Tổng quan
Khi bắt đầu đi làm, bạn gặp phải rất nhiều khó khăn: Thức dậy vào buổi sáng, đi làm, lo ứng phó với sếp (hoặc nếu là sếp, bạn sẽ phải lo ứng phó với tất cả mọi người), kiếm tiền (lý tưởng nhất là thu nhập của năm sau cao hơn năm trước), về nhà, quản lý đời sống cá nhân, lên giường, thức dậy, lặp lại ngày hôm trước. Quả là mỗi ngày có rất nhiều thứ phải xử lý. Vậy tại sao lại phải làm phức tạp hóa vấn đề lên (và lãng phí thời gian) bằng cách cố gắng tìm hiểu lý do tại sao bạn làm điều mình đang làm? Song, đó không phải là phức tạp hóa vấn đề; nó rất đơn giản. Trên cương vị là độc giả của cuốn sách này, dù bạn là doanh nhân, nhân viên, người đứng đầu một nhóm hoặc một bộ phận, hay bạn muốn giúp cả tổ chức của mình tìm hiểu về hai chữ TẠI SAO, thì việc khám phá ra hai chữ TẠI SAO cũng đều mang lại cho bạn niềm đam mê trong công việc. Đây không phải là công thức đem tới sự thành công. Có rất nhiều cách đạt được thành công (theo các tiêu chuẩn truyền thống); tuy nhiên, Vòng tròn vàng là công cụ giúp chúng ta đạt được thành công viên mãn lâu dài.
• Nếu bạn là doanh nhân, hãy khám phá ra hai chữ TẠI SAO của mình để dựa vào đó bạn có thể truyền đạt về những điều độc đáo ở công ty mình cho nhân viên và khách hàng. Chẳng hạn, Apple không phải lúc nào cũng bán những sản phẩm tốt nhất – chắc có người đang nghĩ đến tuổi thọ pin trong sản phẩm của họ – nhưng nếu bạn là người muốn “Nghĩ khác đi,” có lẽ bạn sẵn sàng thề trước Apple rằng mình sẽ không bao giờ bắt tay với Dell. Và việc nắm được hai chữ TẠI SAO của mình giúp bạn dễ dàng tuyển dụng đúng người vào đúng việc hơn. Doanh nhân nào cũng muốn xây dựng một đội ngũ những người biết tin tưởng, nhưng làm sao tìm được những người như thế nếu chính bạn còn không biết rõ mình muốn họ tin tưởng vào điều gì, ngoài việc chăm chỉ làm việc cho bạn? Khi đã biết rõ chữ TẠI SAO của mình, bạn sẽ tuyển dụng được những người tin tưởng vào điều mà bạn tin tưởng, và đây là yếu tố tạo động lực mạnh mẽ hơn nhiều so với tiền bạc. Việc nắm rõ hai chữ TẠI SAO của mình là bí quyết giúp bạn tuyển dụng được “người phù hợp”.
• Nếu bạn là một nhân viên, giống như Steve, người bán loại thép siêu nhẹ ngồi cạnh Peter trong chuyến bay, thì việc hiểu rõ hai chữ TẠI SAO của bản thân sẽ giúp bạn làm mới lại niềm đam mê của mình và kết nối bạn với hai chữ TẠI SAO của công ty. Và trong trường hợp bạn và công ty đó phải chia tay nhau, thì việc hiểu rõ hai chữ TẠI SAO của bản thân sẽ là công cụ đắc lực để bạn lựa chọn công việc tiếp theo phù hợp với mình: một công ty nơi bạn “phù hợp” hơn, có khả năng thành công cao hơn và cảm thấy mãn nguyện hơn.
• Nếu bạn là thành viên của một nhóm hoặc một phòng ban trong tổ chức, thì bộ phận đó có thể cũng có một nền văn hóa riêng. Trong một số trường hợp, việc diễn đạt thành lời hai chữ TẠI SAO của nhóm, tức sự đóng góp mà nhóm đó dành cho tổ chức, có thể mang lại hiệu quả vô cùng lớn. Nó có thể giúp gắn kết những thành viên trong nhóm ở một cấp độ sâu sắc và có ý nghĩa hơn để cùng nhau tạo nên sự khác biệt cho tổ chức.
• Nếu bạn muốn khám phá hai chữ TẠI SAO của toàn bộ tổ chức, hãy nhớ rằng nó sẽ xuất phát từ hai nguồn: Đầu tiên là từ chữ TẠI SAO của nhà sáng lập, được rút ra từ câu chuyện về việc khởi tạo công ty. Nếu nhà sáng lập không còn nữa, chúng tôi có một phương pháp huy động mọi người trong tổ chức cùng nhau xác định hai chữ TẠI SAO dựa trên những yếu tố tốt nhất trong nền văn hóa doanh nghiệp hiện hành.
