Phỏng vấn xin việc làm

TÌM VIỆC LÀM

Tôi thường xuyên nhận được những “lời cầu cứu” từ sinh viên. Những cô cậu sinh viên ra trường và loay hoay mãi không tìm được cho mình một công việc có thể nuôi sống bản thân. Họ đành chờ đợi và hy vọng thị trường việc làm sẽ khả quan hơn trong tương lai, để rồi chỉ nhận lấy thất vọng.

Sự thật là nếu hiện tại bạn chưa tìm được việc làm, thì có thể còn khó có cơ hội hơn trong tương lai, vì thị trường việc làm chắc chắn sẽ KHÔNG khá hơn lên. Sự cạnh tranh sẽ ngày càng gay gắt vì số lượng người mới tốt nghiệp hoặc bị thất nghiệp sẽ ngày một nhiều hơn, trong khi việc làm lại ngày một ít đi. Và nếu bạn không biết mình muốn làm loại công việc nào hoặc cần có kỹ năng nào thì khó khăn sẽ còn nhiều hơn nữa. Tôi không thể đưa ra lời khuyên cho tất cả các bạn sinh viên chưa tìm được việc làm vì các bạn có thể được đào tạo trong những ngành nghề khác nhau, mà mỗi ngành nghề lại có những yêu cầu đặc thù riêng biệt. Tuy nhiên, trên blog của mình, tôi từng có rất nhiều bài viết về các phương pháp tìm việc hiệu quả, các bạn có thể tìm và xem lại chúng.

MỘT SỐ YẾU TỐ CẦN CÂN NHẮC KHI TÌM VIỆC:

THỨ NHẤT, có thể sẽ không có việc làm nào là “hoàn hảo”, phù hợp với kỹ năng của bạn hiện tại và cũng khó có việc làm nào thật sự “đúng với bằng cấp” của bạn. Cho nên bạn phải thử tìm kiếm cả những công việc KHÔNG LIÊN QUAN tới ngành nghề bạn được đào tạo trước khi hy vọng tìm ra việc làm tốt hơn. Bạn có thể phải làm nhiều loại công việc ở những lĩnh vực khác nhau trước khi tìm ra việc làm tốt nhất, phù hợp nhất với ngành đào tạo đại học của bạn. Tuy nhiên, nếu lĩnh vực học tập của bạn hiện không có nhiều nhu cầu, bạn có thể cần cân nhắc việc quay lại trường và cố gắng lấy một bằng cấp ở lĩnh vực khác. Hãy tìm những ngành nghề đang có nhu cầu việc làm cao để học văn bằng 2 (chẳng hạn khoa học máy tính, kỹ nghệ phần mềm hay quản lý hệ thống thông tin, v.v...). Hiện nay, rất nhiều sinh viên làm vậy và điều đó là bình thường trong thế giới đang thay đổi nhanh chóng này.

THỨ HAI, thị trường việc làm ở mỗi vùng không giống nhau, tôi không thể hiểu hết thị trường việc làm ở chỗ bạn, nên bạn cần phải tìm lời khuyên từ những người khác nữa. Hãy hỏi những người có kinh nghiệm về xu hướng việc làm ở nơi bạn sống. Nhưng dù họ nói gì, cuối cùng, bạn mới là người phải đưa ra quyết định của riêng mình. Bởi vì cuộc sống và tương lai là của chính bạn. Bạn phải cẩn thận suy xét những lời khuyên nhận được, vì không phải tất cả chúng đều có ích. Bạn phải tìm hiểu xu hướng ngành nghề và xu hướng thị trường, từ đó xác định bạn cần có loại kỹ năng và tri thức nào để tìm được một công việc tốt. Sau đó hãy tự đánh giá kỹ năng và tri thức của chính mình dựa trên những tiêu chuẩn đó, khi nhận ra bất kỳ lỗ hổng nào, hãy tìm cách lấp đầy nó. Ngày nay, tấm bằng đại học không còn ý nghĩa gì mấy, mà chính những kỹ năng mới là chìa khóa để bạn có được việc làm. Cho nên bạn phải tìm hiểu, tập trung vào phát triển các kỹ năng mà thị trường việc làm hiện nay yêu cầu. Nhiều sinh viên nói rằng họ được rất nhiều người khuyên là phải “đi theo đam mê của bạn” và hãy “làm điều bạn yêu thích”. Điều đó đúng nhưng không tuyệt đối. Nếu bạn KHÔNG BIẾT đam mê của mình là gì, không biết được mình yêu thích công việc gì, thì ĐỪNG cố coi trọng những lời khuyên đó. Bạn phải thực tế và sẵn lòng thay đổi khi cần.

THỨ BA, bạn phải dành nhiều thời gian hơn để nghiên cứu thị trường việc làm. Bạn cần hiểu rằng, những công việc bạn nhìn thấy trước mắt có thể chỉ là một tỷ lệ rất nhỏ của những công việc có thể phù hợp với bạn. Bạn có thể có nhiều cơ hội hơn mình nghĩ. Bạn phải hiểu rằng việc bạn giỏi về cái gì đó KHÔNG có nghĩa là bạn phải làm đúng việc đó để kiếm sống. Tôi chắc chắn bạn giỏi nhiều thứ, nhưng có thể thị trường không cần những điều đó. Bạn phải linh hoạt và sẵn lòng chấp nhận một số thay đổi, điều đó sẽ rèn luyện cho bạn một cá tính mạnh mẽ. Và phải theo đuổi đến cùng, phải biết cách KHÔNG từ bỏ, vì bạn vẫn còn trẻ và tràn đầy năng lượng, tràn đầy hơn cả mức bạn có thể tưởng tượng. Đừng e ngại rủi ro, bạn chỉ cần xây dựng cho mình một niềm tin vững chắc, rồi những điều tốt đẹp hơn sẽ theo sau.

THỨ TƯ, những sinh viên mới tốt nghiệp thường tin rằng họ chỉ có một kỹ năng nhất định về ngành nghề mà họ được đào tạo. Phần lớn chúng ta đều có nhiều mối quan tâm khác nhau, nhưng lại không có sự chứng nhận hay những kỹ năng cần thiết để làm công việc liên quan đến mối quan tâm đó. Nhưng sự thiếu hụt này không thể ngăn bạn mở rộng phạm vi tìm kiếm việc làm. Chẳng hạn, bạn có tấm bằng kinh tế trong tay nhưng lại rất hứng thú với các trò chơi video hay chụp ảnh; trong khi tấm bằng kinh tế không thể giúp bạn tìm được một công việc thì bạn có thể dùng kỹ năng chơi game để ứng tuyển vào các vị trí chơi thử các trò chơi sắp phát hành để tìm lỗi. Bạn có thể tham gia một, hai lớp đào tạo về lập trình và kiểm thử trò chơi video, rồi bạn có thể làm việc cho một công ty chuyên về trò chơi video. Nếu bạn yêu thích chụp ảnh, bạn có thể khởi đầu với việc chụp hình đám cưới, các buổi liên hoan hay bất kỳ dịp nào. Đây chỉ là vài thí dụ, còn phần lớn các nghề nghiệp đều có những vị trí công việc khác nhau, mà bạn có thể đạt được bằng đam mê của mình. Một khi bạn phát triển những đam mê thành kỹ năng, bạn có thể bổ sung chúng vào bản lý lịch và nhắc đến trong các buổi phỏng vấn việc làm. Thỉnh thoảng, những kỹ năng này còn có thể giúp bạn tìm được công việc trong khi bạn không có kinh nghiệm liên quan.

PHỎNG VẤN

Don Hewitt đã tốt nghiệp CMU (Carnegie Mellon University) từ 25 năm trước và hiện nay đang là quản lý cấp cao cho một công ty phần mềm rất lớn ở San Jose. Trong ba năm qua, anh đã có nhiều chuyến đi khắp châu Á, để tuyển dụng cho công ty nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học và cả những nhân công có kinh nghiệm. Với sinh viên mới tốt nghiệp đại học, anh ấy thuê những người có bằng về khoa học máy tính, kỹ sư phần mềm, quản lý hệ thống thông tin, hay kỹ sư máy tính. Trong cuộc viếng thăm CMU, anh ấy giảng giải cho tôi quy trình thuê người của mình:

“Mỗi tháng chúng tôi nhận được hàng nghìn hồ sơ lý lịch từ châu Á. Chúng tôi có một đội ngũ nhân viên gồm hai mươi lăm người chuyên sàng lọc, xem xét và phân loại các bản lý lịch ấy thành các danh mục nhất định theo bằng cấp, trường học, lĩnh vực học tập và kinh nghiệm làm việc. Từ các nhóm này, chúng tôi chọn ra một số ứng cử viên đủ tư cách và liên lạc với họ qua điện thoại. Lần tiếp xúc đầu tiên này phần lớn chỉ là để thẩm tra thông tin, xác định ưu tiên công việc của họ (họ thích hoạt động trong lĩnh vực phần mềm nào, ở vị trí nào? Nhân viên kinh doanh, kỹ sư, kỹ sư lập trình nhúng, phát triển web, trò chơi trên máy tính hay quản lý hệ thống, v.v...), nhưng chủ yếu là để xác định năng lực giao tiếp bằng tiếng Anh của họ. Một số sinh viên có điểm số cao nhưng không thể giao tiếp tốt, nên chúng tôi đành phải loại họ. Nếu tiếp xúc đầu tiên qua điện thoại tạo được ấn tượng tốt, thì đến lượt tôi đến đất nước của họ và gặp họ”.

Tôi hỏi: “Anh thường đặt ra những câu hỏi nào qua điện thoại?”

Anh trả lời: “Chủ yếu là thông tin chung. Chúng tôi chỉ muốn kiểm tra về trường học, kết quả học tập, tên và địa chỉ để chắc rằng họ đúng là người được nói đến trong bản lý lịch. Chúng tôi chỉ thuê các sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học có danh tiếng. Chúng tôi có mối quan hệ với vài trường đại học, nên biết rõ về chương trình đào tạo của họ và chúng tôi cũng đánh giá những người mình sẽ thuê qua cách chọn trường của họ. Về căn bản, sự tiếp xúc đầu tiên là để xác định liệu họ có thể giao tiếp tốt bằng tiếng Anh không. Việc đó thường do nhân viên phụ trách nhân sự thực hiện, nên thường họ sẽ không hỏi những câu hỏi về kỹ thuật. Sau khi loại bớt qua vòng đầu, chúng tôi thu hẹp danh sách ứng cử viên xuống còn vài người, họ đều là những người có kỹ năng ngôn ngữ tốt.

