào giấc ngủ nhất.

Hãy chọn tư thế đọc phù hợp với từng thời điểm, từng hoàn cảnh để làm sao cả cha mẹ và con đều thấy thoải mái nhất, đó chính là lời khuyên của tôi trong việc chọn tư thế đọc cùng con.

7. Những cách khuyến khích con yêu thích việc đọc sách

Tạo môi trường để con yêu thích việc đọc sách

Môi trường để trẻ được tiếp xúc thường xuyên với ehon là điều rất quan trọng giúp trẻ yêu thích việc đọc sách. Nên để ehon ở những nơi trẻ dễ với tay lấy nhất: ehon đặt ở giường ngủ, giá sách ở phòng khách… Đối với trẻ nhũ nhi trong giai đoạn tập bò, tập đi thì việc để ehon xung quanh trẻ sẽ kích thích trẻ muốn bò đến hay đi đến với lấy truyện. Những gì trẻ được tiếp xúc từ hồi bé thì trẻ sẽ có hứng thú với nó khi lớn lên.

Tôi có một chị bạn có hai đứa con trai, chị vẫn đi làm toàn thời gian và chồng thì thường xuyên đi công tác nên cũng không có thời gian đọc sách thường xuyên cho con được. Nhưng đứa con trai lớn khi lên cấp 1 vẫn rất mê đọc sách, những sách về khoa học hay tri thức bé rất thích. Vậy bí quyết nằm ở đâu nhỉ?

Biết là hằng ngày không thể đọc sách cho con nghe, nên khi con bắt đầu biết đọc thì chị mua rất nhiều từ điển dạng sách tranh, ehon cho con để ở giá sách trong nhà. Mỗi khi con đặt câu hỏi về chủ đề nào đó mà chị đang bận nấu cơm thì chị lại yêu cầu con tra thử trong từ điển trước, rồi bao giờ xong việc chị sẽ ra sau. Dần dần khi đọc thành thạo, con đã tự mình tra được câu trả lời cho những câu hỏi của con, và yêu thích việc đọc sách hơn. Cũng nhờ thói quen đó mà con rất chủ động trong học tập, và rất tự hào vì các bạn ở lớp gọi mình với biệt danh là “Giáo sư biết tuốt” bởi sự “uyên bác” của mình.

Một trong những phương pháp giáo dục gia đình được người Do Thái khuyến khích nhiều nhất chính là hãy tạo một tủ sách trong phòng khách hoặc phòng học của gia đình mình. Bởi vì việc nhìn thấy sách hằng ngày sẽ giúp trẻ cảm thấy gần gũi với các cuốn sách, kích thích trí tò mò và dần dần yêu mến việc đọc sách hơn. Và trong các gia đình của Nhật cũng vậy, luôn luôn có một giá sách có cả sách ehon của trẻ, sách của cha mẹ, và từ điển để tra cứu. Môi trường hằng ngày trẻ tiếp xúc sẽ giúp định hình nên sở thích và nhân cách của trẻ.

Duy trì đều đặn 15 phút mỗi ngày và đọc sách vào thời gian cố định

Khi chia sẻ với các bố mẹ về việc làm thế nào để gieo thói quen đọc sách cho con, tôi thường nhấn mạnh rằng dù bận rộn và không có nhiều thời gian nhưng bố mẹ hãy cố gắng duy trì đều đặn 15 phút đọc ehon cho con mỗi ngày. Bởi chính hành động duy trì đều đặn hằng ngày, cho dù chỉ là 10-15 phút cũng sẽ đem lại hiệu quả hơn là đọc nhiều nhưng hôm đọc hôm không, bởi tần suất quan trọng hơn thời lượng. Còn nếu bố mẹ dành được nhiều thời gian hơn thì lại càng tuyệt vời.

Đọc vào một khung giờ cố định cũng là một điều rất tốt để giúp con yêu thích việc đọc sách. Nếu bố mẹ bận đi làm không có nhiều thời gian trong ngày ở bên con thì hãy tranh thủ khoảng thời gian buổi tối trước khi đi ngủ để đọc truyện cho con nghe, coi nó như một nghi thức trước giờ đi ngủ. 15 phút mỗi ngày trước giờ đi ngủ sẽ không tốn quá nhiều sự cố gắng, cho dù là bố mẹ bận rộn đến đâu, và không hẳn là yêu thích việc đọc sách đi chăng nữa. Trong 6 năm đồng hành đọc sách cùng con hầu như tôi không bỏ việc đọc ehon hằng tối cho con. Có những hôm đi chơi về muộn nhưng Bon vẫn nài nỉ mẹ đọc cho dù chỉ một cuốn ehon ngắn, thế là hai mẹ con cùng đọc một cuốn ehon 3-4 phút rồi mới đi ngủ.

