Có thể bạn biết những kiểu người này:
Nếu thắng vé số, họ sẽ phàn nàn về khoản thuế phải trả.
Vào một ngày mưa gió, họ để tâm vào bầu trời xám xịt thay vì nhận ra đám cỏ trước nhà được tưới nước tự nhiên.
Nếu được khen một món đồ đang mặc, họ sẽ nói đang có cảm giác thừa cân.
Nếu bạn gọi hỏi thăm tình hình, họ sẽ phàn nàn là chẳng ai quan tâm tới họ cả.
Khi cốc nước còn một nửa, họ nhìn nhận nó đã vơi mất một nửa và phàn nàn về màu sắc của chiếc cốc.
Dựa vào những gợi ý trên, bạn hoàn toàn có thể đoán được phản ứng của người kia bất kể mình nói điều gì. Một số người nhìn cuộc sống qua lăng kính tiêu cực, nghĩa là họ luôn nhìn thấy cái dở của tình huống. Đó là thói quen và thậm chí họ còn không nhận ra.
Những người luôn tìm kiếm điều tiêu cực là mục tiêu của những kẻ gây chuyện. Họ dễ bị biến thành nạn nhân hơn vì luôn có xu hướng tìm ra những điều tệ nhất của mình và của người khác. Nếu được hỏi về những người rắc rối trong cuộc đời họ, có thể bạn phải pha một ấm cà phê lớn và kéo ghế ngồi gần để nghe câu trả lời. Sẽ mất kha khá thời gian đó.
Cuộc sống luôn có nhiều tình huống khó chịu. Nhưng hai người sẽ có những phản ứng hoàn toàn khác nhau dù cùng trong một tình huống. Những người có cảm xúc mạnh luôn chú trọng vào những góc tiêu cực. Những người thiên về phản ứng nhận ra sức mạnh của những lựa chọn, họ học cách đón nhận cuộc sống một cách nhẹ nhàng và thực tế.
Như thế được gọi là niềm vui.
NIỀM VUI LÀ GÌ? ĐIỀU GÌ KHÔNG PHẢI LÀ NIỀM VUI?
Nhà tâm lý học Tal Ben-Shahar nói: “Trong cuộc sống có hai kiểu người không trải qua những cảm xúc đau khổ, chẳng hạn như nỗi thất vọng, ghen tị, buồn bã hoặc lo lắng, đó là: người bị bệnh tâm thần và người chết.” Vì bạn đang đọc cuốn sách này nên có lẽ bạn không thuộc hai kiểu người trên. Chúng ta muốn có một cuộc sống vui vẻ, nhưng nếu giả thiết vui vẻ nghĩa là liên tục có những cảm xúc tích cực, thì chúng ta đang tự đặt mình vào nỗi thất vọng.
Mọi tình huống đều có hai mặt: tiêu cực và tích cực.
Đó là một kỳ nghỉ tuyệt vời, nhưng đã đến lúc phải quay lại với công việc.
Bữa tiệc tối đã rất thành công, nhưng nhà bếp thì trong tình trạng hỗn loạn.
Bạn thích chiếc xe hơi mới của mình, nhưng bạn phải thanh toán tiền mua xe trả góp hàng tháng.
Trong cuộc đời, bạn có những người rắc rối, nhưng cũng có cả những người bạn ôn hòa.
Cuộc sống của một người có lối sống tích cực có đặc trưng là niềm vui. Xét đến những người trong cuộc sống của chúng ta thì điều đó không thực tế cho lắm. Nhưng niềm vui xuất phát từ bên trong, không phải từ bên ngoài. Niềm vui là điều gì đó xuất hiện trong cuộc sống khi thay lăng kính tiêu cực bằng một cái nhìn phóng khoáng hơn về sự thật. Làm vậy không có nghĩa là mọi thứ sẽ lập tức trở nên hoàn hảo, nó chỉ có nghĩa chúng ta sẽ nhìn nhận người khác và các tình huống đúng với những gì nó vốn có.
