“Tôi đã bỏ lỡ nhiều thứ biết bao, chỉ vì tôi sợ bỏ lỡ chúng.”
- PAULO COELHO
Kể từ năm 1880, hầu như mọi tổng thống Mỹ đều sử dụng chiếc bàn Kiên Định (Resolute) đặt trong Phòng Bầu Dục31 hoặc phòng làm việc riêng. Câu chuyện giải thích về sự có mặt của chiếc bàn này tại Nhà Trắng là một chi tiết tuy nhỏ nhưng hấp dẫn trong lịch sử. Năm 1854, con tàu HMS Resolute thuộc Hải quân Hoàng gia Anh bị bỏ lại sau khi mắc kẹt trong vùng nước đóng băng ở cực bắc Canada. Con tàu được cho là đã mất tích mãi cho đến mười sáu tháng sau, khi một tàu săn cá voi của Mỹ bắt gặp một chiến hạm bị bỏ rơi đang đổ nghiêng về một phía giữa các tảng băng. Chính là Resolute! Nó đã trôi dạt hơn 1.000 dặm về phía đông, và bằng cách nào đó, nó vẫn còn tương đối nguyên vẹn sau khi vượt qua hành trình từ Vịnh Baffin đến Greenland. Sau đó, Quốc hội Mỹ đã mua lại chiếc tàu từ người đánh cá, tài trợ mọi chi phí sửa chữa những bộ phận cần thiết và hoàn trả cho Nữ hoàng Anh. Sau này, khi Resolute ngừng hoạt động, gỗ của nó được sử dụng để sản xuất một số bàn và Nữ hoàng Victoria đã tặng một chiếc cho Tổng thống Rutherford B. Hayes để tỏ lòng biết ơn.
31 Oval Office – văn phòng làm việc của tổng thống Mỹ tại Nhà Trắng.
Không có bất kỳ chi tiết nào trong câu chuyện về nguồn gốc của chiếc bàn Resolute có thể gợi nên những phẩm chất mà người ta thật sự kỳ vọng ở một vị tổng thống – một đại diện lừng lẫy cho sức mạnh nước Mỹ. Ngược lại là đằng khác. Con tàu bị đóng băng, bị dòng hải lưu cuốn đi và trôi dạt hơn một năm trời cho đến khi nó được giải cứu nhờ một con tàu khiêm tốn hơn rất nhiều. Nghe có vẻ như cơn ác mộng tồi tệ nhất của một nhà lãnh đạo. Sự đối nghịch chính xác là lý do tại sao chiếc bàn Kiên Định trở thành phép ẩn dụ thích hợp về những thử thách mà tất cả các nhà lãnh đạo phải đối mặt. Những người đàn ông (và một ngày nào đó có thể là những người phụ nữ) ngồi ở chiếc bàn Kiên Định không phải lúc nào cũng quyết đoán hay sáng suốt. Giống như bạn và tôi, họ cũng là con người và cũng có thể mắc sai lầm. Để đạt được thành công, các tổng thống phải luôn cảnh giác, chống lại sự cám dỗ chạy theo đám đông hay chần chừ hành động. Họ cũng cần nhún nhường khi nhờ vả người khác. Thật ra, họ phải rất vất vả mới có thể ra quyết định dứt khoát, nhất là khi họ biết quyết định của mình sẽ ảnh hưởng đến hàng triệu, nếu không muốn nói là hàng tỷ người. Không một chiếc bàn nào, thậm chí là không một ai ngồi trong Phòng Bầu Dục, có thể khiến cho công việc đó trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, tôi muốn lưu ý rằng Richard Nixon đã lựa chọn không sử dụng chiếc bàn này. Có lẽ, đó là chỗ mọi rắc rối của ông khởi đầu.