Với những bạn nhỏ đã đi học tiểu học trở lên thì việc lập một thời gian cố định cho việc đọc sách sẽ vô cùng cần thiết. Có thể dành ra 15 phút buổi sáng hoặc 30 phút mỗi buổi tối để duy trì thói quen đọc sách. Đa số bố mẹ thường hay lấy lí do là con đọc sách thì không có thời gian làm bài tập và học bài trên lớp nên vô tình xem nhẹ việc rèn thói quen đọc sách cho con.

Việc đọc sách có thể không ảnh hưởng trực tiếp đến điểm thi hay bài kiểm tra hằng ngày, nhưng lại là sự đầu tư lâu bền và hiệu quả cho tương lai. Rất nhiều bạn đạt học bổng đi du học ở nước ngoài đều nói rằng nếu không có thói quen đọc sách khi còn học phổ thông thì khi sang học đại học ở nước ngoài các bạn ấy sẽ không thể nào vượt qua thử thách như phải đọc 2-3 cuốn sách mỗi tuần, hay viết những bài luận rất dài… Vì thế nếu bố mẹ rèn cho con khả năng đọc sách tốt thì đó sẽ là nền tảng vững chắc để con tiếp thu tri thức ở bậc đại học và cả tương lai.

Chọn những ehon liên quan đến chủ đề bé yêu thích để bắt đầu

Rất nhiều mẹ hỏi tôi rằng bản thân cũng mua rất nhiều ehon về đọc cho con nhưng con không hề hứng thú, vậy phải làm sao để con thích ehon?

Tôi nhớ lại giai đoạn Bon tầm 6-7 tháng tuổi con cũng không tập trung nghe mẹ đọc ehon mà thường chỉ thích gặm hoặc xé, hoặc chỉ lật xem những cuốn mình thích. Nhưng những cuốn ehon về chủ đề ô tô con đặc biệt hứng thú, có lẽ bởi vì từ lúc 2 tháng tuổi hầu như ngày nào con cũng được ngắm ô tô chạy trên đường, lúc thì ở ban công, lúc thì đi dạo, nên khi thấy ehon có hình ô tô con lập tức bị thu hút. Sau đó tôi chỉ mượn những cuốn ehon về chủ đề ô tô, phương tiện giao thông để giúp con hứng thú nghe mẹ đọc ehon. Kiên trì thực hiện một thời gian đến khi con 9-10 tháng thì không chỉ chủ đề ô tô mà những chủ đề khác con cũng rất hứng thú và chăm chú lắng nghe mẹ đọc.

Chính vì thế, muốn con hứng thú với việc đọc ehon khi mới bắt đầu, bố mẹ hãy tìm những cuốn ehon liên quan đến những chủ đề con yêu thích, hoặc xuất hiện trong thực tế cuộc sống hằng ngày. Trẻ em sẽ luôn cảm thấy gần gũi và đồng cảm khi gặp những chủ đề tái hiện lại cuộc sống ở đời thực. Đó là lí do vì sao ehon lại luôn được trẻ em yêu mến dù những chủ đề trong ehon rất đơn giản, bình dị.

Mang theo ehon mỗi khi ra ngoài

Sẽ không khó để nhìn thấy hình ảnh những em bé đi cùng bố mẹ đến quán cà phê hay nhà hàng, trong khi bố mẹ nói chuyện với bạn bè thì các em nhỏ lại được dúi vào tay chiếc điện thoại. Nhiều bố mẹ vẫn hiểu tác hại của việc dùng điện thoại để dỗ trẻ, nhưng khi trẻ mè nheo, không kiên nhẫn ngồi chơi một mình mà bố mẹ không biết dùng cách nào khác thì họ vẫn sử dụng cách này.