Khi con cái còn nhỏ, chúng ta thường chơi một trò chơi quanh bàn ăn tối gọi là: “Mặt sáng cuộc sống.” Khi một người chia sẻ những chuyện khổ sở xảy ra trong ngày, họ cũng nên chia sẻ cả những chuyện vui. Có thể bản thân họ đang trong tâm trạng tồi tệ và không muốn nhắc đến chuyện đó, nhưng làm theo cách này tinh thần của họ sẽ được nâng lên trước khi trò chơi kết thúc. Đó là lời nhắc nhở rằng cuộc sống không được tạo nên hoàn toàn từ những trải nghiệm xấu và những con người xấu, nó cũng có rất nhiều những điều tốt đẹp. Điều quan trọng là nhìn nhận sự việc từ cả hai khía cạnh. Góc nhìn không phải là cái cốc đầy một nửa hoặc vơi một nửa mà là cái cốc có nước ở trong. Một phần nước đã hết và còn lại một phần. Đó là cách nhìn nhận thực tế.
CẦU VỒNG TRÊN ĐẦM LẦY
Cách đây nhiều năm, khi chiếc máy quay phim lần đầu tiên trở nên thông dụng cho việc sử dụng trong gia đình, bạn tôi đã mua một chiếc. Cô sử dụng nó liên tục. Khi có tiệc sinh nhật của con cái, cô quay lại từng phút giây. Cầm máy đi theo bọn trẻ, cô cố gắng chộp lấy từng khoảnh khắc làm kỷ niệm.
Thế nhưng vì luôn bận rộn với việc quay lại những khoảnh khắc nên nghiễm nhiên cô trở thành người quan sát chứ không phải một người tham gia bữa tiệc. Cô bỏ lỡ những khoảnh khắc thú vị với mọi người. Khi xem lại đoạn băng, thấy bọn trẻ chơi đùa, nhưng tuyệt nhiên không thấy những khoảnh khắc cô chơi cùng con.
Người vui vẻ là những người tham gia vào các hoạt động. Họ không bỏ lỡ những khoảnh khắc đáng nhớ. Họ biến những khoảnh khắc đó thành ký ức tươi đẹp.
Trong hầu hết các tình huống tôi có xu hướng nghĩ về những việc sẽ làm hoặc sẽ nói tiếp theo thay vì tận hưởng khoảnh khắc. Tuy nhiên, tôi đã học được cách xây dựng kí ức bằng việc tham gia nhiệt tình vào những việc mình đang làm. Mặc dù, bản tính tự nhiên của tôi không như vậy, nhưng tôi hoàn toàn có khả năng tập làm được. Càng tham gia nhiều vào những việc đang diễn ra quanh mình, dù là tích cực hay tiêu cực, thì càng có nhiều ký ức tuyệt vời cho tương lai.
Để làm được như vậy, tôi cần thực hành mỗi ngày. Mỗi khi bắt đầu cuộc trò chuyện, tôi phải nhắc mình tập trung hoàn toàn vào người đó và chặn ngay những ý nghĩ tình cờ xuất hiện khiến tôi mất tập trung. Bằng cách này, mỗi sự kiện mà tôi tham gia đều rất vui và có được nhiều ký ức đẹp đẽ hơn.
Những người có lối sống tiêu cực nhìn cuộc đời là một chuỗi những điều tiêu cực, đôi lúc xuất hiện những khoảnh khắc vui vẻ. Điều gì sẽ xảy ra nếu đảo ngược góc nhìn, bạn nhìn cuộc sống lạc quan hơn, thi thoảng bị những gờ giảm tốc độ chặn lại? Những khoảnh khắc tích cực và tiêu cực đều có thực, vấn đề là chúng ta tập trung vào đâu mà thôi.
Vào một đêm trong trẻo không mây, chúng ta nhìn lên trời cao, thấy trăng tròn và một bầu trời đầy sao. Vẻ đẹp của cảnh tượng đó có thể khiến ta phải nín thở. Bóng tối có thực và có thể chiếm phần lớn bầu trời. Nhưng khi nhìn những ngôi sao hoặc mặt trăng, chúng ta không phàn nàn về bóng tối. Bóng tối chỉ mang đến sự tương phản, làm nổi bật vẻ đẹp rực rỡ của bầu trời về đêm.