Học cách để trở nên quyết đoán
Trong phần ba này, trước hết chúng ta sẽ tìm hiểu về các yếu tố kích thích FOMO và FOBO, sau đó khám phá một loạt chiến lược giúp bạn kiểm soát và cuối cùng là vô hiệu hóa chúng. Cuộc chiến mà bạn sắp tiến hành có phạm vi toàn diện và trải rộng cả trong công việc lẫn cuộc sống cá nhân. Vì sự gắn bó giữa các lĩnh vực từng tách riêng này ngày càng chặt chẽ, bạn phải có một cách tiếp cận toàn diện nếu muốn đạt được thành công. Bằng cách này, bạn sẽ nhanh chóng nhận ra rằng bí quyết vượt qua những nỗi sợ không hề khó nắm bắt. Mấu chốt để chiến thắng chúng bắt đầu từ việc nhận diện, gọi tên nỗi sợ và chiến đấu với chúng trên mọi phương diện dù lớn hay nhỏ. Một tin đáng mừng là việc này hoàn toàn khả thi. Bạn sẽ được học hỏi những chiến lược vô cùng hữu ích và có thể bắt đầu áp dụng ngay hôm nay. Dù bạn đấu tranh với FOMO, FOBO hay cả hai, chỉ cần có cam kết bền bỉ, bạn sẽ nhanh chóng nhận thấy rằng mình cũng có thể ngồi tại chiếc bàn Kiên Định.
Khi đã xác định mục tiêu rõ ràng, bây giờ đã đến lúc chuyển chúng thành giải pháp. Để chinh phục những nỗi sợ, thậm chí tận dụng mặt tích cực của chúng, bạn phải giải quyết tận gốc: Hãy thay đổi cách ra quyết định. Suy cho cùng, FOMO là một quyết định xuất phát từ nỗi lo bạn đang bỏ lỡ thứ gì đó. Nó là quyết định nên làm hoặc không làm một việc, trở thành hay không trở thành linh dương đầu bò. Tương tự, FOBO là cuộc đấu tranh vượt qua nỗi sợ ra quyết định. Bạn có thể chấp nhận một kết quả không đáp ứng tất cả tiêu chí của bản thân không? Bạn có thể kiên quyết hành động, dù việc bỏ ngỏ mọi lựa chọn sẽ khiến bạn thoải mái hơn rất nhiều? Cuối cùng, bạn đã sẵn sàng để tìm hiểu xem hành vi của mình đang gây ảnh hưởng đến bản thân cũng như những người xung quanh như thế nào chưa?
Đừng sợ nếu những việc trên có vẻ khiến bạn nản lòng. Một thực tế rất hiển nhiên là tính chần chừ, thiếu quyết đoán từ lâu đã trở thành chướng ngại trong các sự nghiệp, công ty và quốc gia. Dù nó đem đến nhiều rủi ro và thách thức dai dẳng, nhưng không có nghĩa là không thể vượt qua. Bạn có thể học cách để thoát khỏi cái bẫy FOMO và vũng lầy FOBO. Để đạt được mục tiêu này, bạn cần quyết đoán. Thành công trông như thế nào? Nó trông giống như sự tự do. Khi bạn tìm được sức mạnh để lựa chọn những điều mình thật sự muốn và can đảm bỏ qua những thứ còn lại, cuối cùng, bạn sẽ được giải phóng khỏi tính thiếu quyết đoán và khao khát phải có tất cả. Mặc dù bạn bị mất đi nhiều phương án, bỏ lỡ vài trải nghiệm và cơ hội tiềm năng cũng như thường bó hẹp phạm vi những việc có thể làm, nhưng xét về tổng thể, bạn sẽ có cái nhìn tích cực hơn về cuộc sống. Bạn sẽ thoải mái hơn, tự do hướng về tương lai mà không cảm thấy hối tiếc. Quan trọng hơn cả là khi trở nên quyết đoán, bạn sẽ thoát khỏi sợ hãi.
Đây là vấn đề thường bị bỏ qua khi nhắc đến FOMO và FOBO. Cả hai đều là nỗi sợ. Tuy nhiên, giống như hầu hết mọi người, khi bạn sử dụng từ viết tắt thì nỗi sợ (“fear” trong “fear of missing out” và “fear of a better option”) không hiện thân. Có điều nó vẫn luôn tồn tại ở đó, ẩn náu ngay giữa ban ngày, dù bạn có nhận ra hay không. Vì những hành vi kể trên đều bắt nguồn từ nỗi sợ nên chúng hoàn toàn là cảm xúc. Khi bạn nhớ ra nỗi sợ và cảm xúc chính là những yếu tố thúc đẩy mọi cảm nhận của mình thì tất cả sẽ thay đổi. Không ai muốn sống một cuộc đời bị nỗi lo lắng và e sợ điều khiển cả. Đó là lý do tại sao bạn cần đứng lên và tuyên chiến với chúng.
