2.2Những vấn đề về trao đổi chất

Không kiểm soát được lượng đường trong máu là một vấn đề sức khỏe cộng đồng rất lớn. Nó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, mất trí nhớ, bệnh thận, gan, các bệnh ung thư khác nhau và làm giảm tuổi thọ lên đến 8 năm. Đó là một trong những lý do tại sao tuổi thọ bắt đầu giảm ở Hoa Kỳ là một xu hướng sẽ sớm xuất hiện ở châu Âu và các nơi khác. Về cơ bản, cơ thể không duy trì được lượng đường (chính xác hơn là glucose) trong giới hạn sinh lý của cơ thể.

Mức độ glucose trong máu phải được duy trì trong một phạm vi tương đối hẹp; nếu quá thấp thì chúng ta hôn mê, quá cao thì các phân tử glucose bắt đầu phản ứng glycat gây hại. Chúng gây ra viêm mãn tính và tổn thương nhiều mô bao gồm mạch máu, dây thần kinh, võng mạc, thận và gan trong một tập hợp các bệnh lý phức tạp và liên quan với nhau gây ra tổn thương oxy hóa, viêm mãn tính, rút ngắn các trình tự lặp của DNA (telomere) và tăng tốc độ lão hóa. Càng làm cho vấn đề phức tạp hơn, tỷ lệ glucose đi vào máu dao động thất thường, tùy thuộc vào khối lượng và bản chất của loại carbohydrate và các chất dinh dưỡng đa lượng khác mà chúng ta ăn. Tỷ lệ glucose được đào thải khỏi máu có thể cũng thất thường như vậy vì chúng phụ thuộc phần lớn vào lượng glucose cần để làm nhiên liệu cho cơ - và điều đó lại phụ thuộc vào mức độ hoạt động thể chất. Nhu cầu glucose của các mô khác ít nhiều ổn định hơn.

Trong hầu hết các điều kiện, mức đường huyết được kiểm soát thỏa đáng bởi một mạng lưới các cảm biến và vòng phản hồi. Khi ăn nhiều carbs hơn mức bạn cần thì insulin sẽ phát huy tác dụng, làm giảm lượng đường trong máu bằng cách tăng hấp thu glucose vào gan và cơ; khi tiêu thụ ít carbs hơn thì glucagon sẽ có vai trò chính và giải phóng glucose từ gan vào máu. Vậy tại sao các vấn đề về đường huyết lại phổ biến như hiện nay?

Câu trả lời đó là kết quả của việc ăn quá nhiều carbohydrate cộng với việc tập thể dục quá ít. Trong những điều kiện này, lượng glucose đi vào máu nhiều hơn mức có thể loại bỏ, lấn át tất cả các hoạt động kiểm soát và cân bằng trước đây giúp chúng ta khỏe mạnh. Để kiểm soát đường huyết tốt hơn, chúng ta cần giải quyết cả hai mặt của phương trình này.

TẬP THỂ DỤC

Tập thể dục vừa phải giúp nhiều cơ chế bảo vệ được kích hoạt…

Thứ nhất, nó có tác dụng kháng viêm mạnh, bởi vì khi các sợi cơ co lại, chúng tạo ra một cytokine kháng viêm chính gọi là IL-6. Chúng cũng kích hoạt “công tắc tổng về trao đổi chất”, AMP-Kinase.

Khi AMP-Kinase được kích hoạt, nó sẽ kích hoạt quá trình đốt cháy nhiên liệu trong ty thể. Điều này dẫn đến giảm cholesterol LDL trong máu và tăng cường sử dụng các chất béo được lưu trữ trong mô mỡ - làm cho các kho chất béo thu nhỏ lại. Vì mô mỡ thừa gây viêm, đây là tác dụng kháng viêm lâu dài - nhưng còn nhiều hơn thế.

AMP-Kinase được kích hoạt sẽ giúp phục hồi độ nhạy insulin, do đó làm giảm hoặc loại bỏ các tác dụng gây viêm của tăng đường huyết. Điều này đạt được thông qua hai cơ chế khác có liên quan đến nhau, cả hai đều tăng cường khả năng giúp cho cơ hấp thu glucose từ dòng máu. AMP-Kinase làm tăng số lượng bơm thu nhận glucose GLUT4 trên màng tế bào cơ để “kéo” glucose vào cơ; và nó kích hoạt quá trình tự thực tế bào (autophagy), là quá trình làm mới mô trong cơ làm tăng số lượng các ty thể, nơi glucose sẽ được “đốt”. Ty thể là bào quan có tính năng động cao, có thể hợp nhất và phân chia để đáp ứng với các kích thích của môi trường, tình trạng phát triển và nhu cầu năng lượng. Sự gia tăng ty thể chịu tác động bởi AMP-K đã được kích hoạt cũng giải thích tại sao khi bạn tập thể dục, bạn sẽ khỏe hơn và kiểm soát đường huyết tốt hơn. Khi lượng đường trong máu được kiểm soát, mức insulin cũng giảm; và đây là một cơ chế chống ung thư khác.