Đó là cách chúng ta nhìn cuộc sống. Bóng tối ở đó, nhưng nó không phải trọng tâm chính của chúng ta. Chúng ta hãy tập trung vào ánh sáng, để bóng tối mang đến sự tương phản, đem lại vẻ đẹp cho từng khoảnh khắc.
Đó là một cách tiếp cận tích cực thực tế cuộc sống dựa vào sự thật.
CHỌN TRỌNG TÂM
Tiếp cận “nhẹ nhàng” với cuộc sống là một lựa chọn. Người khác và hoàn cảnh đã kéo chúng ta xuống. Chúng ta phải lựa chọn nhìn cuộc sống khác đi. Lựa chọn đó không dựa trên việc tự động viên mình phải tích cực hay tự khẳng định mình, đó là một lựa chọn dựa trên thực tế.
Việc kiểm soát cảm xúc được quyết định bởi trọng tâm mà chúng ta chọn. Có thể chọn một trong ba đối tượng sau:
• Người rắc rối.
• Bản thân mình.
• Sự thật.
Những người rắc rối
Nếu tập trung vào người gây chuyện và những hành vi của họ thì cuộc sống của chúng ta có thể bị họ hủy hoại. Đúng vậy, họ vẫn tồn tại trong cuộc sống, và có thể tiếp tục chọc tức chúng ta. Nhưng nếu dành quá nhiều năng lượng và tập trung vào họ, cảm xúc của chúng ta sẽ bị họ kiểm soát. Rồi chúng ta sẽ bị chi phối bởi chính những lựa chọn và hành vi của họ.
Bản thân
Tập trung năng lượng vào chính mình là một lựa chọn tốt hơn vì chúng ta chịu trách nhiệm cá nhân cho những gì xảy ra với chính mình thay vì để người khác kiểm soát cảm xúc. Điểm bất lợi là khi cảm thấy nguy cơ trở thành nạn nhân, việc tập trung vào bản thân mình có thể là đang tập trung vào những điều tiêu cực thay vì điều đúng và khả thi. Thay vì nhìn vào chỗ sáng thì chúng ta lại đang nhìn vào khoảng tối.
Sự thật
Sự thật giống như Hiến pháp Hoa Kỳ. Khi người dân muốn biết một việc là đúng hay sai, họ sẽ đến tòa. Ở cấp cao nhất, Tòa án tối cao Hoa Kỳ đưa từng vụ việc ra đối chiếu với Hiến pháp để xác định xem nó có “đúng Hiến pháp” không. Bất kể các thẩm phán có đồng tình với kết quả hay không. Hiến pháp không thay đổi theo các vụ kiện, mà các vụ kiện phải tuân theo Hiến pháp.
Tập trung vào những điều có thật trong mọi mối quan hệ và mọi tình huống không có nghĩa là cuộc sống sẽ hoàn hảo. Nhưng khi chúng ta nhìn mọi việc một cách chuẩn xác, chúng ta có thể chọn những phản ứng đúng mực. Dựa trên sự thật là cách duy nhất để biết mình đã đưa ra lựa chọn tốt.
Trong các mối quan hệ, việc chú trọng vào những điều có thực và đúng đắn có thể thay đổi cách chúng ta cảm nhận. Làm thế nào xác định được điều gì là có thật? Xem xét những góc nhìn sau đây chúng ta có thể tập trung vào:
• Những lời lẽ, thái độ, hoặc hành vi nào khiến chúng ta khó chịu? Những điều nào không làm ta khó chịu?
• Những điều tốt đẹp nào đang diễn ra trong cuộc sống? Chúng ta có tự hào về những thứ đó không?
• Những việc chúng ta có thể làm? Những việc không thể làm gì cả?
