“Tôi nhận thấy một vài người ‘giậm chân tại chỗ’ vì sự an toàn và thoải mái. Nhưng họ đang bỏ lỡ đam mê của mình.”
- ARIANNA HUFFINGTON
Florencia Jimenez-Marcos sống ở bãi biển Miami cùng chồng, anh Xavier Gonzalez-Sanfeliu và con gái của họ, Cecilia. Thế giới xung quanh cô luôn ngập tràn năng lượng. Và theo tôi, Florencia là kiểu người có nguy cơ bị FOMO chi phối rất cao. Dù có nhiều tham vọng và luôn hào hứng với việc phiêu lưu, nhưng cô không có xu hướng sẵn sàng hành động, việc đó khiến cuộc sống vốn sôi nổi và bận rộn của gia đình cô trở nên phức tạp không cần thiết. Florencia yêu cuộc sống hiện tại nhưng cô vẫn biết rằng mình có thể định cư ở nhiều nơi khác. Cô đã có thể trở về quê hương Argentina, quay lại Houston - nơi cô lớn lên, tận dụng vốn tiếng Pháp trôi chảy của mình để sống ở Paris, hoặc cùng chồng định cư tại New York. Nhưng cuối cùng, hai vợ chồng cô chọn Miami và gia đình họ đã gắn bó với nơi đây gần hai thập niên.
Nhưng mỗi năm họ sẽ ròi khỏi Miami vài tháng. Florencia và Xavier tạo ra những công việc mà họ vẫn có thể làm trong lúc đi du lịch. Vì vậy, mỗi mùa hè đến, họ lại dấn thân vào một “cuộc đời thu nhỏ” – theo cách gọi của Florencia. Ngay khi Cecilia kết thúc học kỳ, cả gia đình sẽ thu xếp hành lý và đi đến một nơi xa xôi nào đó trên thế giới. Đây không phải là một kỳ nghỉ dài hạn, mà là một cách để sinh sống và làm việc ở một địa điểm mới.
Mục đích của họ là trải nghiệm đồng thời một cuộc sống khác biệt và “học một sàng khôn” sau khi trở về nhà.
Là một gia đình với những thành viên tâm đầu ý hợp, họ sẵn sàng chuyển đến Singapore, Indonesia, Tây Ban Nha, Canada, Hà Lan, Anh và Pháp. Mỗi khi đến một quốc gia mới, họ lại học được những điều mới mẻ, cùng nhau xây dựng gia đình và thỏa mãn ước mơ khám phá. Sau đó, họ trở lại Miami, cảm thấy biết ơn vì được quay về nhà. Họ hoàn toàn kiểm soát được nỗi sợ bỏ lỡ.
FOMO tích cực và FOMO tiêu cực
Là một người kiên định không có nghĩa là bạn chẳng bao giờ nhìn lại và suy ngẫm về những chuyện đã xảy ra. Chiêm nghiệm về những con đường và sự lựa chọn mà bạn đã bỏ qua là điều hết sức tự nhiên. Tôi, một người New England bản xứ, vẫn yêu thích tác phẩm kinh điển của Robert Frost, The Road Not Taken (tạm dịch: Con đường chưa đi):
Hai ngả con đường nơi chốn thẳm rừng sâu,
Tôi chọn đi lối vắng người qua lại,
Cuộc sống giờ như đã bước sang trang.
Bài thơ với hình tượng lãng mạn này thường được trang trọng đọc lên tại những buổi lễ tốt nghiệp nhằm khuyến khích sinh viên theo đuổi ước mơ, làm điều khác biệt và tránh hùa theo bầy linh dương. Lời khuyên này không thật sự thiết thực. Nhiều người không đủ khả năng đi những con đường “ít người qua lại”. Họ còn những gánh nặng cơm áo và trách nhiệm phải gánh vác trên vai, hoặc đơn giản là họ sợ rời khỏi con đường an toàn để dấn thân vào cánh rừng nằm ngoài tầm mắt. Chính Frost cũng lên tiếng rằng độc giả đã hiểu lầm bài thơ của mình. Trong một lá thư gửi cho người bạn, ông than thở rằng tác phẩm đã bị “đánh giá quá sâu sắc… mặc dù, tôi đã cố gắng hết sức theo cách của tôi để làm rõ rằng tôi đã khá ngu ngốc khi làm vậy... lỗi của tôi”. Thật buồn cười, tôi băn khoăn không hiểu tại sao không ai đọc đoạn cuối đó ngay từ đầu.
Khi trở nên quyết đoán, bạn sẽ nói “không” với rất nhiều thứ và khi học được cách kiểm soát FOMO, bạn chấp nhận rằng mình không thể đảm đương tất cả mọi chuyện – đó là điểm mấu chốt của sự tập trung. Như vậy, đồng nghĩa với việc bạn sẽ bỏ lỡ những trải nghiệm nhất định. Dù cố gắng cách mấy nhưng vẫn sẽ có những lúc bạn phải đấu tranh để vượt qua sự thiếu quyết đoán. Điều quan trọng cần nhớ là không phải tất cả FOMO đều xấu. Bạn thật sự học được rất nhiều điều từ FOMO nếu chịu khó “lắng nghe” nó. Suy cho cùng, FOMO thường xuyên thì thầm bên tai và cho bạn nhiều nguồn ý tưởng và cảm hứng đấy chứ. Nhìn chung, FOMO chỉ hơn một tác nhân gây xao nhãng chút ít, nhưng không phải lúc nào cũng vậy.