Khi liên lạc với các ứng cử viên và sắp xếp một buổi phỏng vấn tại quê nhà của họ, tôi mong đợi những ứng cử viên này phải biết gì đó về công ty của chúng tôi. Họ phải hiểu doanh nghiệp của chúng tôi và đến gặp tôi với sự chuẩn bị tốt để có thể trình bày khi được hỏi và cũng phải có câu hỏi đặt ra cho chúng tôi. Tuy nhiên, sau nhiều năm tuyển người ở châu Á, tôi thấy rằng phần lớn sinh viên ở đây không biết cách chuẩn bị cho một cuộc phỏng vấn. Nhiều người đến gặp tôi mà không chuẩn bị chút gì. Nhiều người không biết cách đặt câu hỏi, nên cuộc đối thoại chỉ một chiều – tôi hỏi và họ trả lời. Và đó không phải là kiểu đối thoại hiệu quả. Phỏng vấn là cơ hội cho hai bên thông hiểu lẫn nhau, chứ không phải là bài kiểm tra. Nếu họ không bày tỏ bất kỳ mối quan tâm nào, nếu họ tới mà không chuẩn bị gì, nếu họ không biết cách đặt câu hỏi thì chúng tôi sẽ chẳng có gì để thảo luận nữa. Trong trường hợp đó, họ đã thất bại vì tôi sẽ không thuê họ”.

Tôi hỏi: “Nhưng anh hỏi họ những câu hỏi như thế nào? Và anh mong đợi họ hỏi anh những gì?”.

Anh ấy mỉm cười: “Tôi đề nghị họ trình bày với tôi về kiểu dự án họ muốn theo đuổi? Về công việc họ thực sự thích làm? Lĩnh vực nào có thể thúc đẩy họ? Không may là nhiều người không biết họ muốn gì. Phần lớn đều trả lời tôi rằng họ có thể làm bất kỳ điều gì công ty muốn họ làm. Đó không phải là câu trả lời tốt, vì không ai có thể làm được mọi thứ. Nhiều sinh viên châu Á rất nhút nhát, họ rất ít nói và sẵn lòng chấp nhận bất kỳ sự phân công nào. Với tư cách là nhà tuyển dụng, tôi cho rằng đó không phải là một biểu hiện tốt. Nếu họ không biết họ muốn gì, họ sẽ không thể thành công trong ngành công nghiệp phần mềm. Nhiều người thậm chí không biết gì về công ty của chúng tôi. Khi tôi hỏi họ: “Bạn biết gì về công ty của tôi?”, rất nhiều người không có câu trả lời. Nếu họ không biết gì về công ty mà họ muốn làm việc, điều đó nghĩa là họ không thực sự quan tâm đến công việc đó, và như vậy, họ không phải là người tôi muốn thuê”.

Tôi hỏi: “Có gì khác biệt giữa các sinh viên các nước này không?”.

Anh trả lời: “Có chứ, sinh viên ở Hàn Quốc quyết đoán hơn, họ có thể trình bày tốt. Sinh viên Nhật Bản rất lễ phép và trầm lặng nhưng nếu bạn thúc đẩy, họ sẽ cho bạn câu trả lời. Sinh viên Trung Quốc có nhiều ý kiến, nhưng họ không biết cách thể hiện bản thân mình. Và nói chung, rất ít người hiểu được sự khác biệt giữa nghề nghiệp và việc làm. Phần lớn không có kế hoạch về việc họ muốn làm. Nhiều người chỉ quan tâm đến việc có việc làm ở nước ngoài chứ không nghĩ gì đến sự nghiệp. Khi tôi hỏi họ nghĩ gì về tương lai của họ trong năm hay mười năm tới, phần lớn chỉ nghĩ đến một công việc tốt chứ không thể phác thảo chi tiết một hình ảnh tương lai nào. Dường như là họ không biết hay không nghĩ gì về tương lai”.

Tôi hỏi: “Trong trường hợp đó, anh sẽ cho họ lời khuyên gì? Điểm mấu chốt để được tuyển dụng vào công ty các anh là gì?”.

Anh trả lời: “Họ phải có kế hoạch nghề nghiệp, họ phải biết họ muốn gì. Họ phải hiểu về xu hướng của ngành công nghiệp này. Họ phải biết cái gì đó về công ty của chúng tôi, về điều chúng tôi cần. Nếu họ đến với buổi phỏng vấn mà không có sự chuẩn bị nghĩa là họ không quan tâm đến công việc này. Nếu họ không đặt câu hỏi nào cho chúng tôi, điều đó cũng có nghĩa là họ không quan tâm. Thỉnh thoảng tôi sẽ hỏi họ vài câu về xu hướng của ngành như: “Bạn nghĩ gì về điện toán đám mây?”. Nhiều người không có ý kiến nào, một số người thậm chí còn không biết nó là gì. Nếu họ không dõi theo những xu hướng hay không biết điều gì đang diễn ra trong ngành công nghiệp này, điều đó cho thấy họ không muốn tạo dựng sự nghiệp trong ngành. Ngày nay, với lượng thông tin khổng lồ trên internet, nếu họ vẫn không biết những điều đó, có nghĩa là họ không đọc và hiển nhiên là vì họ không quan tâm”.

Tôi hỏi tiếp: “Nếu cuộc phỏng vấn diễn ra suôn sẻ và anh nhận ra một số ứng cử viên thì bước tiếp sẽ là gì?”.

Anh ấy nói: “Nếu chọn được một ứng cử viên nào đó, thì tôi đề nghị họ vài ngày sau quay lại để thực hiện vòng phỏng vấn cuối cùng. Đây sẽ là buổi phỏng vấn qua điện thoại với vài người trong công ty chúng tôi. Tất cả những người này đều là quản lý nhân sự, điều đó nghĩa là nếu được lựa chọn, ứng cử viên sẽ làm việc cho một trong những người này. Đây sẽ là buổi phỏng vấn hoàn toàn về kỹ thuật, vì ứng cử viên đã vượt qua vòng kiểm tra về ngôn ngữ và định hướng nghề nghiệp. Lúc đó, chúng tôi đã biết lĩnh vực phần mềm mà họ muốn làm việc, tôi có thể kết nối họ với các quản lý nhân sự của từng đơn vị hoạt động trong lĩnh vực đó. Ứng cử viên muốn vào vị trí phát triển phần mềm sẽ cần phải trả lời các câu hỏi chi tiết về kỹ thuật phần mềm. Những ứng cử viên phỏng vấn vào vị trí quản lý dự án có thể phải trả lời thật chi tiết các câu hỏi về lập kế hoạch, định giá, giám sát và thiết kế. Sẽ có nhiều câu hỏi dưới dạng giải quyết vấn đề. Chẳng hạn “Bạn sẽ làm gì trong tình huống này?”, “Khi nào dự án gặp vấn đề này, bạn sẽ giải quyết thế nào?”, “Bạn làm gì để áp dụng những kịch bản use case vào từng tình huống ABC?”, “Mô tả sự khác biệt giữa quy trình và tác vụ?”, “Thiết kế một thuật toán để giải quyết vấn đề XYZ.” Chúng tôi mong đợi các ứng cử viên có thể trình bày rõ ràng các ý tưởng của họ, phát triển các giải pháp, hay đặt câu hỏi lại cho người phỏng vấn để tìm một câu trả lời tốt hơn cho những câu hỏi này. Người phỏng vấn quan sát cách các ứng cử viên này nỗ lực giải quyết vấn đề và xem xét phương pháp tư duy của họ’’.

Tôi hỏi: “Vấn đề thường gặp nhất trong các cuộc phỏng vấn này là gì?”.

Anh ấy cười: “Vấn đề chủ yếu là hầu hết các ứng cử viên đều không biết cách đặt câu hỏi. Họ không biết cách phân tích vấn đề được giao. Đa số đều cố gắng giải quyết vấn đề ngay lập tức, một số thậm chí còn bắt đầu viết code. Đây thực sự là một vấn đề tôi khám phá được ở người châu Á. Sinh viên ở đây được dạy viết code nhưng không được dạy gì về phân tích và tìm hiểu vấn đề. Khi một ứng cử viên biết cách đặt câu hỏi để làm rõ vấn đề, hay biết cách tìm kiếm nhiều phương án giải quyết vấn đề khác nhau bằng cách tiếp tục đặt nhiều câu hỏi hơn, trước khi bắt tay vào giải quyết vấn đề, thì đó là người mà chúng tôi muốn tuyển dụng. Những người bắt tay vào viết mã ngay lập tức luôn là người mà chúng tôi loại đầu tiên. Thỉnh thoảng, chúng tôi cho ứng cử viên mười lăm phút để giải quyết vấn đề, sau đó chúng tôi quay lại và nhận ra anh ta vẫn đang ngồi viết code dù giải pháp cho vấn đề hoàn toàn không liên quan gì đến viết code cả. Tôi chắc rằng nếu họ tốt nghiệp ngành khoa học máy tính hay kỹ sư phần mềm thì dĩ nhiên là họ phải biết viết code, nhưng thứ chúng tôi cần ở họ là kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng phân tích và khả năng giao tiếp với khách hàng để hiểu nhu cầu của họ. Chúng tôi cần những kỹ sư, những người kiến tạo, người biết phân tích vấn đề và biết thiết kế, chứ không phải người viết code.