• Tôi đang cảm thấy thế nào? Những cảm xúc đó có chính xác không?
Hành động bắt nguồn từ cảm xúc, cảm xúc đến từ suy nghĩ, suy nghĩ đến từ thông tin đầu vào. Nếu đảm bảo thông tin đầu vào chính xác thì suy nghĩ sẽ rõ ràng. Một khi có suy nghĩ thông thoáng thì có thể kiểm soát được cảm xúc giúp đưa ra những lựa chọn phù hợp.
VẤN ĐỀ KHI CÙNG MỘT LÚC LÀM NHIỀU VIỆC SỬ DỤNG TRÍ ÓC
Trong một xã hội có tốc độ sống nhanh, hầu hết mọi người học được cách thực hiện đa nhiệm vụ để làm được nhiều việc hơn. Bề ngoài thì có vẻ hiệu quả, vì dường như cùng một lúc có thể hoàn thành hai việc. Chúng ta có thể thấy những hình ảnh diễn ra khá phổ biến, chẳng hạn một người vừa kiểm tra email trong lúc đang nói chuyện điện thoại, viết danh sách những đồ tạp hóa trong khi đang thảo luận về thời khóa biểu với con cái, hoặc nhắn tin trong lúc lái xe. Chúng ta sẽ dễ bỏ sót vài chi tiết quan trọng trong cuộc điện thoại và cần gọi lại, hoặc quên vài thứ trong danh sách hàng tạp phẩm và phải quay lại cửa hàng tạp hóa.
Nhiều nghiên cứu cho thấy tâm trí của chúng ta chỉ có thể làm mỗi lúc một việc. Khi làm nhiều việc một lúc, đầu óc chúng ta bị quay cuồng giữa hai hoạt động, khiến cả quá trình bị chậm lại. Trên thực tế, đa nhiệm vụ làm mất nhiều thời gian, năng lượng trí tuệ hơn và gây ra mức độ căng thẳng cao hơn so với khi ta chỉ tập trung làm từng việc một.
Tâm trí chúng ta luôn tập trung vào một thứ gì đó. Khi đã bị cuốn vào việc để tâm tới những người gây rắc rối thì chúng ta không thể ngừng suy nghĩ về nó. Suy nghĩ tiêu cực thường đi theo khả năng chịu đựng kém. Khi tâm trí ở trạng thái cân bằng, chúng tự động có xu hướng đi theo những khuôn mẫu suy nghĩ bình thường. Nhưng nếu chúng ta cố dừng suy nghĩ về điều gì đó, nó sẽ tạo ra trạng thái rỗng, sau đó, tâm trí quay trở về những gì mà mình vừa nghĩ. Dường như không có lối thoát.
Chúng ta không chỉ cố dừng suy nghĩ về những người có lối sống tiêu cực và tình huống tiêu cực. Chúng ta cần thay thế những suy nghĩ đó, hãy thật tỉnh táo lựa chọn những suy nghĩ tốt đẹp. Ban đầu những ý nghĩ tiêu cực sẽ cố len lỏi trở lại vì chúng đã hiện diện ở đó từ lâu. Nhưng khi điều đó xảy ra, chúng ta hãy nhận diện nó và tập trung trở lại với sự thật và suy nghĩ tích cực.
Cố gắng nghĩ đến những cách ứng phó khi đang ở trung tâm của cảm xúc, giống như đăng ký lớp học bơi khi chiếc thuyền đang chìm. Cần phải suy nghĩ kỹ trước khi cảm xúc ập đến.
Bước 1: Viết ra tất cả những suy nghĩ tiêu cực đi qua tâm trí chúng ta liên quan đến con người đó hoặc tình huống đó.
• Họ bảo tôi khó chịu và rằng những người khác cũng nghĩ như vậy. Tôi đoán là tôi như vậy. Tôi thắc mắc không biết còn ai khác cảm nhận như vậy không?
• Vì có quan hệ họ hàng, nên tôi chẳng thể làm gì được.
• Người đó cố tình gây khó dễ cho tôi.