Nếu bạn cảm thấy mình liên tục bị FOMO chi phối khi đối diện với một cơ hội hoặc quyết định nào, thì có lẽ bạn nên lắng nghe tiếng nói trong đầu mình: “Chuyện gì sẽ xảy ra nếu như…?”. Có thể trực giác đang mách bảo bạn một điều quan trọng: Hãy mở mắt ra, quan sát vạn vật xung quanh và thử nghiệm những điều mới mẻ. Đề ra một mục tiêu mới, tiến lên một bước và phá bỏ thói quen! Nói thì dễ, làm mới khó, nhất là khi bạn đã có sẵn quá nhiều giao kết trong cuộc sống. Tuy nhiên, có một cách để định hướng FOMO của bạn mãi mãi. Bạn có thể nghĩ lan man về con đường đã không chọn mà vẫn không làm đảo lộn con đường đang đi. Ví dụ, bạn có thể bắt đầu một cuộc sống thu nhỏ như Florencia bằng cách thỉnh thoảng thay đổi môi trường một chút. Bạn có thể ngừng loại bỏ các khả năng trước khi cố gắng nhìn nhận khác đi về việc bạn thật sự có thể tận dụng chúng như thế nào. Dù bạn chọn cách nào thì mục tiêu của bạn vẫn là tìm ra cách để khai thác lợi ích từ FOMO để cuộc sống không phải chỉ có hai màu đen-trắng, thiếu đi sự mới mẻ hay độc đáo, mà ngược lại, có thể sống động, rực rỡ hơn nhiều.
Bí quyết tận dụng FOMO và biến nó thành động cơ tích cực tùy thuộc vào cách bạn quyết định hành động. Dù bạn đang khám phá những cuộc phiêu lưu mới, xây dựng doanh nghiệp hay cố gắng thay đổi thế giới, bạn cũng không cần phải ôm đồm tất cả. Thay vào đó, bạn có thể đa nhiệm trong từng khoảng thời gian nhất định. Đó là hình thức đa nhiệm có ý thức được tôi áp dụng lần đầu tiên vào việc khởi nghiệp và sau này tiếp tục sử dụng cho những nhiệm vụ khác ngoài phạm vi kinh doanh. Phương pháp này cho phép bạn thử thách bản thân và nhận thức của bạn về những điều khả thi mà không cần phải hoàn toàn thay đổi cuộc sống hoặc ra về trắng tay. Trớ trêu thay, khả năng tiếp cận thông tin đại trà và sự kết nối mạnh mẽ nhờ công nghệ – hai nhân tố kích thích FOMO ở nhiều người – cũng chính là nhân tố khiến cho chiến lược này có thể phát huy hiệu quả.
Vừa trở thành doanh nhân vừa duy trì công việc hằng ngày
Chưa bao giờ việc trở thành một doanh nhân lại thuận lợi hơn lúc này. Cứ nhìn mức độ thâm nhập của công nghệ vào cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp của chúng ta mà xem. Đây là yếu tố xoay chuyển tình thế đối với bất kỳ ai muốn bắt đầu một dự án đầu cơ, vì nhờ công nghệ, bạn có thể điều hành một cách linh hoạt hơn nhiều so với trước đây. Lần đầu tiên trong lịch sử, bạn có thể làm bất cứ việc gì ở mọi nơi, vào mọi lúc. Tất cả những thứ bạn cần có để kinh doanh chỉ là kết nối internet, điện thoại thông minh và có lẽ là một chiếc máy tính xách tay. Hơn thế nữa, nhiều tài nguyên quan trọng cần thiết để khởi nghiệp đều miễn phí hoặc được bán với giá rất thấp. Việc thành lập và quản lý một công ty chưa bao giờ ít tốn kém và dễ dàng đến vậy.
Đó là lý do tại sao mọi người bắt đầu cảm thấy họ đều đã trở thành doanh nhân. Các chương trình như Shark Tank và Silicon Valley tôn vinh tinh thần kinh doanh, trong khi các phương tiện truyền thông ca tụng những nhà sáng lập, đặc biệt là những người nâng tầm khởi nghiệp. Đồng thời, các công ty như WeWork đang thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp bằng cách thuyết phục mọi người mở doanh nghiệp và theo đuổi ước mơ của họ. Phương châm “Làm điều bạn yêu thích” của WeWork nêu rõ: Con đường tự biến ước mơ thành hiện thực sẽ xuất phát ngay từ văn phòng bạn sắp thuê ở WeWork khi bạn có đủ can đảm thành lập công ty của riêng mình. Những thông điệp này truyền cảm hứng cho nhiều khao khát cháy bỏng và được đám đông nhiệt tình ủng hộ. Kết quả, hàng triệu người cảm thấy FOMO về khả năng làm chủ doanh nghiệp.
Tuy nhiên, đằng sau tất cả FOMO là những sự thật phũ phàng và tàn nhẫn. Mặc dù những rào cản đối với việc khởi nghiệp đã giảm đáng kể, nhưng không có nghĩa là thành công sẽ trở nên dễ dàng gặt hái hơn. Hầu hết các thương vụ mạo hiểm mới nổi đều thất bại. Với tỷ lệ đó, nếu bạn vẫn phải lo “cơm áo gạo tiền” thì chuyện đột ngột nghỉ việc để khởi nghiệp sẽ chứa đầy rủi ro và là một quyết định nông nổi nhất. Nếu bạn sợ thất bại – bạn nên sợ, hãy đối diện với điều đó đi – bạn có thể trở thành nạn nhân của FOBO. Thay vì nảy ra một ý tưởng và bắt tay thực hiện ngay, bạn lại bị cám dỗ đứng ngoài lề và tiếp tục đắn đo cho đến khi tìm được mô hình kinh doanh hoàn hảo. Vấn đề là nếu bạn làm vậy, bạn có thể mãi mãi nằm ngoài cuộc chơi. Không có mô hình nào là hoàn hảo cả, thậm chí nếu có đi chăng nữa, thì có lẽ bạn cũng sẽ không thể biết đến nó trong những năm đầu khởi nghiệp.
