Có người nói, trên thế giới này không phải thiếu chân thiện mỹ, chỉ là chưa phát hiện ra mà thôi.
Cho tới nay phát hiện vĩ đại nhất của nhân loại là gì? Christopher Columbus phát hiện ra Châu Mỹ; Newton phát hiện định luật vạn vật hấp dẫn; các nhà khảo cổ đã phát hiện những di sản văn hóa và bảo vật quốc gia, cụ thể như người vượn Bắc Kinh, khủng long, ngôi mộ cổ Mã Vương Đôi hay tượng binh mã Tần Thủy Hoàng; các nhà vật lý học với việc tìm ra nguyên tử, electron và phân tử; còn các nhà sinh vật học phát hiện ra các gen đột biến của thực vật; v.v.
Có một vị thiền sư đi du hóa khắp muôn sông ngàn núi, lúc quay trở về bất chợt nhận ra mùi hương của hoa mai, mới phát hiện là xuân đã về trên những cành cây. Trải qua mấy chục năm chuyên tâm tu tập, đến một ngày kia thiền sư đã được khai ngộ, liền hét lên thật lớn: “Tôi ngộ rồi, tôi đã ngộ rồi!” Có người khác hỏi Ngài đã khai ngộ điều gì? Ngài đáp rằng: “Tôi phát hiện rằng sư cô vốn là nữ”.
Có một câu chuyện cười, giáo viên hỏi học sinh: “Sự khác biệt giữa phát hiện và phát minh là gì?” Học sinh trả lời: “Cha con đã phát hiện ra mẹ con, cha và mẹ đã phát minh ra con!”
“Phát hiện” là khám phá ra một sự thật đã tồn tại, còn “phát minh” thì cần trải qua sự gia công chế tạo mới có thể mang lại lợi ích cho con người. James Watt đã phát hiện việc sử dụng hơi nước làm nguồn động lực và đi đến phát minh máy hơi nước, từ đó thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp thế giới và mở ra một kỷ nguyên tự động hóa cho nhân loại. Benjamin Franklin đã phát hiện ra điện, sau đó Thomas Edison phát minh ra đèn điện. Khi có điện, không chỉ “ánh sáng ban ngày” được dài ra mà nó còn thay đổi quy luật sinh hoạt “làm việc lúc mặt trời mọc và nghỉ ngơi lúc mặt trời lặn” của loài người xưa kia.
Nhu cầu của con người chính là khởi nguồn của sự phát minh. Vì nhu cầu mà nhân loại đã phát minh ra nhiều thiết bị điện, sản phẩm y tế và các sản phẩm khác dựa trên các kỹ thuật vật lý, hóa sinh, v.v. Nhưng đôi khi, những khoảnh khắc bất ngờ hay những sự kiện nhỏ vô tình cũng có thể khơi dậy nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận, và quả thật không ít những phát minh vĩ đại nhờ thế mà được ra đời.
Bất kể là phát minh do vô tình hay cố ý, điều kiện tiên quyết là cần mang lại lợi ích, nhưng mọi thứ trên đời thường trái ngược với mong muốn của con người. Nhà khoa học Alfred Nobel đã phát minh ra thuốc nổ, ý định ban đầu là đem lại hạnh phúc cho nhân loại, nhưng những kẻ xấu đã lợi dụng nó để chế tạo vũ khí hủy diệt, nên lúc ấy ông đã có quyết định dứt khoát, đó là lập di chúc thành lập “Giải thưởng Nobel” để trao thưởng cho những người có sáng kiến cống hiến vì sự nghiệp hòa bình và phát triển thế giới, ông coi đó như một biện pháp để khắc phục và bù đắp cho những tổn hại mà mình đã gây ra.
Đức Phật đã phát hiện ra chân lý “các pháp do duyên sinh”, nhưng chúng sinh không chịu tin vào điều đó. Galileo Galilei phát hiện trái đất chuyển động, nhưng bị tòa thánh kết án tử hình. Mặc dù chúng ta không có trí tuệ để phát hiện ra chân lý và không có năng lực phát minh ra thiết bị tối tân, nhưng chúng ta nên dành sự khẳng định và lòng biết ơn với những phát hiện, phát minh của người khác; người luôn có lòng biết ơn, họ sẽ phát hiện ra một sự thật lớn lao: Cuộc đời hóa ra có thể sống vui vẻ như thế!