Không có cuộc chiến nào “đơn thương độc mã”. Để giành chiến thắng ngay lúc đỉnh điểm, bạn sẽ cần đến một đội quân. Trong cuộc trường kỳ kháng chiến chống FOMO và FOBO, tôi đã xây dựng một đội quân các chuyên gia của riêng mình nhằm tìm kiếm thêm các quan điểm nhiều chiều, giúp làm sáng tỏ và đa dạng hóa góc nhìn của tôi. Để làm được như vậy, tôi đã tiến hành phỏng vấn rất nhiều nhân vật thú vị trên kênh podcast FOMO Sapiens và cho cả cuốn sách này. Lĩnh vực chuyên môn của họ bao gồm cả lý thuyết lẫn ứng dụng thực tế: một nhà thần kinh học kiêm giảng viên dạy thiền kiểu Phật giáo, một nhà trị liệu tâm lý có bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh, một nhóm doanh nhân, một tu sĩ Công giáo, một số nhà đầu tư mạo hiểm, một chuyên gia về sức khỏe trong thời đại số, một nhà tâm lý học nghiên cứu, mẹ tôi, một chuyên gia về mạng xã hội, một chuyên gia về các mối quan hệ, một chuyên gia định hướng hành vi và thậm chí một đứa trẻ chỉ mới mười hai tuổi! Tất cả đều đã tham gia cùng tôi, và giờ đến lượt bạn bước vào cuộc chiến bền bỉ để thoát khỏi những nỗi sợ, loại bỏ FOMO và FOBO.
Tinh thần kiên định giao thoa với sự tập trung
Giờ bạn đã biết quyết đoán chính là mục tiêu cần đạt tới, vậy câu hỏi hiển nhiên kế tiếp là: Ta phải làm gì để tiến đến mục đích đó? Học cách hành động quyết đoán là một quá trình bao gồm nhiều giai đoạn. Đầu tiên, bạn phải tự rèn luyện để phát hiện và nhận diện rõ ràng các nỗi sợ, sau đó hiểu cách chúng thao túng và làm sai lệch các quyết định của mình. Tin vui là bạn đã thực hiện xong nhiệm vụ trong hai phần trước của cuốn sách này rồi. Bây giờ, bạn sẽ tập trung vào (i) lựa chọn những thứ bạn thật sự muốn và (ii) loại bỏ những thứ còn lại. Đây là hai hành động cơ bản dùng để chế ngự FOMO và FOBO. Bạn phải giải quyết từng nỗi sợ bằng một nhóm chiến lược cụ thể mà bạn sẽ học và thực hành ngay bây giờ:
1. Lựa chọn những điều bạn thật sự muốn bao gồm: biết điều gì quan trọng đối với bạn, sắp xếp thứ tự ưu tiên của các mục tiêu và sau đó thực hiện bằng những giải pháp khả thi giúp bạn đạt được chúng. Nếu có thể toàn tâm toàn ý cam kết với những việc mình nên làm, chứ không nghĩ ngợi lung tung về những việc mình có thể làm, thì bạn sẽ sống rất kiên định. Sự kiên định là giải pháp cho FOMO, nỗi lo sợ khiến bạn cố gắng chọn tất cả mọi thứ và cho cả FOBO, nỗi sợ xúi giục bạn không chọn gì cả. Chương 9, 10 và 11 sẽ tập trung vào mục tiêu này.
2. Loại bỏ những thứ còn lại nghĩa là bạn phải duy trì tinh thần cảnh giác với vô số yếu tố kích thích, những nguyên nhân gây xao nhãng, cùng các hành vi sẽ khiến bạn chán nản và mất đi sự kiên định. Bất kể bạn làm việc chăm chỉ đến thế nào thì sự xao nhãng vẫn là một thực tế không thể chối cãi của cuộc sống hiện đại và của con người. Kết quả là, bạn phải liên tục nỗ lực để tập trung vào những điều thật sự quan trọng và bỏ qua mọi thứ khác. Chương 12 sẽ chỉ cho bạn giải pháp đạt được mục tiêu này.