Việc đi theo con đường quen thuộc và theo đuổi một công việc truyền thống không có nghĩa là bạn sẽ không thể thay đổi lựa chọn. Dĩ nhiên, kinh doanh toàn thời gian là một con đường tuyệt vời đối với một số người, nhưng không phải tất cả. Tôi không có ý là bạn phải đứng bên lề quan sát, cảm thấy mọi người đều đang làm công việc gì đó thú vị trong khi bạn bị mắc kẹt với đống nhiệm vụ nhàm chán thường nhật. Thay vào đó, bạn có thể đối mặt trực tiếp với FOMO và kiểm soát nó bằng cách tận dụng và khiến nó mang lại lợi ích cho mình. Chìa khóa nằm ở chỗ đừng nghĩ rằng kinh doanh là một phương án “được ăn cả, ngã về không”. Thay vì vậy, bạn vẫn có thể khởi nghiệp, đồng thời duy trì công việc thường ngày và kết hợp những tinh hoa của cả hai lĩnh vực. Đây là một ý tưởng đơn giản nhưng mang lại thay đổi bất ngờ: Bạn không cần phải trở thành một doanh nhân, nhưng bạn có thể là người mang tinh thần khởi nghiệp. Cách tiếp cận này cho phép bạn tư duy như một người làm chủ chứ không còn là một nhân viên. Nhờ vậy, bạn có thể đón nhận cả rủi ro lẫn sự sáng tạo từ tính chất an toàn trong công việc hằng ngày. Hãy làm điều này bằng cách đầu tư ít nhất 10% thời gian và vốn (nếu có thể) để tham gia vào một hoặc nhiều dự án kinh doanh mới với tư cách nhà sáng lập, đầu tư hoặc cố vấn.
Tôi gọi đây là Doanh nhân 10% (10% Entrepreneurship), đó cũng là chủ đề cuốn sách đầu tiên của tôi, cuốn The 10% Entrepreneur (tạm dịch: Doanh nhân 10%). Kể từ lần đầu tiên tôi viết về khái niệm này vài năm trước, Doanh nhân 10%, hoặc như một số người gọi là công việc kiếm thêm thu nhập, đã trở thành một trào lưu. Tôi có cơ hội may mắn được gặp gỡ hàng trăm Doanh nhân 10% trong các chuyến công tác của mình và vô cùng ngạc nhiên về những gì người ta có thể đạt được khi tập trung cao độ, dù chỉ làm việc bán thời gian. Một số người làm công việc bán thời gian này thành công đến mức cuối cùng họ có thể chuyển sang toàn thời gian nếu muốn. Họ không hề đơn độc. Trong vài năm qua, thật tuyệt vời khi được chứng kiến tinh thần khởi nghiệp bán thời gian ngày càng phát triển rộng rãi. Trong một thế giới với đội ngũ lao động linh hoạt như ngày nay, trên 44 triệu người Mỹ hiện có những công việc tay trái khác nhau. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là không phải tất cả công việc làm thêm đều tạo ra giá trị ngang nhau. Nếu bạn đang lái Uber hoặc cho thuê căn hộ trên Airbnb, dĩ nhiên bạn vẫn có thêm thu nhập, nhưng đó không phải là Doanh nhân 10%. Sự khác biệt nằm ở quyền sở hữu.
Bất cứ khi nào một công ty ở Thung lũng Silicon xuất hiện trước công chúng thì luôn có rất nhiều câu chuyện về những nhân viên bình thường biến thành triệu phú chỉ sau một đêm. Không ai trong số họ trở nên giàu có nhờ vào tiền lương; trái lại, họ kiếm tiền từ số cổ phiếu mà họ sở hữu trong công ty. Nhận lương là một điều tuyệt vời và rõ ràng rất cần thiết, nhưng bạn có thể kiếm được nhiều hơn nếu có khả năng đóng góp vào giá trị được tạo ra khi công ty phát triển. Nếu là một Doanh nhân 10%, mục tiêu bao trùm của bạn là quyền sở hữu. Bạn muốn sở hữu một phần trong những gì mình đã tạo ra với mong muốn cổ phần của bạn có thể phát triển và giá trị hơn nhiều so với hiện tại. Bạn nhìn nhận nỗ lực của mình như một khoản đầu tư chứ không chỉ đơn giản là cách để kiếm thêm thu nhập. Bạn không được trả lương theo giờ, mà thay vào đó, tạo ra những giá trị do chính bạn định hình, những giá trị sẽ thuộc về bạn và được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn do bạn đặt ra.
Chúng ta cùng xem xét trường hợp của Matipa, Mercy và Maona Nyamangwanda, các nhà sáng lập EnnyEthnic, một dòng thời trang sử dụng họa tiết đặc trưng châu Phi để tôn vinh di sản của ba chị em người Zimbabwe này. Mặc dù từ lâu họ đã mơ ước khởi nghiệp hàng may mặc nhưng vì là những người nhập cư vào Hoa Kỳ, nên trước tiên, họ phải tìm cách xây dựng sự nghiệp ổn định đã. Matipa là luật sư làm việc cho chính phủ, Mercy là y tá, còn Maona sở hữu một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ vệ sinh.
Để cân bằng giữa sự nghiệp ổn định của mỗi người với khát vọng khởi nghiệp, ba chị em quyết định thành lập EnnyEthnic dưới dạng doanh nghiệp thương mại điện tử bán thời gian, đồng thời vẫn duy trì công việc hằng ngày. Phương pháp này cho phép họ phát triển công ty mà không phải lo lắng về việc trang trải cuộc sống, bên cạnh đó còn tạo điều kiện cho họ thể hiện tình yêu quê hương thông qua một cơ hội vươn đến sự độc lập tài chính. Phương pháp này đã đạt hiệu quả: Công ty EnnyEthnic được giới thiệu tại Tuần lễ thời trang San Francisco, mở các cửa hàng tạm thời ở bờ Đông lẫn bờ Tây Hoa Kỳ, thậm chí có một buổi trình diễn tại Tuần lễ Thời trang Milan! Mặc dù, các chị em nhà Nyamangwanda có thể sẽ cân nhắc đến việc tập trung toàn thời gian cho công ty trong tương lai, nhưng bằng cách khởi nghiệp bán thời gian, họ vẫn có thể theo đuổi ước mơ mà không phải mạo hiểm cuộc sống hiện tại hay bỏ qua lý trí.