Vòng phỏng vấn cuối cùng sẽ xác định rõ xem những gì chúng tôi cần và kỹ năng, mối quan tâm của ứng viên có khớp với nhau không. Vòng này hoàn toàn liên quan đến các vấn đề kiến thức và kỹ năng, để xem liệu các ứng viên có phải là một người đặc biệt có thể góp phần cho sự lớn mạnh của công ty hay không. Dựa trên thành quả của từng ứng cử viên, nhóm người quản lý sẽ bỏ phiếu “thuê” hay “không thuê”. Và bởi vì quyết định này phụ thuộc vào nhiều người, nên nó sẽ là quyết định cuối cùng. Khi tôi được thông báo về quyết định, công việc tiếp của tôi là thực hiện một số thủ tục giấy tờ đặc biệt và làm thị thực đưa các ứng cử viên được chọn về Mỹ. Quá trình này thường chỉ mất vài tuần, vì chúng tôi đã thực hiện những công việc cần thiết từ trước và chúng tôi cũng được phép thuê một số người làm thị thực đặc biệt. Nếu được chọn, các ứng cử viên sẽ được thông báo kết quả sau vài ngày, để họ quyết định liệu có chấp nhận những đề nghị của chúng tôi hay không. Họ cũng cần thời gian để chuẩn bị và tôi thường làm việc với họ trong suốt quá trình này. Thỉnh thoảng, tôi còn đích thân đưa họ về Mỹ”.

Tôi hỏi: “Anh sẽ cho những người hiện đang là sinh viên lời khuyên gì nếu họ muốn được vào làm ở công ty anh?”.

Anh trả lời: “Họ phải có sự chuẩn bị, phải có kế hoạch nghề nghiệp, phải biết điều mình muốn làm là gì. Họ còn cần trau dồi kiến thức và kỹ năng nếu muốn xây dựng một sự nghiệp lâu dài ở công ty chúng tôi”.

Và khi tôi hỏi: “Mức lương anh đề nghị cho các nhân viên phần mềm người nước ngoài này như thế nào?”.

Anh ấy dường như ngạc nhiên khi trả lời: “Không hề có sự khác biệt nào cả. Khi họ làm việc ở Mỹ, họ được nhận mức lương và lợi ích giống như tất cả những người khác. Chúng tôi không phân biệt đối xử với bất kỳ ai, vì đó là luật”.

Tôi hỏi: “Công ty anh hiện nay có bao nhiêu công nhân người nước ngoài?”.

Anh ấy trả lời: “Chúng tôi có xấp xỉ hai nghìn người. Việc thuê người của chúng tôi vẫn phải dựa trên hạn ngạch hạn chế thị thực do chính phủ ban hành. Có năm chúng tôi được phép đưa về Mỹ vài trăm người, có năm thì ít hơn, mỗi năm mỗi khác. Tuy nhiên với sự thiếu hụt hiện thời, tôi tin chúng tôi sẽ thuê nhiều người hơn trong vài năm tới”.

ĐỂ ĐƯỢC PHỎNG VẤN

Có hai yếu tố quan trọng mà người đang tìm việc sau khi tốt nghiệp đại học cần phải chú ý, đó là bản lý lịch và phỏng vấn việc làm. Bản lý lịch tốt sẽ dẫn tới một buổi phỏng vấn và một buổi phỏng vấn tốt sẽ mang đến cho bạn việc làm. Nếu bạn không biết cách viết một bản lý lịch thật tốt, bạn sẽ không có được buổi phỏng vấn việc làm nào và nếu không được phỏng vấn, bạn sẽ không có việc làm. Do đó, sinh viên sắp tốt nghiệp phải biết cách viết bản lý lịch thật tốt VÀ phải hiểu cách các công ty đánh giá lý lịch nhân sự.

Đa số các công ty nhận được hàng nghìn bản lý lịch mỗi tuần, vì thế họ không thể đọc hết để chọn ra ứng viên đủ phẩm chất. Cách thông thường để duyệt các bản lý lịch là dùng công nghệ để tìm ra ứng cử viên đủ phẩm chất cho công việc họ đang tuyển dụng. Công nghệ phổ biến nhất là ứng dụng quét các bản lý lịch, nhận diện bằng cách “khớp từ khóa” xem bản lý lịch nào phù hợp với các yêu cầu, phẩm chất của công việc đang tuyển. Chẳng hạn, nếu kỹ năng cần có là “Lập trình Java”, với “hai năm kinh nghiệm” và bản lý lịch của bạn không có hai từ khóa này, bạn sẽ bị loại khỏi danh sách các ứng cử viên đủ phẩm chất. Nếu thông tin tuyển dụng là “người lập trình phần mềm” nhưng bản lý lịch của bạn lại viết “người phát triển phần mềm” thì bạn cũng bị loại, vì phần mềm không thể phân biệt được “người lập trình” và “người phát triển”. Nếu thông báo tuyển dụng yêu cầu “bằng cử nhân” và trong bản lý lịch của bạn đề là “bằng thạc sĩ” thì bạn cũng bị loại, vì phần mềm không biết bằng thạc sĩ cao hơn bằng cử nhân.

Điều này cho thấy bạn phải “liệt kê các kỹ năng của mình chính xác như trong mô tả của phần thông báo tuyển dụng” về bằng cấp (cử nhân, thạc sĩ hay tiến sĩ) và cả số năm kinh nghiệm. Đây là lý do tại sao bạn không thể viết chỉ một “bản lý lịch chuẩn” và gửi cho nhiều công ty rồi hy vọng ai đó sẽ gọi bạn tới phỏng vấn. Cách tiếp cận “một cho tất cả” này không bao giờ có tác dụng, vì ngày nay, không phải con người xét duyệt lý lịch của bạn, mà là máy móc, robot, các phần mềm.

“Hệ thống xét duyệt lý lịch” cũng được thiết lập để phân loại các ứng viên theo số lần khớp từ khóa trong các bản lý lịch. Vì vậy, trong bản lý lịch của mình, bạn cần nhấn mạnh lại các kỹ năng bất cứ khi nào có thể. Chẳng hạn, trong bản lý lịch của một ứng viên có từ khóa “kinh nghiệm phát triển web” xuất hiện bốn lần sẽ không được coi trọng bằng một ứng viên có từ khóa ấy xuất hiện sáu lần. Phần mềm sẽ đếm số lượng “từ khóa khớp” để đánh giá ứng viên nào thích hợp hơn.

Bạn cũng không nên chỉ đơn thuần liệt kê các kỹ năng mềm như “kỹ năng tổ chức”, “kỹ năng giao tiếp”, “làm việc nhóm”, mà nên đưa chúng vào các ví dụ cụ thể, các ví dụ như thế sẽ là chìa khóa then chốt để bạn có được một buổi phỏng vấn. Thay vì nói bạn có kỹ năng trình bày tốt, hãy cho ví dụ: “Là người lãnh đạo nhóm dự án capstone, tôi phải trình bày vấn đề với khách hàng hằng tuần”.

Khi đã hiểu cách các công ty xét duyệt lý lịch, bạn phải đọc các yêu cầu trong thông báo tuyển dụng một cách cẩn thận, rồi viết từng bản lý lịch có từ khóa khớp với yêu cầu việc làm, đưa ra các ví dụ chi tiết cho thấy bạn phù hợp với công việc đó như thế nào. Chỉ khi đó, bạn mới có nhiều cơ hội hơn trong việc tranh một suất phỏng vấn và nâng cao khả năng có được việc làm tốt.

PHỎNG VẤN QUA ĐIỆN THOẠI

Các công ty phần mềm lớn muốn tìm kiếm các ứng viên tài năng từ nước ngoài, sau khi sàng lọc vô số các bản lý lịch được gửi về sẽ chọn và gọi điện cho vài ứng viên sáng giá để sắp xếp một cuộc phỏng vấn qua điện thoại. Nhiều bạn cảm thấy bối rối vì không biết buổi phỏng vấn này thường có nội dung gì và cần chuẩn bị những gì, nên rốt cuộc đã không làm hết khả năng. Không vượt qua cuộc phỏng vấn này đồng nghĩa với việc không có những vòng phỏng vấn sau, nghĩa là công việc chắc chắn không đến được tay bạn. Đối với loại phỏng vấn này, tôi có vài lời khuyên cho các bạn như sau.

Về căn bản, các công ty sử dụng hình thức phỏng vấn qua điện thoại như một phương pháp nhận diện ứng cử viên tiềm năng cho vị trí họ đang tuyển. Ứng viên hoàn thành tốt buổi phỏng vấn điện thoại có thể được mời tới công ty để dự thêm những vòng phỏng vấn khác, hoặc một ai đó từ công ty sẽ đích thân đến gặp bạn để tiến hành phỏng vấn. Vì thế, chuẩn bị tốt cho buổi phỏng vấn điện thoại là điều rất quan trọng.

Tùy thuộc vào việc người gọi cho bạn là ai mà cuộc phỏng vấn có thể đi theo những hướng khác nhau. Nếu người phỏng vấn thuộc bộ phận nhân sự, thì đó sẽ là một buổi phỏng vấn khảo sát, nhằm xác minh lại những thông tin bạn ghi trong đơn xin việc, đồng thời kiểm tra kỹ năng giao tiếp ngoại ngữ của bạn. Nếu bạn làm tốt, sẽ có cuộc phỏng vấn khác với người quản lý tuyển dụng. Còn nếu người phỏng vấn điện thoại của bạn là người quản lý tuyển dụng, thì đó sẽ là buổi phỏng vấn thực tế, vì họ muốn biết nhiều hơn về bạn và năng lực của bạn. Bạn phải chuẩn bị cho buổi phỏng vấn điện thoại giống như bất kỳ buổi phỏng vấn nào khác.

Để chuẩn bị, bạn phải đọc lại phần mô tả công việc trong thông tin tuyển dụng thật cẩn thận, để biết họ cần gì. Bạn phải tìm hiểu về công ty, để có hiểu biết nhất định về việc kinh doanh của họ. Bạn cũng cần chuẩn bị sẵn một danh sách các câu hỏi mà bạn muốn đặt ra cho nhà tuyển dụng. Nếu bạn dùng điện thoại di động để trả lời phỏng vấn, hãy chắc chắn rằng điện thoại của bạn đầy pin. Bạn cần chọn cho mình một vị trí yên tĩnh, không có yếu tố nào gây xao lãng. Hãy chuẩn bị sẵn lý lịch của mình, sổ ghi chép, phần mô tả việc làm từ thông tin tuyển dụng và cả các câu hỏi bạn muốn đặt ra cho người phỏng vấn. Đặt tất cả trước mặt để khi cần bạn có thể đối chiếu nhanh chóng. Bạn cũng cần chuẩn bị sẵn bút và giấy để ghi chép những chi tiết quan trọng. Nếu cuộc gọi theo kiểu hội nghị, tức toàn thể ban tuyển dụng đang ở đầu dây bên kia, bạn có thể viết ra tên từng người để tham khảo về sau.