Muốn hành động quyết đoán khi đang bị FOMO và FOBO chi phối, bạn phải có một cách tư duy đặc biệt so với các kiểu ra quyết định khác. Khi đối diện với những nỗi sợ này, bạn phải lựa chọn giữa hàng loạt phương án có lợi. Khác với trò chơi “Would You Rather?” (Bạn muốn gì hơn?), trong đó, người chơi đối mặt với những giả thuyết kinh khủng như “Bạn muốn bị luộc sống hay bị một con trăn xơi tái?”. Ở đây, bạn không tìm kiếm sự lựa chọn ít kinh khủng nhất mà đang cố gắng chọn một phương án duy nhất trong số nhiều phương án hoàn toàn chấp nhận được. Chỉ khi bạn không quyết định được gì và các lựa chọn bắt đầu mất đi thì tình hình mới dần trở nên tồi tệ. Vì vậy, bạn không thể trì hoãn. Tùy theo mong muốn của mình, hãy dứt khoát lựa chọn một phương án trong số các phương án tiềm năng và kiên trì theo đuổi nó tới cùng.
Trong các chương tiếp theo, khi học cách kiên trì và tập trung hành động thay vì xao nhãng, bạn còn phải đương đầu với những góc tối của bản thân mình. Dù đã quyết tâm sống dứt khoát hơn, nhưng những thế lực cản trở bạn từ trước đến nay vẫn còn ở đó và tấn công bạn từ tứ phía. Những năm tháng sống chung với FOMO và FOBO khiến bạn trở nên tự mãn. Khi bản tính thiếu quyết đoán đã trở thành thói quen, thậm chí mang đến cho bạn cảm giác thoải mái kỳ quặc, thì có lẽ việc thay đổi sẽ vô cùng khó khăn. Nếu bạn dễ dàng bị lôi kéo theo đám đông, vất vả đấu tranh với trạng thái tê liệt phân tích hoặc thoải mái với tình trạng hiện tại, lẽ dĩ nhiên, bạn sẽ kháng cự trước sự thay đổi. Chính vì vậy, những chiến lược mà bạn sắp sử dụng đều giàu tính thực hành từ bản chất. Luyện tập là kẻ thù truyền kiếp của nỗi sợ hãi. Khi bạn cố gắng thử một điều mới, hãy đón nhận nó, luyện tập và đạt được tiến bộ rõ rệt. Mọi chuyện sẽ dễ dàng hơn nhiều nếu bạn bắt đầu nhận ra những lợi ích gần như xuất hiện ngay lập tức. Chúng sẽ thúc đẩy bạn tiếp tục nỗ lực hết mình.
Rèn luyện tính quyết đoán không chỉ là loại bỏ hành vi mang tính phá hoại mà nó còn tập trung gia tăng năng suất. Khi bạn hành động với niềm tin và sự toàn tâm toàn ý, bạn cũng đang khai phá nhiều tiềm năng của chính mình. Cho dù bạn xử lý như thế nào thì những nỗi sợ cũng luôn gây lãng phí rất nhiều thời gian và năng lượng. Khi không còn phải tranh đấu với chúng nữa, bạn sẽ sống một cách quyết liệt và hiệu quả hơn nhiều so với tưởng tượng trước đây của mình. Giống như một vận động viên ưu tú hoặc nghệ sĩ vĩ đại, bạn sẽ rời khỏi mức độ nghiệp dư và nâng cuộc chơi lên một tầm cao mới, vì giờ đây, mọi nỗ lực, thời gian và năng lượng của bạn sẽ gặt hái nhiều thành tựu hơn nữa.
Em dâu của tôi, Davalois Fearon, là một vũ công và biên đạo múa ở thành phố New York. Nếu bạn từng xem Dava biểu diễn, bạn sẽ bị hút hồn trước vẻ đẹp mà cô ấy thể hiện qua màn vũ đạo. Không có một cử động nào là thừa thãi, kể cả khi cô nâng người lên một cách vừa tinh tế, duyên dáng vừa dứt khoát, mạnh mẽ. Quả là một chu trình tuyệt đẹp, trong đó, mọi chuyển động đều rất tiết chế để truyền tải một mục đích duy nhất. Đó là kết quả của sự phối hợp ăn ý và thực hiện không chút sai sót, được mài giũa qua nhiều năm luyện tập và làm việc chăm chỉ. Hãy áp dụng nguyên tắc này vào cách sống của bạn. Khi bạn quyết tâm chinh phục mục tiêu thì mọi nỗ lực sẽ góp phần vào chiến lược chung. Bạn càng đưa ra các quyết định phù hợp với những mục tiêu chung thì sẽ càng gặt hái nhiều thành quả trong từng hành động. Sự gắn kết tốt hơn còn làm tăng cơ hội thành công và cảm giác mãn nguyện mà không khiến bạn bị tổn thương. Nhờ quá trình luyện tập và cống hiến, bạn sẽ tạo nên một vòng tuần hoàn đức hạnh mang lại nhiều kết quả tốt hơn, thúc đẩy bạn trở thành người đóng góp tích cực hơn cho gia đình, công việc và cộng đồng. Quan trọng hơn cả, bạn sẽ tận hưởng chuyến đi của mình và biết rằng mình đang cầm lái, chứ không chỉ là một hành khách quá giang.
