“Khoảnh khắc trái tim bạn tràn ngập cảm giác kỳ lạ mang tên Tình Yêu và bạn cảm nhận được niềm hạnh phúc nó mang lại cũng chính là lúc bạn nhận ra rằng thế giới xung quanh mình đang dần thay đổi.”
- J. Krishnamurti
Năm thứ hai đại học của tôi sắp kết thúc. Vào một đêm nóng bức cuối tháng Năm, tôi nhận được điện thoại của mẹ báo rằng hè này tôi sẽ về quê để phụ ông bà công việc đồng áng. Mọi người trong nhà đều đồng tình với ý kiến này, chỉ riêng tôi là không thật sự cảm thấy thoải mái. Tuy nhiên, tôi tự an ủi rằng dù gì tôi cũng chỉ phải về đó một kỳ nghỉ.
Sau khi thi xong môn cuối, tôi thu dọn đồ lên xe, chào tạm biệt bạn bè và hẹn gặp lại mọi người vào mùa thu. Nông trại của ông bà cách trường tôi ba giờ lái xe. Ông bà tôi đều đã ngoài bảy mươi tuổi, và tôi biết ông bà rất cần người phụ giúp công việc ở nông trại. Ông không thể một mình dọn cỏ khô cũng như sửa chữa chuồng trại và làm hàng đống việc khác.
Khi tôi đến nhà ông bà thì trời cũng đã chập tối. Bà nấu nhiều đồ ăn đến nỗi cả ba chúng tôi không thể ăn hết. Bà hết mực yêu thương và quan tâm tôi. Tôi cứ ngỡ sự niềm nở này sẽ nhanh chóng phai nhạt khi tôi ở lâu cùng bà, nhưng không phải vậy. Ông hỏi thăm rất nhiều về cuộc sống của tôi khi xa nhà. Đến giờ ngủ, tôi nhủ thầm mọi chuyện rồi sẽ ổn, dù sao thì tôi cũng chỉ ở đây một mùa hè thôi.
Sáng hôm sau, ông tự chuẩn bị bữa sáng cho tôi và ông. Ông nói bà bị mệt vì đã vất vả cả ngày hôm qua nên sẽ nằm nghỉ lâu một chút. Tôi tự hứa sẽ không nhờ bà làm bất cứ việc gì cho mình trong thời gian lưu lại. Tôi đến đây để giúp đỡ chứ không phải để làm gánh nặng cho ông bà.
Buổi sáng hôm đó, ông khiến tôi vô cùng ngạc nhiên vì khi chúng tôi rời khỏi nhà, dường như ông tràn đầy sức sống và linh hoạt hẳn lên. Ông không còn dáng vẻ của người đã thiếp đi trên ghế tối qua trước lúc bản tin sáu giờ kết thúc nữa. Chúng tôi băng qua cánh cổng để kiểm tra đàn gia súc. Ông biết rõ từng con bò, dù đàn bò này có đến cả hai trăm con.
Chúng tôi không làm được nhiều việc trong ngày hôm đó, nhưng tôi rất cảm phục trước tất cả những việc ông đã làm trong suốt cuộc đời mình. Tuy không được ăn học đầy đủ nhưng ông đã nuôi dạy bốn người con khôn lớn nhờ vào nông trại này. Tôi thật sự ấn tượng về điều đó.
Thời gian dần trôi và đến tháng Sáu, chúng tôi đã gom xong cỏ khô, cột lại thành bó và cất vào nhà kho. Tôi cũng dần quen với chuyện cùng ông làm việc mỗi ngày. Những gì cần làm ông đều dự tính sẵn trong đầu và mỗi ngày chúng tôi chỉ việc thực hiện theo kế hoạch đó. Buổi tối, tôi thường ở nhà đọc sách hoặc trò chuyện cùng bà. Bà không bao giờ chán những câu chuyện ở trường hay bất cứ chuyện gì liên quan đến tôi. Bà còn kể cho tôi nghe về thời bà mới gặp ông, về tình yêu của ông dành cho bà và về ánh mắt thuở ban đầu mà bà còn nhớ mãi về ông.
Sáng Chủ nhật tuần cuối cùng của tháng Sáu, ông rủ tôi đi câu cá ở hồ nước gần nhà. Chúng tôi vô cùng bất ngờ trước cảnh tượng mình trông thấy ở hồ nước vào sáng hôm đó. Một con trong cặp thiên nga mà ông tặng bà nhân dịp kỷ niệm năm mươi năm ngày cưới đã chết. Con còn lại không chịu ăn mà cứ đưa mắt nhìn xa xăm.
“Hay là mình mua một con thiên nga khác thay vào đi ông”, tôi đề nghị với hy vọng cứu vãn được tình thế.