Bạn cần giữ thái độ bình tĩnh, nói chuyện với tốc độ vừa phải, không quá nhanh, không quá chậm và phải rõ ràng, bởi vì tất cả những gì có thể giúp bạn tạo ấn tượng trong vòng đầu tiên này chính là giọng nói. Bạn cần lắng nghe cẩn thận các câu hỏi và tuyệt đối không ngắt lời người phỏng vấn. Nếu bạn không nghe rõ, hãy lịch sự yêu cầu họ nhắc lại câu hỏi. Bạn sẽ cần một chút thời gian để suy nghĩ cẩn thận trước khi đưa ra câu trả lời, nhưng một khi đã đưa ra thì câu trả lời phải thật đầy đủ. Mục đích của bạn với cuộc phỏng vấn qua điện thoại này là có được cuộc phỏng vấn tiếp theo, nên bạn cần thuyết phục họ rằng bạn là ứng cử viên sáng giá cho vị trí đó. Bạn cần tích cực và nhiệt tình để người phỏng vấn muốn sắp xếp thêm một buổi phỏng vấn khác, hay đề nghị bạn tới một buổi phỏng vấn trực tiếp.

Kết thúc buổi phỏng vấn, bạn phải cám ơn những người phỏng vấn vì đã dành thời gian cho bạn, rồi gửi tiếp một email cám ơn. Bạn cũng sẽ cần tự đánh giá biểu hiện của mình trong buổi phỏng vấn đó, để xác định những mặt tốt và chưa tốt, điều này sẽ giúp bạn chuẩn bị cho cuộc phỏng vấn tiếp theo.

CÁCH THÀNH CÔNG KHI PHỎNG VẤN VIỆC LÀM

Nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp gặp thất bại trong các buổi phỏng vấn việc làm vì họ không có sự chuẩn bị và chỉ biết đợi nhà tuyển dụng đặt ra các câu hỏi. Họ trả lời điều được hỏi và chỉ có thế. Phần lớn những người sử dụng lao động quyết định thuê người hay không là dựa trên thái độ của ứng viên trong buổi phỏng vấn. Họ coi các ứng cử viên chỉ biết trả lời những câu hỏi do họ đặt ra là “thụ động” và “thiếu động lực”. Nhà tuyển dụng đã duyệt qua rất nhiều đơn xin việc và chỉ lựa ra vài ứng cử viên đủ tư cách cho buổi phỏng vấn việc làm. Những ứng cử viên này xem như đã đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật và buổi phỏng vấn chỉ nhằm xác minh lại nhận định của họ và xác định xem liệu các ứng viên có thái độ đúng đắn với công việc mà công ty họ yêu cầu hay không.

Ứng viên dự phỏng vấn phải hiểu rằng, những câu hỏi quan trọng trong buổi phỏng vấn có thể phải do chính họ đặt ra chứ KHÔNG chỉ ngồi chờ đợi nhà tuyển dụng đặt câu hỏi. Việc đặt đúng câu hỏi sẽ chứng tỏ rằng là bạn có sự chuẩn bị tốt và thật sự quan tâm đến vị trí đang cần tuyển của công ty. Thế nên sau khi trả lời một số câu hỏi do nhà tuyển dụng đặt ra, bạn cũng có thể tìm hiểu thêm ở một mức độ nào đó về người tuyển dụng mình. Sau đây là một số câu hỏi mà bạn có thể đặt ra cho nhà tuyển dụng trong buổi phỏng vấn:

1. Ông có thể cho tôi biết chi tiết hơn về trách nhiệm của vị trí đó không? (Câu hỏi này cho thấy bạn rất quan tâm tới vị trí đó nên muốn tìm hiểu thêm)

2. Ông thấy vị trí này có thể tiến triển đến đâu trong vài năm tới? (Câu hỏi này cho thấy bạn là người có định hướng nghề nghiệp và muốn xây dựng sự nghiệp của mình với công ty trong nhiều năm)

3. Làm thế nào tôi có thể nhanh chóng trở thành người đóng góp tích cực cho tổ chức? (Câu hỏi cho thấy bạn là người tích cực và luôn học hỏi)

4. Khía cạnh khó khăn nhất của công việc ở vị trí này là gì? (Câu hỏi này cho thấy bạn có sự chuẩn bị tốt để đối diện với các chướng ngại, bạn là kiểu người biết giải quyết vấn đề)

5. Khía cạnh đặc biệt nào từ nền tảng và kinh nghiệm của tôi khiến ông quan tâm? (Câu hỏi này cho thấy bạn muốn biết mình có thể là gì để hỗ trợ công ty, bạn đang đánh giá thực lực của mình)

6. Điều gì khiến ông quan tâm tới việc ứng tuyển của tôi? (Hỏi câu này cho thấy bạn là người tự tin và muốn đánh giá điểm yếu của bạn, nếu có)

7. Bởi vì chúng ta đang có cơ hội trò chuyện, tôi có thể biết kiến thức và kinh nghiệm của tôi phù hợp với tiêu chuẩn tuyển dụng của công việc này như thế nào không? (Câu hỏi này cho thấy bạn là một người tự tin, bạn muốn đánh giá quy trình phỏng vấn)

8. Quá trình đào tạo của tôi so với các ứng viên khác như thế nào? (Câu hỏi cho thấy bạn có động lực và có sự xông xáo để đánh giá bản thân so với người khác – thể hiện sức mạnh theo văn hóa phương Tây, và cả sự cao ngạo đáng kể theo văn hóa phương Đông)

9. Bước tiếp theo của chúng ta là gì? (Câu hỏi thể hiện việc bạn muốn xây dựng mối quan hệ với người phỏng vấn, chú ý tới từ “CỦA CHÚNG TA” đây là một ám chỉ tinh tế hướng người phỏng vấn cân nhắc việc đưa bạn thành một phần của công ty)

10. Nếu tôi không nhận được tin từ ông trong hai tuần tới, tôi có thể gọi điện cho ông được chứ? (Câu hỏi này thể hiện việc bạn muốn công việc này, là một dấu hiệu cho thấy bạn có động lực thúc đẩy để làm việc cho họ)

Tất nhiên, bạn còn có thể đặt cho nhà tuyển dụng nhiều câu hỏi khác nữa. Một khi bạn được liên hệ xếp lịch phỏng vấn, xem như bạn đã có 50% cơ hội. Cách bạn trả lời câu hỏi, cách bạn đặt ra câu hỏi và cách bạn bày tỏ thái độ trong quá trình phỏng vấn sẽ quyết định liệu bạn có được chọn hay không.

Đừng bao giờ tới dự bất kỳ buổi phỏng vấn nào mà không chuẩn bị trước, cũng đừng ngần ngại đưa ra câu hỏi, đừng thể hiện rằng bạn đang lo lắng. Hãy thực hành những kỹ thuật phỏng vấn với một người bạn thật nhiều lần để quen với việc đó. Thái độ tự tin và tư thế chuẩn bị tốt là những yếu tố then chốt để bạn có được công việc đó.

LỜI KHUYÊN VỀ CHUẨN BỊ PHỎNG VẤN

Đối với những người vừa tốt nghiệp đại học, tìm việc làm có lẽ là thách thức lớn nhất và khó khăn nhất mà họ phải đối diện trong nghề nghiệp của mình. Vấn đề là nhiều người không có sự chuẩn bị. Tìm việc làm KHÔNG chỉ là điền vào đơn xin việc và chờ đợi được gọi phỏng vấn. Bạn phải nghiên cứu về công ty mà mình muốn đầu quân và tích cực theo đuổi điều bạn muốn. Bạn phải biết cần hỏi gì, cần nói gì và phải biết cách trả lời những câu hỏi khó. Mặc dầu phần lớn những người tư vấn hướng nghiệp ở trường đại học đều giúp đỡ các sinh viên và đưa ra những hướng dẫn, nhưng đa số các bạn sau khi tốt nghiệp không tuân theo những hướng dẫn này.

Theo ban cố vấn đại học, vấn đề lớn nhất mà nhiều người xin việc phạm phải là thiếu kiến thức về công ty họ muốn làm việc và điều đó thể hiện rõ ràng trong buổi phỏng vấn. Khi nhận được một câu hỏi thông thường như: “Tại sao bạn muốn làm việc cho công ty của chúng tôi?”, đa số những người xin việc không thể đưa ra lời giải thích rõ ràng mà chỉ trả lời rất mông lung rằng họ muốn có việc làm. Một người quản lý cấp cao giải thích: “Chúng tôi muốn cho họ cơ hội, để họ cho chúng tôi biết lý do họ muốn làm việc với chúng tôi, nhưng phần lớn không thể trình bày lý do một cách thỏa đáng. Nhiều người thậm chí còn không biết gì về công ty của chúng tôi.” Thỉnh thoảng, khi người xin việc được hỏi: “Bạn biết gì về công ty của chúng tôi?”, đa số không biết gì cả vì họ chỉ tìm việc bằng cách gửi hồ sơ lý lịch cho nhiều công ty một lúc mà không có bất kỳ sự tìm hiểu nào.

Sự thật là ngày nay phần lớn các công ty đều có website với đầy đủ thông tin về hoạt động của công ty và các sản phẩm, dịch vụ của họ, đôi khi còn có cả thông tin tuyển dụng. Bạn phải dành thời gian để xem qua những thông tin này trước để chuẩn bị cho buổi phỏng vấn. Như tôi đã trình bày ở trên, khi bạn được mời tới buổi phỏng vấn, bạn có 50% cơ hội được nhận, nhưng nếu bạn không có sự chuẩn bị, bạn sẽ bỏ lỡ cơ hội đó. Báo cáo của ban cố vấn đại học nói rằng có tới 80% sinh viên tốt nghiệp không biết CÁCH trả lời kiểu câu hỏi này sao cho đúng.

