Đầu năm 2004, khán giả Pháp có dịp xem phim tài liệu Looking for Fidel* (Hy vọng ở Fidel) trên màn ảnh lớn. Ðạo diễn phim là Oliver Stone, từng nổi danh với phim J.F. Kennedy, còn nhân vật chính trong phim là huyền thoại sống Fidel Castro. Bộ phim này là cuốn đầu tiên trong một loại phim chân dung các nhà lãnh đạo kỳ cựu đương chức, đương quyền nổi tiếng trên thế giới. Dưới đây là trích đoạn bài phỏng vấn chủ tịch Fidel Castro của Oliver Stone đăng trên báo Paris Match (Pháp)
* Looking for Fidel là phim tài liệu thứ hai về Fidel Castro, sau phim Comnadate, của đạo diễn Oliver Stone.
Tình trạng chiến tranh
- Oliver Stone: Từ khi cuộc chiến Iraq bắt đầu, Cuba lại trở thành đề tài của trang nhất các báo. Trong vòng chưa đầu một tuần, đã có đến 3 vụ cướp máy bay, rồi cướp tàu phà và cuối cùng làm một phiên tòa rất nghiêm khắc. Những tên cướp tàu bị kết án tử hình và bị bắn ngày sau đó.
- Fidel Castro: Ðúng như vậy. Chúng tôi hầu như vẫn còn trong tình trạng chiến tranh.
- Oliver Stone: Những sự kiện đó gây xúc động mạnh. Nước Mỹ tấn công Iraq và bỗng dưng, sau nhiều năm bình yên, bùng nổ những hành động khủng bố ở Cuba.
- Fidel Castro: Thật lạ lùng. Vụ cướp máy bay thứ nhất xảy ra hai tiếng trước khi Mỹ tấn công Iraq, sau 19 năm chẳng có vụ cướp máy bay nào. Vụ thứ hai diễn ra ngày 31-3. Vụ thứ nhất, ngày 19-3. Giữa hai thời điểm đó, các thẩm phán ở Miami xóa tội khủng bố của những tên cướp và thả chúng ra.
- Oliver Stone: Với lý do gì? - Fidel Castro: Bởi mafia đang cai trị bang Florida, ở đó có những tên cực đoan muốn tạo ra một cuộc xung đột Mỹ - Cuba.
- Oliver Stone: Tôi không hiểu gì cả. Nước Mỹ tuyên chiến với khủng bố vậy mà tại sao nước mình lại thả chúng ra.
- Fidel Castro: Ðó là một trong những hậu quả của bộ Luật Tu chính Cuba áp dụng từ 37 năm nay. Theo luật này, những người di dân Cuba đương nhiên được cư trú ở Mỹ, nhất là những di dân ra đi bất hợp pháp.
- Oliver Stone: Tại sao ông ra lệnh thi hành án tử hình mau lẹ đối với những tên cướp tàu phà?
- Fidel Castro: Ðể ngăn chặn làn sóng khủng bố, phải tiêu diệt cái ác tại gốc rễ. Bổn phận đầu tiên của chúng tôi là bảo vệ nhân dân. Vì lẽ đó, chúng tôi không thể do dự. Ngay cả trong trường hợp những kẻ lãnh án tử hình bị xúi giục.
- Oliver Stone: Ai xúi giục? - Fidel Castro: Rõ ràng là chính quyền Mỹ rồi. Chung quanh Bush có những tên cực đoan như Otto Reich mà Thượng viện Mỹ từng từ chối bổ nhiệm làm trợ lý bộ trưởng ngoại giao vì quá khứ khủng khiếp đầy những dối trá của hắn. Xử tử hình những người đó tôi cũng đau lòng, nhưng cần phải làm như vậy. Giờ đây, 10 tháng 10 ngày sau những vụ việc bi thảm nói trên, không có một vụ cướp máy bay tàu bè nào xảy ra.