Nếu bạn chưa có ý tưởng hoặc chưa sẵn sàng để chịu trách nhiệm điều hành công ty riêng, bạn vẫn có thể là một doanh nhân bán thời gian. Thay vì mở doanh nghiệp, bạn có thể đầu tư thời gian hoặc vốn vào dự án khác của người khác. Tôi cũng là cổ đông của hơn hai mươi doanh nghiệp. Hai trong số đó hiện là “kỳ lân”, trị giá ít nhất một tỷ đô-la và sự tăng trưởng giá trị phần đầu tư của tôi vào các công ty này vượt xa bất kỳ nguồn lợi nhuận nào mà tôi có thể thu được từ thị trường chứng khoán. Thật sự rất ấn tượng!
Doanh nhân bán thời gian thúc đẩy sự đổi mới như thế nào?
Thoạt nhìn, việc tham gia vào các dự án kinh doanh ngoài công việc chính dường như chỉ xuất phát từ sở thích cá nhân. Bạn đang vận dụng các kỹ năng, mạng lưới quan hệ và kiến thức đã tích lũy được từ công việc toàn thời gian để tạo thêm nhiều cơ hội cho bản thân. Nhưng nhờ chấp nhận thử thách này, bạn ngày càng phát triển, đào sâu hàng loạt kỹ năng lẫn mối quan hệ, trở nên linh hoạt hơn, giúp bạn làm việc hiệu quả hơn tại công sở. Vì vậy, việc kinh doanh bán thời gian không chỉ mang lại lợi ích cho bạn mà còn cho lãnh đạo của bạn. Các bên đều có lợi.
Lối tư duy này không chỉ dành cho cá nhân mà các công ty cũng có thể kiểm soát FOMO bằng cách tham gia các dự án phụ. Thuật ngữ nhà lãnh đạo tương lai tiềm năng (intrapreneurship) nói về những nỗ lực xây dựng văn hóa doanh nghiệp và khuyến khích những người có tư duy doanh nhân – lần đầu tiên được đặt ra cách đây gần một phần tư thế kỷ. Suốt những năm qua, việc xây dựng một văn hóa doanh nghiệp thật sự trong một công ty lớn vẫn còn nhiều thách thức nhưng không phải là bất khả thi.
Ví dụ, Google yêu cầu nhân viên dành một phần thời gian để tập trung vào các dự án phụ. Bạn nên cảm ơn chương trình này bởi chính nó đã tạo nên tài khoản Gmail của bạn hôm nay. Mặc dù phương pháp này vốn dĩ là nền tảng để phát triển sản phẩm mới, nhưng hiện nay nó còn phục vụ cho một mục đích khác: Google không còn là một công ty khởi nghiệp và hầu hết nhân viên không được làm việc trong môi trường khởi nghiệp. Vì vậy, bằng cách đưa tinh thần kinh doanh vào văn hóa doanh nghiệp, Google đảm bảo rằng mọi người đều có những trải nghiệm kinh doanh đích thực, giúp họ hiểu về toàn bộ công việc ở công ty. Tuy nhiên, tương ứng với mỗi công ty như Google thì có vô số doanh nghiệp khác không thể thúc đẩy tinh thần đổi mới trong đội ngũ nhân viên. Đôi khi, vấn đề nằm ở sự cam kết. Những ý tưởng mới cần có thời gian để mang lại kết quả, nên thành công hay thất bại có thể xuất phát từ mức độ quyết tâm theo đuổi ý tưởng đó của công ty. Khi các quản lý và cổ đông tập trung vào kết quả ngắn hạn, bản chất lâu dài của tinh thần lãnh đạo tương lai tiềm năng có thể dễ dàng bị bỏ qua trong trường hợp phải cắt giảm chi phí hoặc sắp xếp lại thứ tự ưu tiên.
Các công ty có thể nâng tinh thần lãnh đạo tương lai tiềm năng lên cấp độ tiếp theo bằng cách khuyến khích nhân viên khám phá các dự án riêng, rồi yêu cầu họ áp dụng những gì đã học vào công việc hằng ngày. Muốn vậy, các lãnh đạo cần phải thông báo rõ ràng về loại tổ chức mà họ đang điều hành. Những công ty nào thường thúc đẩy nhân viên làm việc hiệu quả hơn, nhanh hơn và đổi mới hơn sẽ tự tin rằng họ có thể thu hút và phát triển nhân tài. Nhưng có lẽ điều quan trọng nhất là họ nhận ra rằng việc khuyến khích nhân viên dành thời gian rảnh cho các dự án yêu thích là một công cụ giữ chân nhân viên hữu hiệu. Họ cũng nhận ra rằng nếu một nhân viên mơ ước nghỉ việc để ra làm riêng vào một ngày nào đó, thì tốt nhất họ nên xin nghỉ thay vì ở lại và làm việc nửa vời.
Chủ động nhưng không bị phá sản
Trong khi việc làm chủ một dự án kinh doanh khác bên cạnh việc làm chính giúp bạn kiểm soát FOMO trong công việc, thì bạn cũng có thể áp dụng tư duy tương tự vào cuộc sống cá nhân. Ngoài ra, những yếu tố tạo điều kiện cho bạn trở thành doanh nhân một cách dễ dàng và ít tốn kém còn liên quan đến các tổ chức phi lợi nhuận và chính trị. Điều này đặc biệt quan trọng nếu nỗi sợ bỏ lỡ của bạn mang lại ý nghĩa thay đổi cuộc sống, giá trị cá nhân cao và bạn lo rằng mình sẽ bỏ lỡ cơ hội để tạo sự khác biệt cần thiết với một đối tượng nào đó. Tuy nhiên, dù đang nỗ lực xoay chuyển thế giới, bạn cũng không thể từ bỏ mọi thứ và bắt đầu chỉ bằng nhiệt huyết. Bạn cần tìm một cách khác – một giải pháp bền vững – để biến mọi thứ thành hiện thực. Và bạn cần trở thành nhân vật chính – chủ nhân của những nỗ lực đó. Đây không chỉ là công việc tình nguyện – bạn phải có cổ phần và một địa vị nhất định để đảm bảo mọi việc được hoàn thành.
