"Anh đã làm khá tốt," – vị sư già nói.
Ông đang ngồi phía sau bàn làm việc của mình, cúi đầu đọc bản danh sách của Hector. Cặp kính nhỏ trên mắt khiến ông trông có vẻ nhỏ bé và già cỗi hơn những gì Hector nhớ, nhưng ông vẫn có vẻ hết sức hài lòng.
Hector đã sao danh sách của mình ra một bản khác sau khi đã thêm vào những bài học cuối cùng, bởi đơn giản là bạn không thể đưa ra một bản nháp nhem nhuốc đầy những nét gạch xóa và những hình vẽ nguệch ngoạc vô nghĩa cho một vị sư già tốt bụng, đáng kính được.
Bên ngoài cửa sổ, Hector vẫn trông thấy cảnh núi non hùng vĩ thỉnh thoảng bị che mờ vì đám mây đen bay qua rồi lại sáng bừng lên trong ánh mặt trời. Hector nghĩ ngắm cảnh này mỗi ngày chắc hẳn sẽ giúp con người ta trở nên thông thái hơn ở một mức độ nào đó.
Vị sư già đọc bản danh sách rất chăm chú, và điều này gây ấn tượng mạnh cho Hector. Bởi rõ ràng ông đã trải qua nhiều kinh nghiệm hơn anh, và suốt những năm làm sư nơi đây, ông cũng đã có rất nhiều thời gian để suy ngẫm về cuộc sống. Vậy mà ông vẫn đọc những bài học nhỏ của Hector một cách hết sức chăm chú. Hector tự hỏi liệu mình có khả năng đọc chăm chú như vậy với những lá thư của bệnh nhân gửi cho mình hay không, hay thậm chí là với những lá thư từ những người mà anh yêu mến.
Đây có thể là một bài học khác: Hãy luôn tận tâm với người khác.
Vị sư ngừng đọc. Ông hỏi Hector cho ông xem quyển sổ tay của anh, bởi ông cũng muốn xem qua những bản nháp. Hector do dự một lúc rồi nói: "Thầy có thực sự nghĩ là…" nhưng vị sư đã cười lớn, tay vẫn đưa ra chờ đợi; thế là Hector đành đưa ông quyển sổ.
Ông xem qua bản nháp, thỉnh thoảng mỉm cười, nhưng không phải kiểu giễu cợt mà là nụ cười vui sướng. Hector nghĩ hẳn ông có cách nhìn lạc quan về mọi việc, một trong những cách có thể khiến người ta hạnh phúc.
Cuối cùng thì vị sư cũng ngừng đọc. Ông hỏi Hector anh đã gạch bỏ điều gì bằng những đường gạch kỹ càng đến vậy. Hector cảm thấy ngượng nghịu và không muốn nói ra, nhưng ông cứ khăng khăng muốn biết nên anh đành tiết lộ:
"Bài học số 18:
Hạnh phúc là được tự do yêu cùng lúc nhiều hơn một người phụ nữ."
Vị sư già bật cười lớn: "Đó cũng là những gì ta từng nghĩ khi còn trẻ".
Ông gấp quyển sổ lại, nhìn bản danh sách lần nữa rồi nói: "Anh thực sự đã làm rất tốt. Tất cả những bài học của anh đều rất lý thú. Ta không có gì để thêm vào cả".
Hector cảm thấy hài lòng, nhưng cùng lúc đó anh lại hơi thất vọng một chút. Anh đã hy vọng vị sư sẽ có thể đưa ra thêm một vài bài học khác, hay ít nhất cũng là một nguyên lý thú vị về hạnh phúc.
Vị sư già nhìn Hector lần nữa, mỉm cười nói: "Thật là một ngày đẹp trời, chúng ta cùng đi dạo một chút nhé!".
Khung cảnh bên ngoài thật tuyệt vời. Họ có thể thấy cả núi non, biển cả lẫn bầu trời.
Hector cảm thấy đôi chút hồi hộp khi sánh bước cùng vị sư già tôn quý như vậy, và anh cũng không biết nói gì với ông. Nhưng anh cũng cảm thấy ông không hề mong anh nói gì đó đặc biệt thông thái, mà chỉ đơn giản muốn anh cùng chia sẻ vẻ đẹp lớn lao của đất trời.
Ông nói:
"Sự thông thái đích thực là khả năng sống không cần tới cảnh đẹp này mà vẫn là chính mình ngay cả khi đang ở dưới đáy giếng. Nhưng điều đó, phải chân thành mà nói, hoàn toàn không dễ."
Hector hiểu rằng ông đã trải qua điều ông vừa nói, cảnh sống dưới đáy giếng.
Họ dừng lại một lúc lâu để ngắm nhìn mây bay, ngắm nhìn mặt trời và làn gió lượn bay trên khắp ngọn núi. Hector tự hỏi tại sao đây lại không là một bài học cơ chứ: Hãy dành thời gian để ngắm nhìn vẻ đẹp của thế giới.