Trong phần lớn các cuộc phỏng vấn, công ty cũng cho phép người xin việc được đặt ra các câu hỏi, nhưng đa số không muốn hỏi bất cứ điều gì. Một người quản lý cấp cao giải thích: “Nếu họ không hỏi chúng tôi bất cứ điều gì, thì chỉ có nghĩa là họ không quan tâm tới công ty chúng tôi, và tất nhiên, trong trường hợp đó, không có lý do gì chúng tôi lại muốn thuê họ? Và mặc dầu một số người cũng đặt ra câu hỏi, nhưng họ chỉ hỏi những câu hỏi bình thường mà bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng trả lời, thì nghĩa là họ không có nghiên cứu nào về công ty hay chẳng biết gì về công ty cả”.

Ban cố vấn đại học cũng đưa ra trong báo cáo rằng ngày nay phần lớn các công ty đều muốn biết người xin việc có những kiến thức mở rộng ngoài lĩnh vực kỹ thuật hay không, ví dụ họ có quan tâm tới xu hướng toàn cầu không. Một người quản lý cấp cao giải thích: “Trong thế giới toàn cầu hóa này, những người có chuyên môn kỹ thuật còn phải có kiến thức mở rộng về xu hướng kinh doanh. Chúng tôi thích tuyển những người kiến thức sâu và rộng, những người có hiểu biết về xu hướng toàn cầu. Đây là nhược điểm lớn của hầu hết sinh viên đại học vì đa số không biết gì về lĩnh vực của họ hiện nay, cũng không biết gì về thế giới họ đang sống. Trong thế giới kết nối này, nếu bạn không đi theo những xu hướng thời đại, bạn sẽ bị bỏ lại đằng sau. Chỉ có chuyên môn kỹ thuật thôi vẫn chưa đủ, bạn phải có nhận thức về những điều đang xảy ra và sẵn sàng học hỏi những điều mới, vì thế giới đang biến đổi rất nhanh chóng”.

Sự thật là ngày nay có rất nhiều thông tin trên Internet, tin tức, các bài nghiên cứu, các trang blog, website, đây đều là nơi cung cấp thông tin cần thiết và đủ mọi kiểu hướng dẫn mà sinh viên có thể học hỏi để mở rộng thêm tri thức và chuẩn bị cho nghề nghiệp của họ. Hiện nay, và trong tương lai gần sắp tới, cơ hội làm việc ở các công ty toàn cầu sẽ nhiều hơn các công ty địa phương, vì nhiều công ty đang mở rộng kinh doanh và họ cần nhiều người lao động lành nghề. Nhiều người trong các bạn đã chọn một lĩnh vực học tập tốt và đã tốt nghiệp với bằng cấp xứng đáng, nhưng bạn cũng phải có sự chuẩn bị để vượt qua thách thức cuối cùng để có được một công việc ưng ý.

Lời khuyên của tôi là, hãy dành thời gian để đọc nhiều hơn, học nhiều thêm, để xây dựng kiến thức tốt về kinh doanh toàn cầu và chuẩn bị nhiều cơ sở lập luận, giả thiết, những bài nghiên cứu và bất cứ tài liệu gì phù hợp với ngành nghề hay công ty mà bạn phỏng vấn. Biết đâu nền tảng kiến thức rộng lớn của bạn thu hút được nhà tuyển dụng.

CHIA SẺ KINH NGHIỆM PHỎNG VẤN

Trong sự nghiệp giảng dạy của mình, tôi bao giờ cũng yêu cầu những sinh viên tốt nghiệp và đã đi làm tích cực chia sẻ kinh nghiệm của họ với các sinh viên còn trong nhà trường. Nhiều sinh viên tham gia các lớp học của tôi đã nhận được email chia sẻ kinh nghiệm từ đàn anh, đàn chị và sau đó đến lượt họ tiếp tục chia sẻ lại kinh nghiệm của mình. Dưới đây là vài lời của một bạn sinh viên từng nhận được email chia sẻ kinh nghiệm của các cựu sinh viên, nhờ đó mà tìm được việc làm và giờ đây muốn chia sẻ lại kinh nghiệm của chính mình:

‘‘Như nhiều sinh viên từ Trung Quốc khác, tôi vào CMU (Carnegie Mellon University) với mong muốn học tập tối đa những kiến thức từ một trong những trường công nghệ tốt nhất. Bên cạnh những kiến thức về công nghệ, tôi còn học được về tình bạn, về các mối quan hệ và đặc biệt là nhận được những lời khuyên giá trị của giáo sư John Vu. Sau khi tốt nghiệp, phần lớn bạn bè tôi ở lại Mỹ và tìm được việc tại các công ty như Google, Microsoft, Oracle và IBM, nhưng tôi trở về Trung Quốc vì phải chăm nom cho bố mẹ già. Tôi là con trai duy nhất nên tôi muốn dành thời gian sống cùng họ sau bốn năm đi học xa nhà. Với bằng từ CMU, tôi tìm được một công việc tốt tại một công ty phần mềm hàng đầu Bắc Kinh. Cũng từ đó, tôi được nghe những bạn bè đang làm việc tại Mỹ nói về cách vận hành của những công ty phần mềm ở đó. Về việc họ đối xử tốt với nhân viên ra sao, những người làm việc trong lĩnh vực phần mềm hợp tác và học hỏi lẫn nhau thế nào, tiện nghi của họ tốt ra sao và đặc biệt là họ được dành thời gian để sáng tạo và đưa ra những ý tưởng mới, v.v… Càng nghe nói, tôi càng ước ao có được cơ hội như họ.

‘‘Làm việc cho công ty phần mềm hàng đầu ở Trung Quốc, tôi bao giờ cũng tận hưởng công việc của mình, nhưng cách công ty Trung Quốc vận hành rất khác so với công ty Mỹ. Các lập trình viên phải làm việc nhiều giờ liền và phải tuân theo một chỉ đạo nào đó, vì mọi thứ đều do chủ doanh nghiệp dẫn dắt. Việc học những thứ mới hay phát kiến, sáng tạo được coi là xa xỉ và không được phép. Tháng trước, tôi nhận được điện thoại từ một người bạn đang làm việc cho Microsoft. Anh ấy bảo tôi rằng do thiếu hụt nghiêm trọng những người lành nghề, nên Microsoft bắt đầu tìm kiếm các lập trình viên từ khắp nơi trên thế giới và họ đang tuyển người ở Bắc Kinh để làm việc cho chi nhánh của họ tại đây. Đây thực sự là một tin tức tốt lành đối với tôi.

‘‘Sau đây là kinh nghiệm riêng của tôi về những buổi phỏng vấn với công ty phần mềm này. Tôi không biết liệu kinh nghiệm của mình có khác gì với người khác hay không, nhưng tôi hy vọng nó có thể giúp được một số người trong các bạn, những người muốn làm việc cho Microsoft. Tôi tin rằng bằng cấp CMU và kinh nghiệm làm việc của tôi thực sự có ích, vì chỉ trong vài ngày, tôi đã nhận được cuộc gọi từ Microsoft, sắp xếp một cuộc phỏng vấn qua điện thoại. Về sau tôi khám phá ra rằng đã có hàng nghìn người ứng tuyển vào vị trí này nhưng họ chỉ chọn khoảng một trăm người để phỏng vấn.

‘‘Với cuộc phỏng vấn đầu tiên, mà Microsoft gọi là ‘phỏng vấn khảo sát’, chúng tôi dùng Skype để nói chuyện với ba người ở Mỹ. Họ bắt đầu bằng việc xem xét bản lý lịch của tôi và hỏi về quá trình giáo dục của tôi, về đồ án capstone (đồ án thực tế) của tôi tại CMU và về dự án hiện thời của tôi. Sau khoảng hai mươi phút, họ cho tôi một số vấn đề và muốn tôi giải quyết. Vấn đề đưa ra khá đơn giản (vấn đề về danh sách liên kết và cây nhị phân) và tôi chẳng gặp khó khăn gì với câu trả lời. Sau đó, họ chuyển sang khái niệm lập trình và hỏi tôi nhiều câu hỏi về thiết kế hướng đối tượng, và tôi đưa ra câu trả lời tương ứng với từng câu hỏi (tôi nghĩ bất kỳ ai học về khoa học máy tính hay kỹ thuật phần mềm đều phải có khả năng trả lời được những câu hỏi này). Chúng tôi tiếp tục trao đổi về vài chủ đề khác, hầu hết liên quan đến chất lượng phần mềm. Tôi nhắc tới các thuộc tính về chất lượng như tính bảo trì, khả năng mở rộng, hiệu năng, tính bảo mật và điều đó dường như khiến họ ngạc nhiên. Về sau tôi mới biết là phần lớn các ứng viên chỉ quan tâm đến các lỗi khi đề cập tới chất lượng phần mềm. Khi tôi giải thích cho họ về viết mã an ninh, một người đột nhiên ngắt lời tôi và hỏi: ‘Anh có thể tới văn phòng của chúng tôi ở Bắc Kinh vào tuần tới được không, tôi muốn anh gặp một vài người khác.’ Tất nhiên, tôi bảo ông ấy rằng tôi luôn sẵn sàng cho các vòng phỏng vấn khác. Họ nói rằng họ sẽ gửi email cho tôi về chi tiết của buổi phỏng vấn sau và ‘phỏng vấn khảo sát’ của tôi kết thúc tại đó. Buổi phỏng vấn kéo dài khoảng 45 phút nhưng tôi cảm giác nó còn lâu hơn thế. Dù sau thì tôi vẫn hài lòng, vì tôi nghĩ mình đã làm tốt.

‘‘Cuộc phỏng vấn tiếp theo diễn ra tại văn phòng của Microsoft ở Bắc Kinh. Chỗ này có bầu không khí khác hẳn khi so sánh với công ty của chúng tôi. Văn phòng rất sáng, treo nhiều tranh, có một chiếc bàn nhỏ đặt ấm cà phê và nhiều đồ ăn vặt. Lễ tân mời tôi cà phê nhưng tôi từ chối. Sau khi đợi khoảng 15 phút, tôi được mời vào một căn phòng nhỏ với chiếc bảng trắng lớn.

