Tính tò mò
Một đặc điểm chung mà tôi nhận thấy ở người Nhật là chúng tôi rất tò mò! Nếu ghé thăm Tokyo, bạn sẽ thấy sự tò mò của người Nhật hiện hữu khắp nơi trong thành phố. Các vị khách xếp hàng dài bên ngoài những cửa hiệu hoặc nhà hàng mới mở, và vô số sản phẩm mới được bày bán tại nhiều cửa hàng tiện lợi 24/7 nhằm đáp ứng “cơn khát” sản phẩm mới của họ. Nhật Bản là một đảo quốc có thể nằm gọn trong bang California nước Mỹ, nhưng nơi này có các nền văn hóa nhỏ rất đa dạng. Không chỉ riêng Tokyo hay Kyoto, cả bốn mươi bảy tỉnh thành ở đây đều có nền văn hóa địa phương đặc trưng và thú vị trong cả ẩm thực lẫn nghệ thuật.
Có lẽ cũng vì Nhật Bản là đảo quốc nên người dân ở đây thường phóng tầm nhìn ra bên ngoài để tìm kiếm những ý tưởng mới mẻ và thú vị. Theo lời nhà văn người Mỹ Pearl S Buck, “Người Nhật luôn tìm kiếm và khám phá những gì tinh túy nhất trong mọi nền văn hóa. Họ không bắt chước rập khuôn những điều học hỏi được, mà họ chọn lọc những gì hữu ích cho lối sống của mình, thay đổi, biến đổi cho phù hợp và làm mới một cách sáng tạo. Nền văn hóa Nhật Bản là sự pha trộn đáng ngưỡng mộ giữa tinh hoa của văn hóa bản địa và những nền văn hóa khác”. Đánh giá từ năm mươi năm trước của Buck vẫn chính xác cho đến tận ngày nay.
Tính tò mò trước cuộc sống có thể giúp bạn khám phá ra ikigai của mình: theo đuổi sự tò mò dẫn đến hành động, mà hành động, như đã nói, là một khía cạnh cơ bản của ikigai.
Sở thích
Rất nhiều người Nhật theo đuổi sự tò mò dưới hình thức sở thích. Hồi sinh sống ở Tokyo, một trong những sở thích của tôi là khám phá một chợ sách cũ mang tên Jimbocho gần ga Tokyo. Với hơn một trăm bảy mươi hiệu sách ở riêng khu vực này, tôi có thể đắm mình cả ngày giữa những kệ sách cũ nối tiếp nhau. Nhiều bạn bè người Nhật của tôi cũng có những sở thích thú vị khác. Một số thích chơi cờ shogi (một loại cờ của Nhật) hoặc mặc trang phục truyền thống hakama; có người thì đi làm nông ở ngoại thành vào cuối tuần; một cô bạn khác lại thích cùng bạn bè đi dạo dọc những con phố ở Ginza (một khu mua sắm cao cấp ở Tokyo) trong bộ kimono yêu thích.
Ẩm thực là ikigai
Khi bạn chú ý đến những chi tiết của cuộc sống thường nhật thì bất cứ điều bình thường nào cũng có thể trở thành một trải nghiệm đáng nhớ. Chẳng hạn như ăn uống: đối với đa số chúng ta, đó là việc chúng ta thực hiện trung bình ba lần mỗi ngày, ba trăm sáu mươi lăm ngày mỗi năm. Thực phẩm là thứ thiết yếu, cũng giống như nhiên liệu vậy, nhưng thực phẩm cũng có thể mang lại niềm vui cho cuộc sống. Người Nhật rất coi trọng việc ăn uống. Thậm chí còn có một quyển sách mang tựa đề Oishii! Can be Ikigai (tạm dịch: Ngon miệng cũng là ikigai) được viết bởi một đầu bếp nổi tiếng chín mươi hai tuổi, giải thích rằng thức ăn ngon có thể đem đến niềm vui đích thực. Trong quyển Bending Adversity: Japan and the Art of Survival (tạm dịch: Vượt qua nghịch cảnh: Nhật Bản và nghệ thuật sinh tồn), tác giả David Pilling viết: “Dần dần, tôi nhận ra là dù có lạ lẫm đến thế nào đi nữa thì hầu hết các món ăn do người Nhật làm đều rất tươi ngon - ngon hơn bất kỳ món ăn nào tôi từng nếm trước đây”. Sự tò mò bất tận và cách người Nhật chú trọng đến những điều nho nhỏ thường ngày đã biến hoạt động ăn uống trở thành một trải nghiệm thú vị, nhờ đó mà nền ẩm thực của họ nổi tiếng khắp thế giới.