Ngay lúc đó, một vị sư trẻ tuổi xuất hiện trên con đường mòn phía sau lưng họ. Anh ta nói gì đó bằng tiếng Trung Quốc với vị sư già rồi trở lại khu vườn của tu viện, nơi có những vị sư khác đang làm vườn (dạng làm vườn đặc biệt nhìn thì dễ, nhưng rất khó giải thích bằng lời).
Vị sư già nói:
"Có một vị khách đang chờ ta. Nhưng ta thực sự rất vui vì chúng ta đã dành thời gian bên nhau như vậy."
Kể từ khi rời khỏi đây lần trước, Hector đã mong muốn hỏi vị sư già một câu hỏi, và giờ thì anh đánh liều:
"Lần trước gặp thầy, thầy đã nói với tôi rằng: Thật sai lầm khi nghĩ hạnh phúc là một mục tiêu. Tôi không chắc là tôi hiểu câu này."
"Đó là ta nói đến những mục tiêu mà trong xã hội văn minh các anh vẫn rất giỏi đặt ra, và chúng ngẫu nhiên giúp các anh đạt được rất nhiều điều thú vị. Nhưng hạnh phúc là một điều hoàn toàn khác. Nếu anh cố gắng đạt được nó, thì anh luôn có nguy cơ thất bại. Bên cạnh đó, làm sao mà anh biết được là mình đã đạt được mục tiêu hạnh phúc rồi? Tất nhiên là chúng ta không thể đổ lỗi cho con người, đặc biệt là những người bất hạnh, về ước muốn trở nên hạnh phúc hơn, về việc đặt ra cho mình những mục tiêu thoát khỏi tình trạng bất hạnh của mình."
"Ý thầy nói là cùng một bài học nhưng không thể áp dụng chung cho tất cả mọi người?"
Vị sư già nhìn Hector và nói:
"Anh có nói với tất cả bệnh nhân của mình cùng một điều hay không?"
Hector suy nghĩ một lúc rồi trả lời không, rằng những gì anh nói tùy thuộc vào tính cách của họ, vào việc họ trẻ hay già, họ có thực sự nếm trải nỗi bất hạnh hay không.
"Anh thấy rồi đấy, chuyện này cũng tương tự như vậy thôi."
Hector lại suy nghĩ thêm chút nữa rồi nói, dù anh không nói với tất cả các bệnh nhân của mình cùng một điều, nhưng có những nguyên tắc cơ bản mà anh thường áp dụng, đặc biệt với những người có chứng buồn bã hay sợ hãi: anh giúp họ phân biệt giữa những gì họ nghĩ về bản thân họ cũng như về người khác, và thực tế. Các bệnh nhân này thường có xu hướng nghĩ rằng những gì mình nghĩ đều là sự thật, nhưng thường thì không hoàn toàn như vậy.
"Thế đấy, nó vẫn như vậy thôi. Giờ thì chúng ta quay trở lại nào."
Ông quay ngược lại con đường trở về tu viện. Hector đi theo ông, tự hỏi ý ông là gì.
Khi họ đã đến cổng tu viện, vị sư già bảo anh đợi một chút vì ông có một thứ để đưa cho anh. Có một người Trung Quốc cũng đang đợi ở đó. Nhưng người đàn ông này không ăn mặc giống như một vị sư mà giống một người đến từ thành phố, với đồ vét và cà vạt.
Trong chuyến đi này, Hector đã hình thành thói quen bắt chuyện với người lạ. Thế là anh tự giới thiệu về bản thân với người đàn ông Trung Quốc kia – người nói tiếng Anh giỏi hơn hẳn anh. Hóa ra cả hai đều là bác sĩ. Người đàn ông Trung Quốc ấy là một bác sĩ chuyên khoa mà chúng ta đã nói lúc đầu, và cũng như một số trường hợp ở trước, chúng tôi sẽ không nói tên ông để bạn khỏi phải bận tâm.
Vị sư già quay lại, cầm trên tay hai chiếc chén màu xanh và trắng với những nét hoa văn rất đẹp. Ông bảo Hector: "Đây là chén cưới. Anh có thể làm quà tặng hay giữ chúng cho riêng mình cũng được".
Ông lại cười rồi chào tạm biệt Hector.
Ra khỏi bậc cửa, Hector quay lại và trông thấy vị sư già lẫn bác sĩ Trung Quốc đều nhìn theo anh. Vị sư già mỉm cười rồi đưa tay lên vẫy chào, khiến Hector lại liên tưởng đến Djamila.
Bên ngoài vẫn là một ngày đẹp trời, nhưng sao Hector lại cảm thấy hơi buồn.
Anh ngừng lại, cho hai chiếc chén vào túi bởi không muốn làm vỡ chúng chút nào. Giữa hai chiếc chén là một mẩu giấy nhỏ. Trên đó là dòng chữ: 20-13-10.
Bài học số 20: Hạnh phúc là ở cách ta nhìn nhận sự việc.
Bài học số 13: Hạnh phúc là cảm thấy mình có ích cho người khác.
Bài học số 10: Hạnh phúc là được làm công việc mà mình thích.
Hector tự nhủ đây là những bài học hay, trong bất kỳ hoàn cảnh nào.