‘‘Cuộc phỏng vấn thứ nhất được tiến hành bởi ba thanh niên trạc tuổi tôi. Họ lịch sự nhưng có vẻ nghiêm chỉnh và điều đó khiến tôi có chút bồn chồn. Hai người trong số họ đặt ra các câu hỏi, trong khi người thứ ba ghi chép trên laptop. Tôi cảm thấy không thoải mái bởi vì người đó gõ rất nhanh giống như đang ghi lại mọi điều tôi nói. Cuộc phỏng vấn bắt đầu với việc giải quyết một vấn đề, và tôi phải viết code trên tấm bảng trắng. Tôi hỏi họ ưu tiên loại ngôn ngữ lập trình nào và họ bảo tôi rằng có thể chọn bất kỳ ngôn ngữ nào tôi muốn, cho nên tôi chọn C++. Vấn đề đưa ra tương đối dễ và tôi đã dùng khoảng 50 dòng code để giải quyết nó. Họ xem qua rồi dùng điện thoại chụp lại những gì tôi viết trên bảng. Vài vấn đề phải giải quyết sau đó tương đối khó hơn. Một số giống như trò chơi ghép hình, tôi phải giải quyết bằng cách gắn các mảnh xếp hình lại với nhau. Câu hỏi cuối cùng là về thiết kế một hệ thống, họ muốn tôi bắt đầu từ đầu quy trình phát triển với các sơ đồ ngữ cảnh, sơ đồ thiết kế và sơ đồ lớp và muốn tôi giải thích cho họ cách tôi đi tới logic đó, trước khi bắt đầu viết bất kỳ đoạn mã nào. Họ không thừa nhận thiết kế của tôi và hỏi tôi về toàn vấn đề khó mà không liên quan gì. Tôi cố giải thích cho họ cách thiết kế của tôi có thể hoạt động, nhưng họ cứ ngắt lời tôi và hỏi nhiều câu hỏi theo kiểu: ‘Chuyện gì sẽ xảy ra nếu…’. Tôi biết cái họ muốn là nhiều giải pháp thay thế hơn là chỉ một giải pháp duy nhất. Tôi giải thích với họ làm thế nào tôi đi đến thiết kế này thay vì những cách khác sau khi đã cân nhắc chúng. Tôi giải thích về tính hiệu quả của thiết kế và hiệu năng khi đối chiếu với các phương án khác. Họ có vẻ hài lòng nhưng không ai nói gì. Phần lớn các vấn đề đưa ra đều có liên quan tới cấu trúc dữ liệu, sắp xếp, tìm duyệt, nhị phân và logic Bayesian. Buổi phỏng vấn kéo dài trên hai giờ, rồi họ hỏi tôi liệu tôi có muốn gì không, trước khi họ rời phòng. Tôi có khoảng mười lăm phút nghỉ giải lao trước phiên phỏng vấn tiếp theo, nhưng tâm trí tôi bận suy nghĩ xem mình đã làm gì trong cuộc phỏng vấn đầu tiên.

‘‘Cuộc phỏng vấn thứ hai được tiến hành với hai người quản lý, một người Trung Quốc và một người Mỹ. Họ rất tốt và hỏi tôi muốn dùng tiếng Anh hay tiếng Trung Quốc để trao đổi. Tôi trả lời rằng, vì tôi đã theo học CMU ở Mỹ nên tôi sẽ dùng tiếng Anh và điều này dường như khiến cả hai rất hài lòng. Về sau tôi biết rằng cuộc đối thoại là để kiểm tra kỹ năng giao tiếp của tôi, vì nếu tôi được nhận, tôi sẽ phải làm việc ở cả Trung Quốc và Mỹ. Không như các cuộc phỏng vấn khác phải thảo luận về lập trình, vòng phỏng vấn này chủ yếu là khảo sát kiến thức của tôi về vòng đời, quy trình, cũng như phương pháp của phần mềm. Họ muốn tôi mô tả chi tiết từng pha trong vòng đời của phần mềm, nêu các tiêu chí bắt đầu và kết thúc. Họ cũng muốn tôi so sánh và đối chiếu giữa lập trình theo kế hoạch (Plan-driven) và lập trình linh hoạt (Agile approach). Dường như họ quan tâm tới phương pháp tư duy, kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề của tôi. Họ cho tôi vài tình huống và đề nghị tôi giải quyết. Tình huống đầu tiên khá dễ nhưng sau đó họ bắt đầu đi sâu hơn vào chi tiết, với nhiều vấn đề khó hơn. Thỉnh thoảng, họ cũng cho tôi một hướng dẫn nào đó, vì họ không mong đợi ở tôi sự hoàn hảo. Mặc dầu họ rất tử tế và kiên nhẫn với tôi, nhưng tôi vẫn cảm thấy rất căng thẳng về kiểu phỏng vấn qua tình huống như thế này. Tôi không nhớ gì nhiều, vì có nhiều tình huống nhưng chỉ có một tình huống trụ lại trong tâm trí tôi. Đây là một trong những trường hợp mà giáo sư John Vu bao giờ cũng dạy trong lớp của thầy: ‘Làm thế nào bạn nhận ra một dự án thảm hoạ, một dự án đã hoàn toàn ra khỏi tầm kiểm soát và làm sao bạn giải quyết được nó.’ Khi tôi giải thích từng bước nhận diện, phân tích, tái tổ chức và tái lập kế hoạch dự án như tôi đã học ở CMU, tôi có thể cảm thấy sự ngạc nhiên của họ. Họ nhìn nhau và liên tục gật đầu, tôi biết rằng tôi đã làm tốt. Khi tôi kết thúc phần trình bày của mình, một người quản lý bảo tôi: ‘Dường như anh có kinh nghiệm trong quản lý dự án phần mềm. Hãy nói cho chúng tôi nghe về kinh nghiệm quản lý dự án của anh.’ Tôi giải thích cho họ về tầm quan trọng của ban quản lý dự án, ‘làm việc với khách hàng để biết được yêu cầu của khách hàng, lôi cuốn các thành viên trong nhóm vào sự tận tâm và theo một định hướng’. Họ có vẻ hài lòng, dù chẳng nói gì, nhưng tôi biết tôi đã nhắm đúng hướng.

‘‘Cuộc phỏng vấn thứ ba diễn ra vào bữa trưa. Một người quản lý cấp cao khác đưa tôi tới tiệm ăn gần đó. Chúng tôi không nói về thiết kế hay viết mã nữa, mà đối thoại về cách nhìn của tôi về tương lai của ngành công nghiệp phần mềm. Ông ấy hỏi tôi nghĩ gì về điện toán đám mây và các ứng dụng di động, đồng thời muốn biết những lĩnh vực mà tôi quan tâm. Sau đó, các chủ đề trao đổi cứ thay đổi một cách đột ngột, ông ấy liên tục nhảy từ lĩnh vực này sang lĩnh vực nọ. Ông ấy hỏi về toàn cầu hóa và ‘thế giới phẳng’, rồi chuyển sang nguồn lực cộng đồng (crowdsourcing) và người chủ doanh nghiệp. Tôi phải thú nhận là nếu tôi không theo dõi blog của giáo sư John Vu tại CMU, tôi đã không thể đưa ra câu trả lời cho hầu hết những chủ đề này. Về sau tôi mới biết là Microsoft muốn nhân viên của họ có kiến thức rộng ở nhiều lĩnh vực, chứ không chỉ biết về kỹ thuật hay lập trình. Vì tôi đã trả lời hầu hết các câu hỏi, ông ấy có vẻ rất hài lòng, ông bảo tôi là có nhiều ứng viên đã gặp khó khăn khi ông đề cập đến những chủ đề này. Ông ấy bình luận: ‘Có vẻ anh đọc nhiều và biết điều gì đang xảy ra trong ngành công nghiệp này. Tôi rất hài lòng’.

‘‘Cuộc phỏng vấn tiếp theo quay trở lại với các khía cạnh kỹ thuật. Lần này tôi phải viết mã nhiều hơn và họ cũng hứng thú với các thuật toán của tôi hơn khi liên tục hỏi liệu tôi có thể làm tốt hơn nữa không. Tôi biết điều họ đang tìm kiếm là tối ưu hóa. Gần như mọi thuật toán tôi viết đều phải được tối ưu hóa đủ để giải quyết các thao tác phức tạp. Về sau tôi mới biết rằng họ đã không chỉ chờ đợi tôi viết những đoạn mã hoạt động hoàn hảo, mà còn muốn đẩy tôi đến điểm cuối cùng mà tôi chấp nhận bỏ cuộc, đó là cách họ biết chính xác năng lực của ứng viên. Tôi cũng muốn nhấn mạnh rằng những người phỏng vấn tôi đều là những quản lý kỹ thuật, họ biết phải yêu cầu ở ứng viên điều gì và biết cách đánh giá một đoạn mã hay một công trình được phác thảo tốt. Đa số người quản lý trong công ty của tôi đều không phải là người chuyên về kỹ thuật. Chúng tôi gọi họ là những ‘người quản lý dựa vào quan hệ’, vì họ có được chức vụ nhờ vào những mối quan hệ quen biết hoặc quan hệ gia đình, chứ không phải nhờ kỹ năng và năng lực của họ.

‘‘Tôi bước ra khỏi văn phòng với nhiều cảm giác lẫn lộn, không biết liệu mình có làm tốt hay không. Nhưng ít nhất tôi đã làm tất cả những gì có thể. Hai tuần sau, tôi nhận được điện thoại từ Microsoft, họ đề nghị tôi nhận một vị trí tại Microsoft Research Asia ở Bắc Kinh. Tôi sẽ phải dành ra sáu tháng đào tạo tại Microsoft ở Redmond, Washington, rồi mới bắt đầu làm việc ở Bắc Kinh. Công việc của tôi sẽ yêu cầu tôi đi lại giữa hai nước nhiều lần trong năm vì tôi nói rất tốt tiếng Anh so với các ứng viên khác. Về sau, tôi được biết rằng vì tôi đã thể hiện rất tốt trong những buổi phỏng vấn, nên thay vì giữ vị trí một chuyên viên phát triển phần mềm như ứng tuyển ban đầu, người quản lý tuyển dụng đã quyết định để tôi làm lãnh đạo nhóm cho một dự án nhỏ.