Khi Bon còn nhỏ, mỗi khi ra ngoài tôi thường bỏ thêm 2-3 cuốn ehon nữa vào túi để mang đi, phòng khi con làm nũng tôi sẽ lấy ra để cho con lật giở hoặc tranh thủ đọc cho con. Thói quen đem ehon theo khi đi ra ngoài về lâu dài có thể giúp trẻ hình thành thói quen đem theo sách khi chúng lớn lên. Không chỉ ehon, bố mẹ còn có thể cho trẻ đem theo 1-2 món đồ chơi yêu thích nho nhỏ để trẻ tự chơi thay vì dùng điện thoại.

Bảng thành tích đọc ehon

Có tháng tôi cùng con trai làm một kế hoạch nhỏ là trong tháng đó nếu hai mẹ con cùng đọc được 100 cuốn ehon hay truyện thì con sẽ được một phần thưởng. Việc dùng phần thưởng như vậy có ổn không nhỉ? Tôi nhớ trong cuốn sách “Kinh tế giáo dục”, tác giả Nakamoro Makiko đã đưa ra một kết quả nghiên cứu khoa học khá thú vị đó là dùng tiền để làm phần thưởng cho con khi đọc sách cũng không sao. Vì đọc sách khác với làm bài kiểm tra đạt điểm cao, đọc sách là bạn đầu tư cung cấp tri thức dài hạn và gieo thói quen tốt, còn làm bài kiểm tra chỉ là một mục tiêu ngắn hạn và không đem lại nhiều giá trị tri thức như việc đọc sách. Tuy nhiên để con thấy việc đọc sách là thú vị thì mỗi năm chỉ có một hay hai dịp hai mẹ con tôi cùng thử thách nhau làm điều này thôi.

Lên kế hoạch đọc sách theo tuần

Có người bạn đã chia sẻ với tôi rằng cách bạn ấy tạo thói quen để con say sưa với các cuốn sách đó là thay đổi sách theo tuần. Mỗi tuần hai mẹ con sẽ chọn ra những cuốn ehon dự định sẽ đọc, ban đầu có thể tầm 7-15 cuốn tùy vào độ tuổi và số lượng đọc mỗi buổi tối. Bố mẹ sẽ theo dõi xem nếu con bắt đầu thấy chán khi đã đọc hết các cuốn rồi thì có thể đổi sớm hơn. Mỗi trẻ sẽ có một sở thích và tốc độ đọc khác nhau. Với Bon nhà mình thì con thường ít khi muốn đọc lại cùng một cuốn truyện trong vòng một tuần hay một tháng nên sách thường được đổi liên tục, hoặc mỗi tuần sẽ là 15 cuốn ehon, đi kèm với 1-2 cuốn truyện dài, hoặc là từ điển. Tôi nghĩ rằng cách này sẽ giúp bố mẹ khích lệ được lòng say mê đọc sách của con, cả bố mẹ và con cùng theo dõi được kết quả đọc sách sau mỗi tuần mỗi tháng và những chủ đề sách đã đọc mà không bị bỏ sót.

Đi hiệu sách thường xuyên

Ở Hà Nội, việc đi hiệu sách thường tiện ích hơn đi thư viện. Vì thế thường thì 1-2 tháng hai mẹ con tôi sẽ đi hiệu sách. Bon có quyền lựa chọn những cuốn ehon mà con thích. Với sách tôi sẽ mua thoải mái cho con, còn với đồ chơi thì hạn chế tối đa chỉ có 1-2 dịp trong năm thôi. Bon cũng tự mình nhận ra rằng nếu là sách con muốn mua những cuốn nào cũng được, còn đồ chơi thì không, nên con hiểu rằng mẹ coi trọng sách hơn nhiều. Con đặt câu hỏi là “Vì sao mẹ không mua đồ chơi cho con?”, và tôi giải thích rằng “Vì sách là tri thức, là đầu tư lâu dài cho bản thân, còn đồ chơi chỉ là thứ để giải trí tạm thời”.

Bố mẹ làm gương

Không có cách nào tuyệt vời bằng việc nhìn thấy bố mẹ đọc sách hoặc chăm chỉ làm việc. Ở nhà mình, tôi sẽ là người đọc sách để làm gương cho Bon, và cu cậu định hình rằng mẹ lúc nào cũng mê đọc sách. Còn bố Bon thường xuyên làm việc để Bon nhìn thấy thái độ nghiêm túc và chăm chỉ của bố. Con thường hay hỏi “Bố làm việc vất vả lắm ạ”, và trân trọng những gì bố làm cho mình hơn. Con cái sẽ học từ chính hình ảnh hằng ngày của chúng ta.