Ngay lúc này, có thể bạn đang tự hỏi mình có thể thực hành từng chiến lược này như thế nào để thật sự thành thạo chúng. Có một tin tốt lành cho bạn nơi đầu chiến tuyến đây. Mỗi ngày, bạn sẽ có hàng trăm, nếu không muốn nói là hàng nghìn, cơ hội đưa ra các quyết định với nhiều mức độ hệ quả khác nhau. Trong khi hầu hết lựa chọn đều được đưa ra trong vô thức hoặc không đòi hỏi suy nghĩ nhiều thì một số khác lại khiến bạn phải do dự, chần chừ. Lúc này, bạn có thể đưa từng khoảnh khắc đó vào cuộc chiến tay đôi với FOMO lẫn FOBO để rút kinh nghiệm. Tiếp theo, bạn sẽ trau dồi kỹ năng của mình bằng một cách ít gây ảnh hưởng nhất và không làm đảo lộn cuộc sống. Qua những tình huống này, bạn dần dần cải thiện từng chút một cho đến khi nhận thấy cách mình đưa ra quyết định đã khác xa so với trước đây. Bạn cũng dần sẵn sàng đối diện với những thời khắc quan trọng, khi mà hành động quyết đoán có thể mang lại kết quả giàu ý nghĩa. Có thể nói việc ra quyết định cũng giống như tập tạ. Bạn càng tập nhiều thì cơ bắp càng khỏe khoắn. Càng kiên trì thì đến một ngày nào đó, bạn sẽ ngạc nhiên khi thấy mình có thể nâng khối lượng lớn hơn rất nhiều so với những gì bản thân từng tưởng tượng.
Đã đến lúc bắt tay hành động ngay. Giống như bất kỳ hành vi gây nghiện nào – cả FOMO và FOBO đều có tính gây nghiện rất cao – bước đầu tiên trong quá trình khắc phục là thừa nhận bạn đang gặp vấn đề, nghĩa là học cách phát hiện các nỗi sợ trước, rồi mới kiểm soát chúng. Ngoài những bài kiểm tra chẩn đoán mà bạn đã thực hiện trong các chương trước, bạn cũng có thể dựa vào cảm nhận thông thường. Nếu bạn thấy như thể mỗi ngày mình phải đưa ra đến hai mươi quyết định thay đổi cuộc đời thì rõ ràng đang có vấn đề gì đó. Trừ khi bạn đang điều hành một đất nước hay chữa trị cho các bệnh nhân mắc bệnh nan y, còn không thì đừng khiến cho cuộc sống trở nên phức tạp như thế. Bạn đang phí phạm thời gian, năng lượng và suy nghĩ cho những thứ không thật sự quan trọng.
Mặt khác, nếu có thể dễ dàng đi qua những vùng nước yên bình của cuộc sống thì nhiều khả năng là bạn cũng sẽ vượt qua được cơn bão dữ. Bạn có thể nói rất nhiều điều về chiếc tàu HMS Resolute, nhưng bạn không thể nói rằng nó không kiên cường. Đó là phẩm chất đặc biệt khiến con tàu trở nên nổi bật, thu hút sự chú ý của các nhà lãnh đạo thế giới và tiếp tục ghi dấu huyền thoại hơn một trăm năm mươi năm sau. Trong chương tiếp theo, bạn sẽ thấy cách tốt nhất để bắt đầu vượt qua các nỗi sợ là xử lý các quyết định nhỏ trong cuộc sống trước tiên. Một khi làm được điều đó, bạn sẽ có sức mạnh tinh thần và sự kiên trì cần thiết để giữ vững niềm tin khi đối mặt với thất bại.