‘‘Cuối cùng thì mơ ước làm việc cho Microsoft của tôi đã trở thành hiện thực. Tôi viết kinh nghiệm này để chia sẻ với các bạn và hy vọng rằng một số trong các bạn sẽ có được trải nghiệm giống như tôi’’.

NHỮNG CÂU HỎI KHÓ KHI PHỎNG VẤN XIN VIỆC LÀM

Nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp, được mời đến các buổi phỏng vấn việc làm và trả lời tốt các câu hỏi chuyên môn kỹ thuật nhưng cuối cùng vẫn không được nhận, tại sao vậy? Khi được hỏi, đa số các bạn đều thú nhận rằng họ đã không trả lời tốt, thậm chí không thể đưa ra câu trả lời khi được hỏi các câu ngoài chuyên môn kỹ thuật. Và đây chính là vấn đề, các bạn chỉ tập trung vào khía cạnh kỹ thuật mà bỏ qua khía cạnh thái độ trong buổi phỏng vấn.

Trong nhiều năm, tôi đã thu thập các “Câu hỏi phỏng vấn phi kỹ thuật” mà sinh viên thường gặp khó khăn khi trả lời, nhằm giúp họ có sự chuẩn bị. Tôi trình bày dưới đây 5 câu hỏi thường gặp nhất trong số đó.

1. “Tại sao bạn muốn làm việc cho công ty chúng tôi?”

Để trả lời câu hỏi này, bạn phải biết gì đó về công ty mà mình ứng tuyển. Trước cuộc phỏng vấn, bạn phải tìm hiểu về công ty mà bạn muốn làm việc. Hãy xem qua website của họ, kiểm tra báo cáo tài chính của họ, theo dõi tin tức của họ, và sử dụng “Google” để tìm hiểu thêm về họ. Khi họ hỏi, bạn có thể trả lời với sự tự tin như thể bạn đã biết rõ về công ty của họ. Bạn có thể trả lời rằng công ty có thể cung cấp cho bạn một công việc mang tính thử thách, hay công ty có danh tiếng tốt có thể giúp bạn xây dựng nghề nghiệp của mình, v.v... Chẳng hạn, bạn có thể nói: “Tôi không chỉ tìm việc làm, tôi muốn xây dựng nghề nghiệp với một công ty lớn mạnh như các ông. Công ty của các ông tạo ra sản phẩm tuyệt vời và có tiềm năng phát triển rất lớn. Tôi có đồng quan điểm với tầm nhìn của công ty và nếu có thể, tôi muốn là một phần của công ty”.

2. “Từ giờ cho đến năm năm tới, bạn muốn làm gì?” hay “Nghề nghiệp dài hạn của bạn là gì?”

Đây là câu hỏi thông thường để phân loại các ứng viên chỉ muốn có việc làm và người muốn xây dựng nghề nghiệp với công ty. Câu trả lời tốt nhất là bạn muốn trở thành một chuyên gia, từ đó có thể xây dựng sự nghiệp của riêng mình. Bạn có thể nói rằng trong vài năm đầu bạn muốn học hỏi về việc kinh doanh của công ty để bạn có thể đóng góp cho công ty, rồi tùy thuộc vào những cơ hội có trong công ty mà bạn có thể đi sâu vào chuyên môn hơn. Chẳng hạn: “Từ những tiềm năng mà ông nói với tôi, tôi muốn bắt đầu với vị trí người phát triển phần mềm; vài năm sau, tôi muốn đi lên vị trí người lãnh đạo nhóm, tôi sẽ lãnh đạo một nhóm nhỏ để phát triển sản phẩm. Trong năm hay sáu năm, tôi muốn vào vị trí người quản lý dự án để có thể đóng góp cho các mục tiêu của công ty”.

3. “Nói cho tôi về bản thân bạn?”

Nhiều sinh viên coi đây là “câu hỏi mẹo” nên đã dùng nhiều thời gian nói về bản thân họ. ĐỪNG phạm sai lầm đó. Người phỏng vấn KHÔNG quan tâm tới đời tư, gia đình của bạn hay điều bạn làm đâu. Họ chỉ muốn biết bạn “vừa vặn” thế nào với vị trí mà công ty đang muốn bổ nhiệm. Bạn cần nghĩ cẩn thận trước khi đưa ra câu trả lời. Tôi khuyên bạn hãy hỏi lại họ: “Ông cần biết về khía cạnh cụ thể nào ạ?”. Câu hỏi này sẽ buộc người phỏng vấn phải cụ thể hóa vấn đề, đồng thời cho phép bạn có thời gian để tập trung hơn, tránh được những trình bày không cần thiết. Điều quan trọng là bạn phải đề cập đến vị trí mà bạn muốn ứng tuyển và cả những kỹ năng mà họ cần nữa. Bất kể bạn nói gì cũng hãy quy về những kỹ năng của bạn và những nét tính cách của bạn khi là thành viên của một nhóm làm việc. Chẳng hạn, “Tôi thích làm việc nhóm và tôi luôn hòa hợp với các thành viên nhóm. Trong dự án capstone, tôi là người lãnh đạo và với vị trí đó, tôi đã hòa hợp hoàn toàn với các thành viên trong nhóm của mình, v.v...”. Đây không phải là câu hỏi mà bạn có thể trả lời một cách nhanh chóng. Hãy cho mình thời gian để nghĩ về bản thân và về những khía cạnh của cuộc đời mà bạn muốn chia sẻ với những người phỏng vấn.

4. “Tình huống hay vấn đề khó nhất mà bạn từng đối diện là gì?”

Đây là một câu hỏi khó khác mà bạn phải cẩn thận khi đưa ra câu trả lời. Bạn KHÔNG BAO GIỜ nên nói về những trở ngại với đồng nghiệp, người quản lý hay với các giáo sư. Điều đó chỉ cho thấy bạn là người tiêu cực. Bạn phải chuẩn bị một câu chuyện, trong đó tình huống khá khó khăn, nhưng bạn đã chứng tỏ được năng lực giải quyết vấn đề của mình. Ví dụ, bạn có thể trình bày: “Một công ty bên ngoài đã gửi yêu cầu về một đồ án capstone cho chúng tôi. Ban đầu, họ cho chúng tôi 6 tháng để hoàn thành đồ án đó, sau 4 tháng, họ đột nhiên thay đổi yêu cầu, nhưng lại không cho chúng tôi thêm thời gian. Tôi đã phải làm lại nhiều thiết kế để đảm bảo phần mềm của chúng tôi hoạt động tốt đúng với yêu cầu mới. Chúng tôi làm việc liên tục nhiều giờ liền và cuối cùng cũng thành công,…”. Bạn có thể nói thêm chi tiết nếu muốn, vì đây là vấn đề chung trong ngành, người phỏng vấn sẽ hiểu.

5. ‘‘Hãy cho tôi lý do để thuê bạn?’’

Người phỏng vấn có thể đã quan tâm tới việc thuê bạn, nhưng họ có thể muốn bạn cho họ một sự xác nhận. Vì thế, đối với câu hỏi này, bạn nên trả lời thật ngắn gọn và chính xác. Bạn nên tập trung vào những lĩnh vực thể hiện được những kỹ năng liên quan đến công việc mình đang ứng tuyển. Bạn có thể dựa vào phần mô tả việc làm từ thông tin tuyển dụng, và trả lời thật rõ ràng với những kỹ năng của mình. Ví dụ: “Các ông cần ai đó có chuyên môn về ngôn ngữ lập trình C++, tôi đã tham gia hai lớp học về ngôn ngữ lập trình C++ này và được điểm A trong cả hai lớp. Đồ án capstone của tôi cũng dùng C++, tôi là trưởng nhóm đồ án, vì vậy tôi làm hầu hết công việc liên quan đến viết mã và kiểm định. Ông cần người có kỹ năng lãnh đạo, tôi là người lãnh đạo của đồ án capstone, với vai trò đó, tôi chịu trách nhiệm về cả kỹ thuật và quản lý đồ án tổng thể…”. Rồi bạn có thể kết luận: “Tôi có đầy đủ tri thức và kỹ năng mà các ông cần, tôi tin rằng tôi đủ tư cách cho vị trí mà công ty đang tuyển. Tôi có khát khao xây dựng nghề nghiệp vững chắc trong lĩnh vực phần mềm và tôi nghĩ công ty các ông là nơi tôi muốn xây dựng sự nghiệp của mình”.

SAI LẦM SINH VIÊN THƯỜNG PHẠM PHẢI TRONG PHỎNG VẤN XIN VIỆC LÀM

Phỏng vấn là bước thứ hai của quá trình tuyển dụng, nghĩa là bạn đã có đủ những phẩm chất cho vị trí đó, nên công ty muốn biết thêm về bạn để quyết định xem liệu họ có muốn thuê bạn hay không. Thông thường, với vị trí nào cũng vậy, lối tổ chức phỏng vấn điển hình là công ty sẽ gọi 2 hoặc 3 người tới phỏng vấn cho một vị trí. Cho nên, bạn sẽ có từ 33-50% cơ hội nhận được công việc đó. Vì thế, chuẩn bị tốt là điều cực kỳ quan trọng cho một buổi phỏng vấn việc làm. Sinh viên thường phạm phải nhiều sai lầm trong các buổi phỏng vấn này, các bạn thường chia sẻ với tôi và mong muốn nhận được lời khuyên. Dưới đây là những sai lầm thường gặp nhất của các bạn sinh viên khi đi phỏng vấn.