Dan Brendtro được nghe giới thiệu về Friedreich’sataxia42 (FA) bốn năm trước, khi một xét nghiệm di truyền xác nhận đó là nguyên nhân gây ra những khó khăn trong việc giữ thăng bằng và phối hợp ở Raena, con gái ông. Trong vòng vài tuần, gia đình ông đã bay từ nhà tại Sioux Falls, Nam Dakota đến Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia để gặp một trong những nhà nghiên cứu FA hàng đầu thế giới. Gia đình Brendtro phát hiện ra rằng căn bệnh này không có thuốc chữa. Đây là một căn bệnh hiếm gặp và tiến triển nhanh, thường khiến một đứa trẻ phải ngồi xe lăn trước khi học hết cấp ba. FA còn là nguyên nhân gây tử vong sớm và có thể cướp đi sinh mạng của bệnh nhân khi họ chỉ mới hai mươi hoặc ba mươi tuổi. Dù rất suy sụp, gia đình Brendtro vẫn còn một tia hy vọng: Một nhóm nhỏ – nhưng đang ngày càng đông đảo – các nhà nghiên cứu đang tìm kiếm phương pháp chữa trị cho căn bệnh này. Quan trọng hơn, khác với nhiều căn bệnh hiếm gặp khác, cơ chế sinh học của FA đã được xác định.
42 Một bệnh di truyền gây nên tổn thương diễn tiến ở hệ thần kinh.
Tương tự như những gì Yael Melamed đã chiêm nghiệm sau khi nhận được chẩn đoán mắc bệnh ung thư, khi đối mặt với khủng hoảng, con người sẽ suy sụp hoặc sống mạnh mẽ hơn. Gia đình Brendtro chọn cách chiến đấu với bệnh tật. Khi Dan đến một hệ thống bệnh viện ở Sioux Falls với hy vọng tìm ra các nghiên cứu mới, một sự trùng hợp đáng kinh ngạc đã xảy đến với ông: Tiến sĩ Peter Vitiello, người làm việc cách văn phòng của Dan chỉ bốn dặm, vài năm trước đã tiến hành một nghiên cứu nhỏ nhưng quan trọng về FA. Tuy nhiên, dự án bị gác lại vì cạn kiệt kinh phí. Dan hỏi mức chi phí để tiếp tục là bao nhiêu, sau đó quyết tâm gom góp đủ tiền để khởi động lại nghiên cứu. Biết rằng việc xin tiền trợ cấp có thể mất nhiều năm, Dan hiểu ông cần suy nghĩ sáng tạo để rút ngắn khoảng thời gian đó.
Dù chỉ dành một khoảng thời gian trong ngày để thực hiện nhưng Dan đã quyết tâm tư duy như một doanh nhân – ông mở một chiến dịch gây quỹ cộng đồng. Sau khi đọc cuốn The 10% Entrepreneur, ông đặt tên cho phương pháp này là 10% Activist (Nhà hoạt động 10%). Để đạt được mục tiêu của mình với thời gian hạn chế và nguồn vốn tối thiểu, ông thành lập một tổ chức phi lợi nhuận mang tên The Finish Line Fund (Quỹ về đích) và kêu gọi mọi người trong mạng lưới quan hệ của mình thiết kế logo và quay video. Ông cũng nhờ đến sự giúp sức về chuyên môn của Diego Saez-Gil, một doanh nhân du lịch đã nỗ lực gây quỹ cộng đồng thành công mà ông đọc được trong cuốn The 10% Entrepreneur. Cuối cùng, Dan phát động một chiến dịch gây quỹ cộng đồng ngay trước ngày Thứ Ba Cho Đi43. Chỉ trong vài tuần, ông đã huy động được hơn 125.000 đô-la. Nghiên cứu gần như ngay lập tức được bắt đầu và đạt được những kết quả bước đầu quan trọng trong vòng chưa tới một năm. Khi The Finish Line Fund bảo đảm được nguồn tài trợ bổ sung để có thể tự duy trì hoạt động, Dan đặt mục tiêu của mình vào các dự án mới với tư cách là Nhà hoạt động 10%. Ông tiếp tục công việc với một mục tiêu duy nhất: hoàn thiện phương pháp chữa trị căn bệnh hiếm gặp của con gái mình.
43 Giving Tuesday: Là ngày thứ Ba, sau Thứ Sáu Đen (Black Friday) và Thứ Hai Điện Tử (Cyber Monday), ngày khuyến khích mọi người cho đi.
Phương pháp hoạt động 10% của Dan xuất phát từ bài học mà hầu hết các Doanh nhân 10% đã rút ra: Dù bạn đang nỗ lực khám phá những cuộc phiêu lưu mới, xây dựng doanh nghiệp hay thay đổi thế giới, bạn cũng không cần phải ôm đồm tất cả. Thay vào đó, bạn có thể đa nhiệm trong từng khoảng thời gian nhất định. Chiến lược này giúp bạn kiểm soát FOMO lẫn FOBO, thách thức sự nhận thức về năng lực bản thân của bạn, đồng thời nhận được thành quả giá trị mà không cần thay đổi hoàn toàn các khía cạnh khác trong cuộc sống hoặc mạo hiểm tài chính.
Đa nhiệm trong từng khoảng thời gian nhất định để đạt được mục tiêu hoặc khám phá đam mê
Năm 2016, chín trên mười chương trình truyền hình được xem nhiều nhất ở Anh là các tập của một chương trình hiện tượng mang tên Great British Bake Off (GBBO). Nếu bạn chưa bao giờ xem thì GBBO là một chương trình thực tế, trong đó các thợ làm bánh nghiệp dư giỏi nhất ở Anh tập hợp trong một chiếc lều ở vùng nông thôn nước này. Hai ngày tiếp theo, họ tham gia hàng loạt phần thi như làm hai mươi bốn cái bánh nướng hạt anh túc giống hệt nhau hoặc một chiếc bánh cưới nhiều tầng. Vì cuộc thi được tổ chức ở Anh nên tất cả thí sinh đều cư xử lịch thiệp với nhau, có ý thức tự phê bình cao và giữ bình tĩnh cho dù mọi chuyện trong nhà bếp tệ như thế nào. Ngay cả giải thưởng cho người chiến thắng chung cuộc cũng chỉ là một cái đế đặt bánh và vài bông hoa, thể hiện sự khiêm nhường trong cách đánh giá truyền thống của người Anh.
