Các chiến sĩ cảnh vệ đang làm công sự xuyên sâu vào núi. Bác vào thăm, Người thấy một số chiến sĩ trẻ bị phòng tay trong khi đào. Bác liền cầm lấy cuốc, xẻng xem rồi Người khuyên:
- Cán cuốc, cán xẻng phải chuốt cho trơn, lưỡi cần mài cho sắc. Khi đào hay cuốc thì cầm vừa phải, đừng nắm quá chặt. Thay nhau giữa đào cuốc và chuyển đất. Như vậy thì sẽ ít phòng tay và tăng được năng suất lao động.
Nói rồi Bác làm ngay động tác đào mẫu, cuốc đất cho anh em coi.
Khi xem số gỗ anh em lấy về chèn trong công sự, Bác nhắc:
- Ta chỉ nên lấy gỗ tạp. Công sự chỉ dùng một thời gian rồi lại chuyển.
Lấy gỗ tốt vừa chặt lâu, mang nặng và sau này kiến thiết cần đến nó nhiều.
Bác xem những trụ chôn xuống đất chúng tôi để nguyên, Bác bảo phải đốt sẽ giữ được lâu, tránh được mối.
*
Lần khác, công sự đào trong núi đá, Bác vào thăm thấy hai chiến sĩ đang đục lỗ mìn. Một đồng chí cầm choòng, một đồng chí quai búa. Người cầm, người quai đều chưa quen, chút nữa thì đồng chí quai búa đã quai vào tay đồng chí cầm choòng. Nên cả hai đều sợ.
Bác liền lấy một thanh tre rồi gập đôi lại, kẹp chặt chiếc choòng vào trong. Bác ngồi xổm, chân trước, chân sau, mình hơi nghiêng rồi bảo đồng chí quai búa:
- Chú đóng thử xem.
Các chiến sĩ khác xúm lại xem. Bác nhắc:
- Chú nào đục lỗ mìn thì ở lại xem, còn ai đi làm việc nấy!
Thấy đồng chí quai búa ngập ngừng, ngại đau tay Bác, Bác lại giục:
- Chú đóng mạnh đi.
Thấy động tác quai búa chưa tốt, Bác lại hướng dẫn:
- Chú cầm búa thế chưa đúng! Chú đứng lại, phải để búa vào đầu choòng, đập nhẹ nhát trước làm đà, rồi hai tay giơ búa về phía sau, mắt nhìn vào đầu choòng nện mạnh.
Cứ như thế Bác hướng dẫn cho hai đồng chí cầm choòng, quai búa làm thuần thục động tác.
*
Gỗ làm công sự được đóng bè chở từ đầu nguồn về, tới bến thì mưa to, nước lũ lao xuống cuồn cuộn. Bè có thể vỡ! Các chiến sĩ vội lao xuống sông giữ bè. Nhiều anh em đã rét cóng, năm đầu ngón tay tê dại, răng đánh vào nhau lập cập, nước lũ vẫn lên, cơ hồ có thể không giữ được bè mất!
Bác cũng ra coi. Thấy thế, Người bảo:
- Các chú ghìm cả bè một lúc không nổi đâu! Cứ để cho nó vỡ. Mảng nào vỡ trước thì ta vớt gỗ mảng đó lên. Mỗi người một cây. Mấy chú xuống chỗ nước chảy ít, cây nào "lọt lưới" thì ta lựa dòng đưa vào.
Làm theo sự hướng dẫn của Bác, chỉ vài giờ sau bè gỗ đã vớt xong. Trong khi đó Bác đã cho đốt một đống lửa to. Anh em vừa làm xong, Bác liền gọi vào sưởi lửa. Nhìn anh em quây quần quanh đống lửa, Bác bảo:
- Nhà muốn vững thì cột phải chắc. Hầm muốn bền thì tru chống phải vũng. Bác, cháu mình làm ăn khéo thế này thì Na-va(1) phải chết!
(1) Na-va, Tổng chỉ huy quân đội Pháp ở Đông Dương 1953 và đầu năm 1954.