Một sinh viên chia sẻ: “Em thực sự rất muốn làm việc cho Google, nên khi nhận được cuộc gọi mời phỏng vấn của họ, em đã rất hạnh phúc. Nhưng trong tuần đó em có một bài thi vấn đáp, nên em đã đề nghị họ dời ngày phỏng vấn sang tuần sau. Và mặc dù em đã thể hiện rất tốt trong buổi phỏng vấn tuần sau đó, người quản lý nói rằng vị trí đó đã có người giành được, đó là người đã tới phỏng vấn vào tuần trước”.

Lời khuyên của tôi: ĐỪNG BAO GIỜ đề nghị dời lại buổi phỏng vấn. Thông thường, những người tuyển dụng sẽ chọn một vài ứng viên để mời phỏng vấn, nên nếu bạn không đến thì họ sẽ chọn người khác. Trong thị trường việc làm cạnh tranh này, bạn phải nắm lấy cơ hội ngay lập tức. Trong trường hợp như trên, tốt hơn là nên xin phép giáo sư của bạn cho phép bạn làm bài thi vấn đáp vào hôm sau, chứ ĐỪNG BAO GIỜ đề nghị công ty chờ đợi cho tới khi bạn sẵn sàng.

Một sinh viên khác bày tỏ sự hối tiếc: “Em đã thể hiện rất tốt trong buổi phỏng vấn, em đã trả lời đúng mọi câu hỏi. Và khi họ hỏi em có câu hỏi nào không, em đã hỏi về lương và đột nhiên mọi chuyện trở nên mất thoải mái. Cuối cùng, em đã không được nhận. Em có nên thảo luận về lương trong buổi phỏng vấn không?’’.

Lời khuyên của tôi: ĐỪNG BAO GIỜ đề cập đến vấn đề lương bổng trước. Nếu làm vậy, bạn sẽ thể hiện rằng bạn quan tâm đến tiền bạc hơn bất kỳ thứ gì. Nó sẽ là dấu hiệu cho thấy bạn có thể nhảy việc khi ai đó đề nghị mức lương tốt hơn và nhà tuyển dụng không thích điều đó chút nào. Và cho dù nhà tuyển dụng muốn biết mức lương bạn yêu cầu, bạn cũng không bao giờ nên nhắc tới bất kỳ CON SỐ cụ thể nào. Câu trả lời tốt hơn là: “Ông biết về phẩm chất của tôi và tôi sẽ hài lòng chấp nhận bất kỳ đề nghị hợp lý nào”. Đây là logic của vấn đề này: Nếu nhà tuyển dụng định trả cho bạn $120.000 nhưng bạn nói $100.000, thì người đó có thể nghĩ: “Người này có thể không xứng đáng như mình nghĩ, có thể anh ta không tốt đến thế.” Nhưng nếu bạn nói $130.000 thì người đó có thể nghĩ: “Anh ta đòi nhiều hơn con số mình có thể trả, cho nên anh ta có thể bác bỏ đề nghị của mình, vì vậy mình phải kiếm người khác.” Trong cả hai tình huống, bạn đều sẽ không có được việc làm.

Một sinh viên khác trình bày: “Em có cuộc hẹn phỏng vấn việc làm với Apple; em rất háo hức nên đã tới sớm nửa giờ. Người phụ trách phỏng vấn không hài lòng và mặc dù em hoàn thành tốt buổi phỏng vấn, nhưng vẫn không được nhận”.

Lời khuyên của tôi: Đến trễ trong một buổi phỏng vấn việc làm là một điều rất tệ, nhưng đến quá sớm cũng tệ tương đương vậy. Cho dù người phụ trách phỏng vấn có thể đề nghị bạn đợi, nhưng họ vẫn sẽ phải vội vàng hoàn thành việc họ đang làm để phỏng vấn bạn. Nếu họ đang bận rộn, họ có thể bực tức và dĩ nhiên là họ sẽ không thuê bạn nếu họ cảm thấy tức giận về bạn. Nếu bạn đến sớm hơn 10 phút trong bất kỳ buổi phỏng vấn nào, hãy đợi bên ngoài. ĐỪNG đi vào khi chưa tới giờ. Đến sớm nửa tiếng trước giờ hẹn có thể là dấu hiệu của việc bạn thúc ép họ làm gì đó cho bạn và họ không hài lòng về điều đó đâu.

Một sinh viên khác nói: “Em điền nhiều thứ vào bản lý lịch của mình để nó có vẻ tốt hơn. Trong buổi phỏng vấn, em được hỏi nhiều câu hỏi về chúng nhưng em không thể trả lời được, thế nên không được tuyển”.

Lời khuyên của tôi: Bạn phải đọc từng mô tả trong thông tin tuyển dụng và sửa bản lý lịch của mình cho khớp với yêu cầu tuyển dụng bằng các kỹ năng có thật của bạn. Đừng ghi hết mọi thứ vào hồ sơ xin việc của bạn, đặc biệt là những điều bạn không biết rõ, vì điều đó có thể khiến bạn bị coi là kẻ nói dối. Chẳng hạn, mô tả công việc yêu cầu: “Phải có năm năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực cơ sở dữ liệu”, điều đó nghĩa là ứng viên phải thực sự là chuyên gia với năm năm kinh nghiệm. Nếu bạn không đủ phẩm chất, thì đừng ứng tuyển. Trong cuộc phỏng vấn, họ sẽ hỏi bạn về những gì bạn đã viết trong đơn xin việc. Nếu bạn không biết rõ về chúng, họ sẽ nghĩ rằng bạn kém cỏi khi cứ lãng phí thời gian của họ và của chính bạn nữa. Xin lưu ý rằng nhà tuyển dụng có thể nhớ mặt bạn, đặc biệt khi họ tin rằng bạn không phải là người chân thật. Điều đó có thể ảnh hưởng đến cơ hội tìm một việc làm khác tại công ty đó sau này.

Một sinh viên khác của tôi phàn nàn: “Em đã xin vào vị trí quản lý hệ thống thông tin và em đã chuẩn bị tốt cho các câu hỏi về kỹ thuật, nhưng trong buổi phỏng vấn, họ hỏi em rất nhiều vấn đề chẳng liên quan gì đến kỹ thuật, nào là toàn cầu hóa, thế giới phẳng, biến cố kinh tế ở châu Âu và khủng hoảng tài chính. Mặc dù em đã trả lời tốt các câu hỏi liên quan đến kỹ thuật nhưng em vẫn thất bại”.

Lời khuyên của tôi: Ngày nay phần lớn các công ty đều mong đợi ở những sinh viên tốt nghiệp nhiều thứ hơn là chỉ bó gọn trong những kiến thức kỹ thuật. Bạn không cần phải là chuyên gia, nhưng ít nhất, bạn nên biết điều gì đang xảy ra trên thế giới, bởi vì thế giới chúng ta đang sống là một thế giới kết nối. Hiểu biết những thông tin đó thể hiện việc bạn nhận biết về thế giới quanh mình. Một người có tri thức toàn cầu thường được coi là người biết quan tâm, một người chín chắn và thông thái. Một thói quen quan trọng mà sinh viên nên hình thành và phát triển là thói quen đọc. Các bạn cần đọc nhiều về những chủ đề chung để mở rộng kiến thức của mình. Không có một nền tảng kiến thức cơ bản về các biến cố đang diễn ra trên thế giới, bạn có thể bị coi là “ngờ nghệch” và bạn cho rằng công ty có muốn thuê người ngờ nghệch không?

Sai lầm của một sinh viên khác lại là: “Trong buổi phỏng vấn, họ hỏi em về các giáo sư trong trường. Có một giáo sư trong trường rất kiêu ngạo và từng cư xử không tốt với em, nên em không thích thầy ấy và em đã chia sẻ với họ cảm giác của mình. Thế nên, dù em đã thể hiện tốt trong phần phỏng vấn liên quan đến kỹ thuật, cuối cùng em vẫn không được nhận. Theo thầy, đó có là vì những điều em đã nói không?”.

Lời khuyên của tôi: Bạn ĐỪNG BAO GIỜ nói điều gì đó tiêu cực về bất kỳ ai, bất kỳ cái gì trong suốt cuộc phỏng vấn. Nếu bạn không thích giáo sư của bạn, hãy giữ lấy điều đó cho riêng mình. Khi người phỏng vấn hỏi bạn về những người khác, bao giờ bạn cũng nên nói tốt về họ. Ví dụ: “Tôi rất sung sướng được làm việc trong nhóm, vì tôi luôn hợp tác tốt với mọi người.” hay “Tôi rất biết ơn vì đã được học với giáo sư X, thầy ấy đã dạy tôi nhiều điều.” Nói những điều tiêu cực về bất kỳ ai, cho thấy bạn có thể không làm việc nhóm tốt và cũng là điềm báo rằng nếu người quản lý thuê bạn, bạn cũng có thể sẽ nói xấu ông ta sau này.

Một sinh viên khác lại phạm sai lầm thế này: “Trước cuộc phỏng vấn, em rất bồn chồn và có lẽ đã có thái độ không tốt với cô tiếp tân. Buổi phỏng vấn của em diễn ra suôn sẻ nhưng em vẫn không được tuyển dụng. Về sau em mới biết là cô tiếp tân đã báo cáo với người quản lý về em”.

Lời khuyên của tôi: Bạn nên lễ phép với tất cả mọi người bạn gặp trong buổi phỏng vấn, kể cả với thư ký hay người tiếp tân. Thỉnh thoảng bình luận của họ có thể làm thay đổi ý kiến của nhà tuyển dụng về bạn. Người quản lý thường sẽ hỏi ý kiến những người có tiếp xúc với bạn trong cuộc phỏng vấn xem họ nghĩ gì về bạn. Bạn cứ tưởng tượng đi, nếu một cô tiếp tân nói: “Cậu trẻ đó kiêu căng và có thái độ xấu với mọi người.”, hay thư ký của ông báo cáo: “Cậu ta rất thô lỗ với tôi.”, bạn nghĩ người quản lý đó có thuê bạn không khi bạn xúc phạm người CỦA ÔNG TA?

Bạn nên lễ phép với tất cả mọi người bạn gặp trong buổi phỏng vấn, kể cả với thư ký hay người tiếp tân. Thỉnh thoảng bình luận của họ có thể làm thay đổi ý kiến của nhà tuyển dụng về bạn.