• Họ đang làm cuộc sống của tôi trở nên khốn khổ.
Bước 2: Với mỗi ý trên, hãy xác định và viết ra điều gì là đúng sự thật.
• Có thể họ nghĩ tôi khó chịu, nhưng không ai đưa ra lý do để tôi tin điều đó. Tôi cần để tâm vào vấn đề đó, và không đưa ra giả định về người khác.
• Chúng ta là họ hàng, nhưng đâu nhất thiết tôi là nạn nhân của họ. Tôi không thể ép họ thay đổi, nhưng có thể gây ảnh hưởng đến họ.
• Cảm giác như họ chỉ trích tôi, nhưng có lẽ phần nhiều là do cách tôi xử lý các mối quan hệ với họ mà thôi. Cảm tưởng là vấn đề cá nhân, nhưng có thể sự thật là họ không nhắm vào tôi.
• Họ không thể khiến cuộc sống của tôi khổ sở, tôi không cho phép họ làm điều đó. Dù họ có nói gì đi nữa thì tôi vẫn biết mình là ai và giá trị của tôi nằm ở đâu. Tôi có thể thiết lập các ranh giới để bảo vệ mình khỏi những lời lẽ và hành động của họ.
Bước 3: Khi thấy mình bị mắc kẹt trong những suy nghĩ tiêu cực, hãy xem lại những điều mình biết là đúng, điều gì có thể kiểm soát, và điều gì không.
Ngay khi nhận ra suy nghĩ đã đưa mình đến đâu, chúng ta có thể dừng lại và nói: “Chờ chút. Tôi đang để người đó điều khiển cảm xúc của mình. Để xem sự thật mà tôi biết là gì? Tôi là một người tốt. Giá trị của tôi không xuất phát từ những gì họ nghĩ. Nhiều người rất quan tâm đến tôi. Tôi có thể chọn cách trả lời. Tôi có năng lực và kỹ năng…”
Bước 4: Ngay khi tỉnh giấc vào mỗi buổi sáng, tự luyện cho mình nghĩ về năm điều mà chúng ta biết ơn trước khi ra khỏi giường để có được tinh thần tốt trong ngày. Buổi tối, chúng ta có thể lặp lại quy trình ngay trước lúc ngủ.
Tóm lại: Chúng ta hoàn toàn có thể học cách thay đổi suy nghĩ, thay thế những hình thái suy nghĩ tiêu cực bằng những suy nghĩ tích cực. Khi làm vậy, chúng ta có cơ hội hình thành một lăng kính mới để nhìn nhận cuộc sống: Lăng kính niềm vui.
QUAN ĐIỂM VỀ NIỀM VUI
Tony Snow, cựu Thư ký báo chí cho Tổng thống George W. Bush, qua đời vì bệnh ung thư ở tuổi 53. Ông viết: “Tất cả chúng ta đều muốn sống cuộc đời đơn giản, dễ đoán trước, bằng phẳng, kể cả những con đường mòn phía xa mà mắt ta có thể nhìn thấy được. Nhưng Đức Chúa muốn ta đi con đường gồ ghề.”
Chúng ta muốn đi đường gồ ghề khi vui vẻ và an toàn, chứ không phải cảm thấy đau khổ hoặc nguy hiểm. Vậy làm thế nào để có thể sống vui vẻ?
• Bằng cách chọn nơi đặt trọng tâm.
• Bóng tối có thật, ánh sáng cũng có thật.
• Tiêu cực có thật, tích cực cũng có thật.
• Đau đớn có thật, chữa lành cũng có thật.
Chúng ta không muốn cuộc sống của mình bị quyết định bởi sự rắc rối của người khác, để họ nắm cảm xúc của mình làm con tin. Ngay cả khi cảm thấy mình là nạn nhân của cách cha mẹ nuôi dạy, môi trường sống, các sự kiện khác, hay những người gây chuyện, chúng ta vẫn có thể chọn điểm đặt trọng tâm của mình.
Chúng ta chọn niềm vui.