Được xây dựng dựa trên sự thành công ở Vương quốc Anh, chương trình đã trở thành hiện tượng nổi tiếng trên toàn thế giới. Một phần trong yếu tố tạo nên sự hấp dẫn của cuộc thi nằm ở sự tử tế. Trong một thế giới phức tạp và hỗn độn, việc nhìn người khác khổ sở tính toán phải nướng chiếc bánh biscotti44 trong thời gian bao lâu với hy vọng thắng được một cái đế đựng bánh mang đến cảm giác thoải mái một cách đáng ngạc nhiên. Thật ra tôi chẳng thích nướng bánh nhưng tôi tin rằng GBBO đã giúp mình vượt qua những lúc “bí” ý tưởng khi đang viết cuốn sách này. Tuy nhiên, ngoài tác dụng trị liệu, sự hấp dẫn của chương trình còn bắt nguồn từ việc thỏa mãn mong muốn. Tất cả chúng ta đều có những sở thích mà ta muốn theo đuổi một cách chuyên nghiệp, có những tài năng chưa được khai phá, mà nếu được nuôi dưỡng, chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện được. Nhiều người khám phá những đam mê đó qua một lớp học nấu ăn hoặc cuộc đua marathon 5 km, nhưng giá trị mang lại thì rất thấp. Đó là điều khiến GBBO trở nên đặc biệt. Giải thưởng chính thức có thể không đáng kể nhưng giá trị lại rất cao. Chương trình có hàng triệu khán giả theo dõi mỗi tuần và những thí sinh xuất sắc có thể chỉ cần tận dụng danh tiếng mới nổi này để bắt đầu công việc làm bánh bán thời gian hoặc thậm chí toàn thời gian. Nhiều thí sinh đã làm như vậy. Giống như một doanh nhân hoặc nhà hoạt động xã hội bán thời gian, họ nhận được giá trị từ những gì mình đang gây dựng.
44 Một loại bánh quy khô, giòn và được nướng hai lần khá phổ biến ở nước Ý.
Dù kinh doanh và hoạt động bán thời gian là phương tiện tuyệt vời giúp bạn khám phá mục tiêu nghề nghiệp hoặc mục tiêu cá nhân và đánh bại FOMO, nhưng bạn còn có thể áp dụng tư duy này trong phạm vi rộng hơn, thậm chí là làm bánh! Nhiều người thích đến Paris sống vài năm để học tiếng Pháp, nhưng đáng tiếc, ước mơ này là phi thực tế đối với hầu hết mọi người. Thay vào đó, bạn có thể sử dụng sự đa nhiệm có ý thức để học tiếng Pháp. Khi muốn học một ngôn ngữ, nhiều người sẽ đăng ký đi học hoặc học trực tuyến. Đó là một khởi đầu tuyệt vời nhưng bạn cũng có thể tìm ra nhiều cách khác như cập nhật tin tức mỗi ngày từ kênh podcast tiếng Pháp, theo dõi tất cả những tờ báo tiếng Pháp trên Twitter hoặc tìm một người nói tiếng Pháp và luyện tập với họ để hòa mình vào ngôn ngữ càng nhiều càng tốt.
Một yếu tố cơ bản để tất cả giải pháp này đạt hiệu quả – và nó cũng cực kỳ quan trọng đối với bất cứ việc gì được thực hiện theo cách “tích tiểu thành đại” như vậy - là bạn phải kiên trì nỗ lực. Việc duy trì những thói quen này không có gì khó khăn. Bạn không phải hy sinh điều gì quá lớn lao, vì bạn sẽ kết hợp niềm đam mê mới vào cuộc sống hằng ngày theo một cách hoàn toàn thoải mái và hữu dụng. Bạn cũng có thể nâng cấp độ khó để đạt được giá trị – một mục đích – nhằm tiếp tục cải thiện bản thân. Đó có thể là đi du lịch ở một quốc gia nói tiếng Pháp hoặc đăng ký một dự án tại nơi làm việc cho phép bạn sử dụng những kỹ năng mới của mình. Bất kể lựa chọn như thế nào thì những nỗ lực đó cũng sẽ tạo ra tác động lâu dài lên cả cuộc sống của bạn sau này. Bạn sẽ tự thách thức bản thân và khiến mình kinh ngạc trong quá trình rèn luyện các kỹ năng để đạt được những lợi ích lớn hơn.
Dù là đam mê nấu ăn, học ngoại ngữ, nâng cao thể lực, khám phá tinh thần kinh doanh hoặc tham gia các hoạt động xã hội, bạn vẫn có thể tích hợp nhiều việc vào cuộc sống và tận dụng FOMO theo hướng tích cực nhưng không làm xáo trộn thói quen hằng ngày hoặc phải bỏ bớt những việc bạn đang làm. Nỗ lực theo đuổi nhiều thứ bằng cách đa nhiệm trong từng thời điểm giúp bạn khám phá niềm đam mê và sở thích của mình một cách bền vững, đồng thời cho phép bạn tận hưởng sự thành công và hạnh phúc. Bên cạnh đó, bạn có thể bắt đầu đặt ra các mục tiêu cao hơn, tạo ra một số giá trị, cho bản thân cơ hội tìm hiểu sâu vào lĩnh vực đầu tư và lợi nhuận nó mang lại theo thời gian.
Tận dụng thời gian nghỉ dài hạn
Trong khi đối với hầu hết mọi người, những khoảng thời gian thay đổi chỗ ở như Florencia và thực hiện dự án bán thời gian là rất tuyệt vời thì bạn sẽ nhận thấy vào một số thời điểm, bạn cũng có thể linh hoạt xin nghỉ phép dài hạn hoặc tạm nghỉ việc. Bạn có thể tận dụng vài tuần hoặc thậm chí vài tháng đó để thay đổi thói quen và thoát khỏi sự tẻ nhạt của cuộc sống hằng ngày. Mặc dù, nhiều công ty vẫn cho nhân viên nghỉ phép nhưng không phải lúc nào bạn cũng có thể tự thưởng cho mình một kỳ nghỉ dài ngày. Nó chỉ xảy ra khi bạn mất việc, kết thúc hợp đồng hoặc vì một lý do biến động nào khác.