Trong những lần đi chia sẻ với các bố mẹ, tôi thường nói rằng nếu bố mẹ không thực sự thích đọc sách thì việc đầu tiên là phải tạo môi trường có nhiều sách tham khảo cho con tra cứu. Có thể thi thoảng lấy một cuốn trên giá sách rồi sau đó ngồi lật giở đọc để con nhìn thấy hình ảnh đó, từ đó con sẽ thay đổi.

Ở nhà tôi, tôi là người thích đọc sách hơn chồng. Nhưng khi con lên 6 tuổi, sắp bước vào lớp 1, tôi muốn rằng con không chỉ nhìn thấy mỗi mẹ mà cả bố cũng thích đọc sách nên tôi đã nghĩ ra cách để dụ chồng mình cũng đọc sách. Cuốn nào đó tôi đã đọc rồi mà đúng sở thích của chồng thì tôi sẽ để ở bàn trà hoặc ghế sofa phòng khách. Biết chồng tôi không có nhiều thời gian và cũng ngại đọc sách dài, tôi chỉ dụ là tôi có phương pháp đọc sách cộng hưởng, chỉ cần trong 40 phút anh sẽ đọc hết cuốn sách đó. Tôi hướng dẫn chồng thử áp dụng đọc theo phương pháp đọc sách cộng hưởng.

Bước 1: Lật qua một lượt rất nhanh cả cuốn sách để chụp thông tin.

Bước 2: Vẽ 1 đường cong uốn lượn rồi sau đó hãy chọn những con số ngẫu nhiên mình thích đánh dấu trên đường cong đó.

Bước 3: Đọc những trang đã chọn các con số đó và nắm bắt những từ khóa từ các trang đó.

Ngoài ra có thể đọc thêm một số trang khác mà anh thích.

Cách đọc này sẽ cho anh hai tác dụng đó là anh sẽ chỉ đọc những thứ mà anh thực sự muốn tiếp thu và tìm kiếm từ cuốn sách (chứ không phải là cái mà tác giả muốn đem đến). Thứ hai là sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian.

Sau đó tôi thấy chồng tôi hay đọc sách hơn và gật gù thích thú.

Tiếp đến hằng tối khi đến giờ con đi ngủ tôi sẽ rủ cả nhà cùng vào phòng đọc sách, có hôm thì bố đọc cho hai mẹ con nghe, có hôm mẹ đọc cho con, bố đọc sách của mình, hạn chế việc cầm điện thoại.

Thay vì xem tivi để giết thời gian thì hãy đọc sách

Nhiều gia đình thường hay có thói quen về đến nhà là mở tivi ra cho trẻ con xem, coi tivi như bảo mẫu trông trẻ, để bố mẹ còn rảnh tay làm việc khác. Đặc biệt trong những năm gần đây, những vợ chồng trẻ vì bận đi làm không thể đón con sớm nên nhờ ông bà đón giúp, và ông bà thường đón cháu rất sớm từ tầm 4h chiều, nhưng về đến nhà lại chỉ mở tivi hay điện thoại cho cháu xem, dẫn đến rất nhiều hệ luỵ đáng tiếc. Vậy thì thay vì mở tivi, bố mẹ và ông bà cho trẻ đọc sách vào thời gian đó sẽ có ý nghĩa hơn rất nhiều.

Giai đoạn khoảng 4-5 tuổi có một thời gian Bon không hào hứng với giờ đọc sách mà thích chơi đồ chơi hơn. Có những hôm trước giờ đi ngủ con vẫn mang ô tô lên giường chơi và không tập trung nghe đọc ehon. Tôi đã phải đưa ra quy định là khi đã lên giường thì không được đem theo đồ chơi nữa để con tập trung vào việc đọc truyện hơn. Con muốn chơi đồ chơi và con sáng tạo ra một cách là con sẽ đem ô tô lên giường và kể một câu chuyện với ô tô cho mẹ nghe. Tôi đành đồng ý cho con chơi theo cách đó thêm 10 phút trước khi con cất ô tô đi và nghe đọc truyện.

Gieo thói quen đọc sách cho con không khó, nhưng để duy trì thói quen đó là một hành trình rất dài.