Văn hóa và môi trường xung quanh

Tất cả trẻ nhỏ đều phát triển một cách toàn diện trong môi trường chan chứa tình yêu thương. Chính vì vậy bạn đừng bao giờ quên trao cho bé những nụ cười, nụ hôn, và nhớ thường xuyên trò chuyện với bé, cũng như các hình thức tiếp xúc về thể chất khác. Việc ôm hôn bé trìu mến, thắm thiết có thể giúp điều hòa nhịp tim và hơi thở của bé.

Tình thương yêu trìu mến

Theo bản năng thì hầu như cha mẹ nào cũng rất thương yêu con cái, tuy nhiên cách thể hiện của mỗi người là không giống nhau. Có một số bậc cha mẹ thể hiện điều này rất kín đáo. Việc thiếu tình yêu thương có thể ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển về tình cảm, xã hội và trí tuệ của bé. Khả năng học nói thường bị ảnh hưởng nhiều nhất, còn khả năng phát triển vận động thường ít bị ảnh hưởng hơn. Trường hợp nghiêm trọng, bé mới bị chậm phát triển cả về mặt vận động.

Trẻ nhỏ thường phát triển tốt trong môi trường ôn hòa. Nói như vậy không có nghĩa là bạn phải tạo cho bé có một cuộc sống thật bình lặng đến mức nhàm chán. Chắc chắn trong cuộc sống, bạn không thể tránh khỏi việc thỉnh thoảng có những âm thanh hơi ồn ào nhưng nhìn chung là vô hại. Tuy nhiên, những xung đột liên tục sẽ làm tiêu hao dần cảm giác an toàn của trẻ, cũng có thể gây ra những hậu quả tương tự như trường hợp thiếu thốn tình cảm đã trình bày ở trên.

Trẻ sẽ phát triển tốt nhất khi nhận được những sự khuyến khích phù hợp với từng giai đoạn phát triển của mình. Môi trường sống quá đơn điệu có thể khiến cho các giác quan của bé bị nghèo nàn đi. Việc để cho bé nằm lâu trong cũi (hay nôi) hoặc chỉ cho đi dạo bằng xe đẩy sẽ làm cho bé ít có cơ hội để thực hành các kỹ năng mới. Điều này thường gặp đối với những trẻ được nuôi trong cô nhi viện. Đôi khi cũng xảy ra đối với các bé được nuôi dạy tại nhà, dù với mức độ ít hơn, nhất là trong các gia đình có đông con (cha mẹ ít có thời gian để chăm sóc con cái hơn), hoặc thiếu cha mẹ (cha mẹ đơn thân nuôi dạy con), mà một trong hai người này lại bị stress hoặc bị bệnh.

Trong một số gia đình, có thể người mẹ chưa hiểu hết được sự cần thiết phải luyện tập cho bé cách xoay xở, giải quyết các công việc thường ngày như tự mặc quần áo, tự múc cơm ăn,… Kết quả là lúc lớn lên bé sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào mọi người, đồng thời bị mất đi ý chí tự học hỏi những điều mới lạ.

Sự khác biệt về văn hóa

Những khác biệt về văn hóa cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của bé. Trong nhiều xã hội, vai trò của người cha ít được đề cập đến trong việc nuôi dạy con cái, mà chỉ được xem như một nhân vật xa lạ, nhiều khi có vẻ hơi nghiêm khắc, thậm chí còn có thể vắng mặt nữa. Thế nên trong một thời gian dài bé được nuôi dưỡng và lớn lên bên cạnh mẹ, bà ngoại hoặc cô, dì,… sau đó mới biết đến cha, chú, ông, cậu,…

Tại một số vùng trên thế giới trẻ em không được bảo vệ trước các mối nguy hiểm như ở Phương Tây. Ở đây, trẻ nhỏ có thể được cho chơi dao hoặc các dụng cụ khác. Vì vậy, những đứa trẻ này sẽ nhanh chóng hiểu được rằng sẽ phải thận trọng khi dùng các dụng cụ sắc nhọn,… Tuy nhiên, việc “học” này đôi khi cũng phải trả với giá khá đắt.

Cũng có trường hợp trẻ em thường được quấn tã thật chặt, vì họ cho rằng đó là cách nhằm trấn an, dỗ bé nín một cách hiệu quả nhất. Nhiều nghiên cứu cũng đã chứng minh rằng việc quấn tã giúp bé ngủ sâu hơn. Tuy nhiên, quấn tã có thể khiến bé bị nóng quá mức, nhất là khi môi trường xung quanh quá nóng.

Trong khi ở một số nền văn hóa khác, trẻ thường được mẹ bồng ẵm thường xuyên cho đến lúc được 12 tháng tuổi mới thôi. Có nơi người ta còn “địu” bé trong một cái túi treo trước ngực, cách này giúp cho hai tay của người mẹ được tự do đồng thời bé sẽ tiếp xúc mật thiết với mẹ, nghe được nhịp tim của mẹ và tận hưởng hơi ấm từ mẹ. Cách này cũng có tác dụng dỗ nín bé, giúp làm dịu cơn quấy khóc của bé, song đôi khi bé vùng vẫy không chịu nằm yên trong tư thế này.

Ở một số nước thuộc khu vực Đông Nam Á (trong đó có Việt Nam), các bà mẹ mang địu trên lưng để giữ bé. Bằng cách này, bé nhìn được nhiều thứ xung quanh hơn, nên bé rất thích. Tuy nhiên, bé sẽ không tự di chuyển và tập đi nhiều được. Trong tất cả các cách trên thì cách nào cũng có mặt ưu và nhược điểm cả.

Thuê người giữ bé hoặc gửi bé đi nhà trẻ

Nhiều bậc cha mẹ rất lo lắng về việc tìm người trông coi, chăm sóc bé trong lúc họ phải đi làm. Ngay cả những nơi giữ trẻ chất lượng cao cũng không thể nào chăm sóc bé chu đáo như chính bản thân cha mẹ được.

Tuy nhiên, gửi bé đi nhà trẻ cũng có một số điểm thuận lợi cho cả bạn và gia đình. Nhờ được tiếp xúc với nhiều điều kiện sống khác nhau mà bé phát triển tốt hơn về mặt xã hội và tình cảm. Khi đi nhà trẻ, bé được tiếp xúc với nhiều đứa trẻ khác đồng trang lứa, điều này đặc biệt hữu ích khi bé là con một trong gia đình. Khi cha mẹ đi làm ở công sở, họ sẽ nhớ con nhiều hơn, và khi trở về nhà, tình cảm họ dành cho con càng nồng nhiệt, tươi mới hơn. Hãy dành thời gian để tìm một nhà trẻ tốt nhất, thích hợp nhất để gửi bé. Không nhất thiết phải chọn nơi thật đắt tiền, có thể chỉ cần chọn nơi phù hợp với quan niệm của bạn về cách nuôi dạy con, hoặc nơi mà bạn cảm thấy thoải mái nhất.

Quan niệm “thời gian là vàng bạc” vẫn luôn đúng trong bất cứ trường hợp nào. Bạn đi làm việc suốt ngày không có nghĩa là mối liên hệ, sợi dây tình cảm của bạn dành cho con bị nhợt nhạt đi. Mà ngược lại bạn vẫn có thể chăm sóc con theo một cách riêng, miễn là mỗi ngày bạn đều dành thời gian để vỗ về, chơi đùa với con cái (khi ở sở làm về, hoặc vào những ngày nghỉ cuối tuần chẳng hạn).