Chống khủng bố và nguồn gốc khủng bố
- Oliver Stone: Cuba là nước thường phải đối phó với nạn khủng bố. Nó bắt đầu từ tháng 3-1960 với vụ phá hoại tàu Coubre của Pháp tại cảng La Havan. Tháng 3-1961, mà máy đường Hermanos Diaz de Santiago bị tấn công. Tháng 4, đến lượt El Encanto, cửa hàng bách hóa lớn nhất nước bị đốt cháy rụi. Một tháng sau, thành phố Santa Clara bị oanh kích. Hành động dã man nhất là vào tháng 10- 1976, một máy bay dân dụng Cuba, chở 73 người trong đó có 57 người Cuba, bị cài bom nổ trên không trung.
- Fidel Castro: Ðừng quên rằng bản thân tôi từng bị mưu sát 700 lần! Trong vòng 14 tháng, kể từ tháng 11-1961 ngay sau vụ kiện vịnh Con Heo, đến tháng Giêng năm 1963, có đến 5.780 hoạt động khủng bố chống Cuba, trong đó có 717 vụ nghiêm trọng nhắm vào những cơ sở công nghiệp. 234 người đã ngã xuống. Tính chung, bọn khủng bố đã làm thiệt mạng gần 3.500 người Cuba và hơn 2.000 người bị tàn phế. Ai đứng sau và bảo trợ những vụ khủng bố đó?
Văn hóa, giáo dục và y tế Cuba
- Oliver Stone: Cuba, tính theo đầu người, có nhiều giáo viên nhất thế giới? - Fidel Castro: Trung bình 20 học sinh có 1 giáo viên. Chỉ có Ðan Mạch là hơn chúng tôi.
- Oliver Stone: Cuba cũng đạt kỷ lục về y tế? - Fidel Castro: Chúng tôi có 20.000 y bác sĩ với dân số 11 triệu người. Tỉ lệ tử vong ở trẻ em trước năm 1959 là 60/1.000, còn hiện này giảm xuống còn 6,5/1.000. Tỉ lệ này ở Mỹ là 7/1.000.
- Oliver Stone: Cuba cũng nổi tiếng về “Bác Sĩ Cuba”.
- Fidel Castro: Chính phủ Cuba đang trả lương cho 3.000 bác sĩ Cuba công tác ở nước ngoài, (Bác sĩ không biên giới) đa số ở các vùng sâu vùng xa mà các bác sĩ phương Tây không thể đến.
- Oliver Stone: Ở Cuba không có thể thao chuyên nghiệp? - Fidel Castro: Ngược lại, tính theo đầu người, chúng tôi đạt nhiều huy chương ở các kỳ thi thế vận hội Olympic nhiều nhất.
- Oliver Stone: Ở Cuba không có tượng đài hay bích chương ảnh của Castro? - Fidel Castro: Không có một cái nào. Ngay cả ảnh chính thức cũng không. - Oliver Stone: Thật lạ lùng cho một nước xã hội chủ nghĩa của chúng tôi, có đến 85% dân Cuba sở hữu một căn hộ.
- Fidel Castro: Trong hệ thống xã hội chủ nghĩa của chúng tôi, có những người có hai ba nhà, nhưng không ai có đến hàng chục cái. Chỗ ở không phải là lãnh vực kinh doanh.
- Oliver Stone: Ai giàu nhất ở Cuba? - Fidel Castro: Ðó là những nông dân buôn bán chợ tư nhân, gửi tiền tiết kiệm ngân hàng với lãi suất 8%/năm. Ngoài ra còn có những người thợ thủ công làm cho mình. Cũng có những so bì đó.
- Oliver Stone: Tôi không thấy bán vũ khí ở La Habana? - Fidel Castro: Ðúng vậy. Những hành động bạo lực không hề được khuyến khích và cực kỳ hiếm có ở đây. Ðó không thuộc về nền văn hóa của chúng tôi. Theo tôi, người dân Cuba được giáo dục tốt.
(Theo Paris Match) – Thảo Hương – NL , 9.10.2003