Tùy thuộc vào việc cân nhắc các gói trợ cấp thôi việc hoặc thất nghiệp, bạn có thể biến thử thách thành cơ hội bằng cách cấp vốn cho kỳ nghỉ dài hạn của mình bằng nguồn tiền từ người khác. Để tận hưởng khoảng thời gian nghỉ việc dài hạn, điều quan trọng đầu tiên là hãy tự hỏi mình một câu hỏi quan trọng: Bạn có đủ nguồn lực tài chính và ý chí để biến thời gian này thành một trải nghiệm đáng giá hay không? Nếu câu trả lời của bạn là “có” thì một kỳ nghỉ có thể cho phép bạn tạm dừng trước khi dấn thân vào giai đoạn tiếp theo của cuộc đời.
Khi đã quyết định nghỉ phép, bước tiếp theo, bạn cần suy nghĩ xem mình sẽ sử dụng thời gian đó như thế nào. Nếu không cẩn thận, bạn rất dễ tốn hầu hết kỳ nghỉ này vào việc ăn ngủ, tập thể dục rồi chạy theo hàng loạt nhu cầu vớ vẩn. Đối với một số người, như vậy là đã đủ. Sau vài tháng nghỉ ngơi, họ có làn da rám nắng, cơ thể cân đối và sẵn sàng bắt tay vào công việc mới. Tôi không thể phê phán họ được. Thật tuyệt khi ngắm mình trong gương mỗi ngày với khuôn mặt tràn đầy sức sống và thư thái. Bạn ghen tị với tất cả bạn bè và mong muốn được nếm trải hương vị cuộc sống của những người giàu có rảnh rang, như cậu ấm của ông trùm tàu biển Hy Lạp hoặc tiểu thư của một nam tước Đức. Tất nhiên, giống như tất cả những thứ khác, điều trớ trêu là hào quang của việc đóng vai người giàu có nhàn nhã rồi cũng sẽ lu mờ. Bạn có thể la cà quán xá đọc báo được bao nhiêu ngày? Bạn có thể chạy bao nhiêu dặm? Và bạn có thể tiệc tùng thâu đêm suốt sáng bao nhiêu lần?
Lý tưởng nhất trong trường hợp này là, bạn nên sử dụng kỳ nghỉ dài hạn để hoàn thành hai mục tiêu có giá trị lớn. Thứ nhất, kỳ nghỉ phép sẽ đóng vai trò như một giai đoạn hồi phục. Trong khoảng thời gian đó, mọi căng thẳng, tổn thương và nỗi sợ hãi tích tụ trước kia sẽ đột nhiên biến mất, bạn có thể xây dựng lại nề nếp và sự cân bằng cho cuộc sống của mình. Khi thoát khỏi những thói quen cũ, bạn sẽ đạt đến một trạng thái mà ở đó bạn tìm lại được tinh thần mạo hiểm và năng lực đã bị bào mòn vì những giờ làm việc dài lê thê, những dự án thất bại hoặc nỗi thất vọng nghề nghiệp. Thứ hai, kỳ nghỉ phép chỉ ra cho bạn một lộ trình thay đổi cuộc sống theo hướng tốt hơn về lâu về dài. Tại một thời điểm nào đó, bạn sẽ kiếm một công việc khác, quay lại làm việc, có những thành công và thất bại mới trong cuộc sống cá nhân lẫn sự nghiệp. Việc lắng nghe FOMO để trải nghiệm những điều mà bạn luôn muốn trải nghiệm có thể khiến cho những cuộc phiêu lưu tiếp theo trong cuộc đời bạn phong phú hơn trước đây rất nhiều.
Khi Will Wolf quyết định nghe theo FOMO và xin nghỉ việc, ông không chỉ có thể nâng tầm hồ sơ thành tựu mà còn bước lên giai đoạn sự nghiệp kế tiếp. Hai năm trước, Will thấy rằng sau vài năm nghiên cứu dữ liệu sau đại học, đã đến lúc ông cần nâng cao những kỹ năng của mình. Ông muốn bổ sung chuyên môn về machine learning (học máy), một lĩnh vực khoa học máy tính cung cấp cho máy tính khả năng tự học dựa trên dữ liệu đưa vào mà không cần lập trình rõ ràng. Trong một thập niên qua, nguyên tắc này chính là động lực tạo nên những chiếc ô tô tự lái, công cụ nhận dạng giọng nói, cơ chế gợi ý hiệu quả và cải tiến phát hiện gian lận. Will tin rằng nếu ông tinh thông hơn về lĩnh vực này, ông có thể gia nhập hàng ngũ các nhà công nghệ thiết kế cho máy tính tính năng giải quyết các vấn đề quan trọng trong thực tế.
Để đạt được mục tiêu này, theo lẽ tự nhiên, bước tiếp theo của Will sẽ là học chương trình sau đại học. Nhưng trước khi chọn con đường dễ đoán này, Will tự hỏi liệu có nên cân nhắc một phương án khác hay không. Việc học lên sẽ tốn vài năm và chi phí ít nhất cũng lên đến 80.000 đô-la. Hơn nữa, vì lĩnh vực machine learning đang thay đổi với tốc độ chóng mặt nên ông lo ngại rằng chương trình giảng dạy hiện nay của trường đại học sẽ không theo kịp thị trường lao động. Do đó, ông quyết định làm một việc chưa từng có từ trước đến giờ – nghỉ phép dài hạn. Will gọi phương pháp của mình là Open-Source Machine Learning Masters (Thạc sĩ Machine Learning Mở rộng), là quá trình tự đào sâu nghiên cứu kéo dài nhiều năm.
Tất cả những gì Will cần là kết nối internet vì mọi tài nguyên ông cần là các khóa học trực tuyến, sách giáo khoa, những nghiên cứu học thuật và phần mềm mở rộng. Tất cả đều miễn phí hoặc có giá rất thấp. Chưa hài lòng với việc chỉ trở thành chuyên gia công nghệ, Will còn quyết tâm hoàn thiện vốn tiếng Pháp của mình nên ông lên đường đến Casablanca, Morocco. Tại đây, ông hòa mình vào môi trường nói tiếng Pháp, tham gia cộng đồng khởi nghiệp địa phương và giảm đáng kể sinh hoạt phí.