Ông suy nghĩ một lúc rồi trả lời, “Không... không dễ dàng vậy đâu cháu ạ. Cháu biết không, loài thiên nga cả đời chỉ có duy nhất một bạn tình. Những loài khác thì có thể tìm bạn tình khác nhưng thiên nga thì không. Chúng ta có thể mang đến cho nó một con thiên nga khác nhưng không thể mang lại cho nó một tâm hồn như nó từng mong chờ, tìm được và thấu hiểu. Chúng ta chẳng thể làm được gì hơn cho con thiên nga còn lại. Nó phải tự xoay xở lấy thôi”.
Suốt buổi sáng hôm đó, chúng tôi đã câu đủ số cá cho bữa trưa. Trên đường về, ông dặn tôi đừng kể cho bà nghe chuyện về con thiên nga. Bà không thường đi về phía hồ nữa, vì vậy để bà biết chuyện đó cũng chẳng có ý nghĩa gì.
Vài ngày sau, ông và tôi đi ngang qua hồ khi kiểm tra đàn gia súc mỗi sáng. Chúng tôi trông thấy con thiên nga còn lại đang nằm đúng nơi bạn nó được tìm thấy trước đó. Và nó cũng đã chết.
Ông cháu tôi đón tháng Bảy bằng việc dựng một hàng rào mới. Ngày 12 tháng Bảy, bà tôi qua đời. Sáng hôm ấy tôi ngủ dậy muộn và ông cũng không gõ cửa phòng gọi tôi. Đến gần tám giờ sáng, tôi mới vội vã thay đồ và xuống nhà. Bác sĩ Morgan đang ngồi trong phòng khách. Ông ấy là hàng xóm của ông bà tôi. Trước đây, ông có tới nhà tôi vài lần khi có chuyện cấp bách. Tôi lập tức nhận ra có chuyện không ổn. Sáng hôm đó, tôi thấy dưới chân bác sĩ là chiếc cặp đen cũ kỹ và ông tôi thì đang run rẩy.
Bà tôi đã đột ngột qua đời vì đột quỵ. Cha mẹ tôi có mặt ngay buổi chiều hôm ấy. Người thân và bạn bè của ông bà cũng nhanh chóng tề tựu tại căn nhà cũ này.
Lễ tang được tổ chức ngay ngày hôm sau vì ông nhất quyết muốn nó diễn ra càng sớm càng tốt. Vào ngày thứ hai sau đám tang, ông nói trong bữa sáng, “Cha còn rất nhiều việc phải làm ở nông trại, vậy nên các con cũng trở về với công việc của mình đi”. Hầu hết mọi người trong gia đình đều đã về nhà, và cha mẹ tôi là người cuối cùng ra về sau bữa trưa.
Ông tôi không phải là người dễ dàng bộc lộ nỗi đau của mình cho người khác biết nên chúng tôi rất lo lắng cho ông. Mọi người đã bàn tính chuyện khuyên ông bỏ việc đồng áng. Cha mẹ tôi cũng nghĩ rằng ông đã lớn tuổi nên không thể sống một mình ở nông trại. Tuy nhiên, ông không hề bận tâm chuyện đó.
Những ngày hè cuối cùng dần trôi qua. Chúng tôi vẫn bận rộn với công việc. Tôi lờ mờ nhận thấy ở ông có điều gì đó khang khác nhưng không dám chắc lắm.
Tháng Chín đang đến gần, nhưng tôi lại không muốn rời đi. Tôi cũng tính đến chuyện bỏ học kỳ mùa thu này để ở lại thêm vài tháng cho ông bớt cô đơn. Khi tôi đề cập chuyện này, ông lập tức phản đối vì chỗ của tôi là trường đại học chứ không phải chốn này.
Ngày tôi phải về lại trường cuối cùng cũng đến. Tôi ôm chào tạm biệt ông. Khi quay xe đi, tôi nhìn qua gương chiếu hậu và thấy ông vẫy tay chào rồi quay về hướng đồng cỏ để bắt đầu công việc mỗi sáng. Đó là hình ảnh về ông mà tôi vẫn giữ mãi trong tâm trí.
Một buổi sáng dông bão, mẹ gọi điện cho tôi để báo tin ông mất. Một người hàng xóm ghé ngang nhà uống cà phê sáng hôm đó và phát hiện ông nằm bất tỉnh trong bếp. Ông cũng qua đời vì đột quỵ như bà. Trong khoảnh khắc đó, tôi chợt hiểu ra điều ông đã cố gắng giải thích cho tôi về cặp thiên nga vào buổi sáng mà chúng tôi đi câu ở hồ.