Chia sẻ ikigai
Mặc dù thoạt nghĩ thì sở thích có vẻ chỉ phục vụ niềm vui cá nhân, nhưng trên thực tế, đó là cách để kết nối, chia sẻ và đóng góp cho thế giới bên ngoài. Bất kể bạn làm bánh, may vá, vẽ tranh hay dạy học, việc chia sẻ ikigai sẽ giúp bạn kết nối với mọi người và cảm thấy mãn nguyện.
Một trong những chương trình truyền hình yêu thích của tôi là The Great British Bake Off. Không giống các chương trình ẩm thực dàn dựng sẵn do-Hollywood-sản-xuất, The Great British Bake Off nói về những con người bình thường, yêu thích và có tài làm bánh. Khi nướng bánh, người tham gia phải nghĩ đến những người sẽ ăn chiếc bánh, cũng như nụ cười của họ khi thưởng thức nó.
Ikigai ở mọi độ tuổi
Người Nhật nổi tiếng sống thọ. Nick, chồng tôi, là người Mỹ, nhưng sau hơn ba năm sinh sống tại Nhật Bản, anh nhận thấy người già nơi đây rất năng động. Khi ghé thăm những khu vườn Nhật Bản truyền thống hay đi bộ đường dài, nhiều khả năng bạn sẽ bắt gặp từng nhóm hoặc từng cặp người lớn tuổi đi bộ và chụp ảnh. Họ cũng thường mang theo các thiết bị chuyên dụng nên rất dễ nhận ra. Theo cuộc khảo sát một ngàn đàn ông và phụ nữ Nhật Bản ở độ tuổi từ năm mươi đến bảy mươi chín, khoảng 60% trong số đó nói ikigai của họ là một sở thích. Cụ thể, sở thích của họ bao gồm những việc như đi du lịch xuyên Nhật Bản bằng tàu hỏa hoặc nhảy flamenco (1).
(1) Flamenco là một thể nhạc và điệu nhảy xuất phát từ Andalusia, Tây Ban Nha.
Đối với họ, sở thích không chỉ là công cụ để duy trì sự năng động mà còn là cách để chia sẻ niềm vui với người thân yêu và bạn bè. Dù ở độ tuổi nào, tìm được ikigai dưới dạng sở thích hoặc các hoạt động khác sẽ giúp bạn giữ được sự năng động và tình yêu đối với cuộc sống.
Ikigai trong hoạt động tình nguyện
Như đã nói ở trên, một người có thể có ikigai là gia đình, thú nuôi, công việc hoặc sở thích. Nhưng nhiều thứ khác cũng có khả năng trở thành ikigai. Giáo sư Hasegawa cho rằng ikigai có thể là các vai trò (hoặc trách nhiệm) mà một người đảm nhiệm, sức khỏe, học vấn, trải nghiệm, các sự kiện và kỷ niệm.
Ví dụ, dành thời gian và sức lực để làm tình nguyện viên trong các dự án phục vụ cộng đồng cũng có thể là một ikigai. Kaya Doi, tác giả kiêm họa sĩ minh họa quyển sách dễ thương dành cho trẻ em, Chirri & Chirra, đã dành thời gian rỗi trong mười năm qua để góp phần ngăn chặn và giảm thiểu sự tàn ác đối với động vật. Cô thực hiện việc này bằng cách tạo ra một tờ báo miễn phí chứa những hình ảnh minh họa có nội dung nâng cao nhận thức và lan tỏa thông điệp đến nhiều người hơn. Cô chia sẻ, “Sách thiếu nhi là cách tôi thể hiện tình yêu mãnh liệt của tôi dành cho động vật… Bằng cách tận dụng nghề viết sách cho trẻ em, tôi có thể giúp nâng cao nhận thức về quyền và phúc lợi động vật. Nếu tôi có thể góp phần cứu sống dù chỉ một sinh mạng, việc đó đem lại cho tôi yarigai (giá trị của hành động). Hoạt động tình nguyện còn giúp tôi cảm thấy vui khi được sinh ra trên thế giới này”.
Thông qua hoạt động tình nguyện, cô tìm thấy những người bạn có cùng đam mê. Những mối quan tâm ngoài công việc, chẳng hạn như sở thích và hoạt động tình nguyện, trao tặng cho chúng ta một cách thức khác để kết nối và đóng góp cho xã hội, cũng như giúp chúng ta cảm nhận được ikigai.