Trải nghiệm của Will đã được đền đáp xứng đáng. Ông tốn chưa đến 20% số tiền học phí sau đại học, hoàn thiện được vốn tiếng Pháp và xây dựng mạng lưới bạn bè trong cộng đồng doanh nhân Casablanca. Ông đi làm trở lại với tâm thế chủ động. Nhờ tất cả kết nối mà Will đã tạo ra trong cộng đồng machine-learning cũng như mười lăm bài blog về kỹ thuật được viết trong thời gian nghỉ làm, ông nhận được rất nhiều lời mời phỏng vấn kể từ khi quyết định quay lại làm việc. Mặc dù Will không có bằng tốt nghiệp chính thức nhưng các nhà tuyển dụng rất ngạc nhiên trước quyết tâm học hỏi, kỹ năng và giải pháp thực hiện mục tiêu mới lạ của ông. Cuối cùng, ông nhận lời làm việc tại một công ty trí tuệ nhân tạo mà trước kỳ nghỉ dài hạn của mình, ông không thể ngờ có ngày mình được nhận vào làm. Sự gia tăng thu nhập khiến cho quyết định của Will trở thành một quyết định “hái ra tiền”.
Tìm kiếm tự do từ nỗi sợ thất bại
Will, Dan, chị em nhà Nyamangwanda, Florencia và gia đình của cô đều đã lật ngược tình thế và tận dụng mặt tích cực của FOMO. Họ lắng nghe thông điệp mà FOMO mách bảo, tìm cách kết hợp những đam mê và dự án chưa khám phá vào cuộc sống. Quan trọng nhất là họ thực hiện các hoạt động này mà không gây nguy hiểm cho những điều tốt đẹp khác mà họ đã gây dựng. Xét ở mức độ nào đó, đây là mặt tích cực của FOMO. Nếu biết cách tận dụng, nó sẽ đem đến cho bạn nhiều điều tốt đẹp. Bạn có thể kết nối lại với những đam mê và sở thích đã bị bỏ lỡ trong nhiều năm qua. Khi còn là một đứa trẻ, sở thích và đam mê có lẽ đóng vai trò trung tâm trong cuộc sống của bạn. Bạn thậm chí chẳng thèm bận tâm xem mình có giỏi những môn đó hay không bởi bạn làm vì niềm vui của việc theo đuổi nó. Nhưng theo thời gian, bạn trở nên bận rộn, mệt mỏi và đã nếm mùi thất bại. Những yếu tố này kết hợp lại với nhau, ngăn cản bạn thử nghiệm những điều mới mẻ và chấp nhận rủi ro.
Diego Gonzalez là một cậu bé mười hai tuổi sống ở thành phố New York. Ban ngày, cậu là một học sinh, nhưng vào ban đêm hay cuối tuần, cậu trở thành một Doanh nhân 10%. Cậu là một đứa trẻ phi thường, không hề sợ hãi và đã thi đấu hackathon45 với hầu hết các thí sinh là người trưởng thành. Thậm chí cậu bé đã giành được vài giải thưởng, trong đó có phần thưởng là một nơi làm việc miễn phí. Chính vì vậy, Diego là cậu bé mười hai tuổi duy nhất sở hữu văn phòng ở khu SoHo46 (New York) mà tôi từng gặp. Nếu bạn hỏi cậu làm thế nào để kiểm soát nỗi sợ thất bại, câu trả lời của cậu sẽ khiến bạn bất ngờ: “Em chỉ là một đứa trẻ. Em không sợ thất bại lắm vì nếu có chuyện gì xảy ra thì em vẫn có thể về nhà, ăn vài muỗng kem là cảm thấy bình thường lại thôi”. Đó là lợi ích của việc theo đuổi sở thích ngoài công việc chính. Bạn không còn là một đứa trẻ để có thể nhìn thế giới giống như Diego. Nhưng dù bạn thất bại thì cả cuộc đời phía trước vẫn còn đó đón chờ bạn. Bạn cũng có thể nhâm nhi vài muỗng kem nếu thích. Vì vậy, dù mặt tiêu cực của sự thất bại có giới hạn nhưng mặt tích cực có thể đi kèm với thành công là luôn để ngỏ.
45 Một sự kiện mà trong đó các lập trình viên, cùng những người liên quan trong ngành phát triển phần mềm như các nhà thiết kế đồ họa, thiết kế giao diện, quản lý dự án sẽ hợp tác với nhau trong thời gian nhất định để hoàn thành một dự án phần mềm.
46 Khu SoHo là một khu vực nằm tại vùng Hạ Manhattan, New York. Trước kia được biết đến là khu vực dành cho giới nghệ sĩ và có nhiều gallery nghệ thuật. Hiện nay, khu vực này còn nổi tiếng vì là có nhiều cửa hàng mua sắm sang trọng dành cho giới thượng lưu.
Bây giờ, bạn đã học được cách tận dụng mặt tích cực của FOMO, đã đến lúc đi đến bước cuối cùng trong hành trình đương đầu với các FO: bạn phải học cách đối phó với FOMO và FOBO ở người khác. Không gì khó chịu hơn việc vượt qua một trở ngại trong cuộc sống của mình chỉ để nhận ra rằng bạn vẫn phải chịu đựng nó từ những người xung quanh. May mắn thay, bạn không cần phải làm như vậy. Dựa trên tất cả những gì đã học được từ đầu đến giờ, bạn có thể vô hiệu hóa các FO của người khác, ít nhất là khi chúng liên quan đến bạn. Đây là bước cuối cùng trong trận chiến của bạn với những nỗi sợ và chỉ đến lúc này bạn mới hiểu được về cơ bản chúng hoạt động như thế nào. Trong chương tiếp theo, bạn sẽ biết cách chế ngự FOMO và FOBO của những người khác, thậm chí khiến chúng mang lại lợi ích cho bạn.