Ngồi sẽ tắt AMP-K, với tất cả các ảnh hưởng xấu đi kèm. Đây là lý do tại sao ngồi còn được gọi là “một hình thức hút thuốc mới”.

CHẤT BỘT ĐƯỜNG (CARBS)

Một số tài liệu nghiên cứu thú vị cho thấy, trái ngược với các hiệp hội bệnh tiểu đường, là những hội chủ yếu được tài trợ bởi các công ty dược và có thể có những mâu thuẫn lợi ích sâu sắc, phương pháp hiệu quả để cải thiện việc kiểm soát lượng đường trong máu là giảm hấp thu đường và bột đường tinh chế (carbohydrate tinh chế). Một chế độ ăn uống có chỉ số đường huyết thấp cũng đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ mắc các biến chứng muộn như tổn thương mắt. Chế độ ăn uống đường huyết thấp làm cơ thể giảm sản xuất insulin, mà insulin, bên cạnh các chức năng khác, là một loại hormone gây lão hóa. Do đó, một lối sống ăn uống ít chất bột đường (low-carb), ít insulin sẽ có những lợi ích chống lão hóa khác nữa. Nghiên cứu gần đây thực sự cho thấy chế độ ăn uống đường huyết thấp chống lại một loạt các vấn đề lão hóa. Mức độ tập thể dục tăng lên cũng mang lại những lợi ích tương tự.

Để tôi tóm tắt lại những nguyên nhân cơ bản dẫn đến kiểm soát đường huyết kém. Chế độ ăn uống điển hình phương Tây đưa quá nhiều glucose vào máu, khi kết hợp ít vận động cơ bắp và chế độ ăn uống không đủ các yếu tố truyền tin thứ hai như crom và mangan, chắc chắn sẽ làm tăng khả năng kháng insulin. Do sự kết hợp giữa chế độ ăn uống / tập thể dục ít này thường dẫn đến sự tích tụ mô mỡ có tỷ lệ omega 6:3 quá mức và không được bảo vệ bởi các chất dinh dưỡng hòa tan trong chất béo, mô mỡ đó sẽ trở thành nguồn quan trọng gây viêm. Tình trạng viêm ngày càng tăng làm cho tình trạng kháng insulin trở nên tồi tệ hơn và điều này - cùng với phản ứng glycat hóa – sẽ đẩy nhanh quá trình lão hóa và một loạt các biến chứng chuyển hóa ảnh hưởng đến hầu hết mọi cơ quan và mô trong cơ thể. Vòng luẩn quẩn hình thành do quá trình viêm mãn tính và kháng insulin tăng lên gây ra suy mòn cơ, khiến cho tình trạng kháng insulin càng xấu đi.

Với lối sống thiếu lành mạnh của chúng ta, không có gì đáng ngạc nhiên khi tỷ lệ kiểm soát đường huyết kém đang gia tăng nhanh chóng – mà thực ra, không phổ biến hơn mới là lạ. Nhưng những người có vấn đề này có một sự lựa chọn. Họ có thể đảo ngược tình trạng mất cân bằng trao đổi chất này bằng những điều chỉnh lối sống đơn giản, với nhiều cơ hội tự chữa khỏi bệnh. Hoặc họ có thể chọn phương pháp tiếp cận dược phẩm và ngăn chặn một số triệu chứng bệnh bằng các loại thuốc độc hại khác nhau. Cách tiếp cận dược phẩm được quảng bá rộng rãi và không được phản biện, nhưng đây là một chiến lược thiếu sáng suốt và cuối cùng tương đối kém hiệu quả.

KHUYẾN NGHỊ

Tập thể dục nhiều hơn

Nếu bạn thèm thực phẩm giàu tinh bột, hãy chuyển từ loại tinh bột dễ tiêu hóa sang tinh bột dễ lên men. Điều này chủ yếu có nghĩa là chuyển từ ngũ cốc và khoai tây sang đậu (pulse) và các cây họ đậu (legume), nhưng bạn cũng có thể sử dụng các kỹ thuật khác. Ví dụ, bằng cách nấu chín rồi làm lạnh và hâm nóng lại các loại thực phẩm giàu tinh bột như khoai tây, giúp tinh bột từ dạng dễ tiêu hóa chuyển sang loại dễ lên men. Ở trạng thái này, nó không còn chuyển hóa thành glucose trong máu, và thay vào đó nó phát triển các đặc tính của chất xơ prebiotic lành mạnh. Các prebiotic giúp bình ổn hệ vi sinh vật theo hướng kháng viêm chính ở đường tiêu hóa và kháng viêm thứ cấp ở những nơi khác trong cơ thể.