Chúng tôi đã chia các cách tiếp cận quy trình Khám phá câu hỏi “tại sao” thành ba chương để áp dụng cho từng nhóm độc giả kể trên. Dù là nhà sáng lập, doanh nhân, hay nhân viên, thì rốt cuộc bạn vẫn nên sử dụng quy trình Khám phá câu hỏi “tại sao” dành cho Cá nhân mà chúng tôi sẽ trình bày ở Chương 3. Nếu bạn là thành viên của một nhóm hoặc phòng ban nào đó trong công ty, hãy sử dụng phương pháp Bộ lạc mà chúng tôi sẽ trình bày ở các chương 4 và 5. Đây cũng là phương pháp bạn nên sử dụng nếu muốn khám phá hai chữ TẠI SAO của toàn bộ tổ chức và nhà sáng lập không còn tham gia tích cực vào hoạt động của tổ chức nữa.
Nhưng trước đó, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về trọng tâm của quy trình này, tức những bước cơ bản mà tất cả mọi người cùng tuân theo.
Bước 1: Thu thập và chia sẻ các câu chuyện
Mỗi người trong chúng ta đều chỉ có hai chữ TẠI SAO duy nhất. Nó không phải là một tuyên ngôn về việc chúng ta mong muốn trở thành người như thế nào; nó thể hiện chúng ta là ai khi ở vào trạng thái tự nhiên tốt nhất. Nếu cũng như anh chàng kỹ sư bán thép Steve, bạn đang sống với chữ TẠI SAO của mình nhưng không nhận thức được điều đó, trong trường hợp này nếu có thể diễn đạt nó thành lời, thì bạn sẽ biến nó thành một công cụ đắc lực và mạnh mẽ hơn thế nữa. Và nếu đang chật vật tìm kiếm hai chữ TẠI SAO của bản thân, và cuối cùng cũng hiểu được mục đích sống, sứ mệnh, hay niềm tin của mình là gì, bạn sẽ có thể điều chỉnh hướng đi cho phù hợp với góc nhìn mới, vai trò mới, hoặc thậm chí là công ty mới nhằm có được cảm giác mãn nguyện mà bấy lâu nay bạn vẫn cất công đi tìm.
Xét về bản chất, hai chữ TẠI SAO là câu chuyện kể về nguồn gốc của mọi việc. Bằng cách nhìn về quá khứ và rút ra những mối liên kết quan trọng nhất – những trải nghiệm mà chúng ta có, những con người mà chúng ta chịu ảnh hưởng, những cảnh đời chúng ta gặp, và những bước thăng trầm trong cuộc sống – chúng ta sẽ xác định được các xu hướng và mô típ. Đối với các cá nhân, chữ TẠI SAO thường được hình thành đầy đủ vào giai đoạn cuối độ tuổi dậy thì. Để khám phá được hai chữ TẠI SAO của mình, chúng ta phải lấy ra những ký ức nổi bật nhất trong tâm trí – tức những khoảnh khắc định hình nên cuộc sống của chúng ta – và tìm hiểu chúng để nhìn ra sự liên hệ. Đối với các “bộ lạc”, hai chữ TẠI SAO cũng xuất phát từ quá khứ – có thể đó là câu chuyện kể về việc công ty được thành lập như thế nào, hoặc các thành viên chia sẻ về những điều khiến họ cảm thấy tự hào khi được đứng trong hàng ngũ của “bộ lạc”. Dù trong tình huống nào, thì việc khám phá ra hai chữ TẠI SAO của bạn cũng giống như đãi cát tìm vàng trong dòng sông quá khứ. Chỉ khi nào bạn đầu tư thời gian để sàng lọc ra những khoảnh khắc quan trọng trong quá khứ, nhặt ra từng mảnh vàng lấp lánh, khi đó chúng mới biến thành một kho tàng thực sự quý giá.
Những ký ức đó càng cụ thể càng tốt. “Hè nào gia đình tôi cũng lái xe đi nghỉ” – cách trình bày này quá chung chung nên không giúp ích được gì. “Hè nào gia đình tôi cũng lái xe đi nghỉ. Có một năm, chiếc ô tô đột nhiên dở chứng ngay giữa vùng hoang vu hẻo lánh, và chúng tôi phải đi nhờ xe đến Albuquerque. Tôi vô cùng sợ hãi, nhưng tự nhủ mình phải mạnh mẽ thì cô em gái nhỏ mới không sợ, vì thế tôi nghĩ ra một trò chơi để hai anh em cùng giải khuây” – đây chính là mức độ chi tiết cần phải có! Khi khám phá lại những chi tiết, cảm giác, cuộc nói chuyện và bài học đã rút ra, bạn sẽ có manh mối để tìm hiểu xem mình là ai và hai chữ TẠI SAO của bạn là gì. Bạn càng có thể nhớ lại và chia sẻ về càng nhiều câu chuyện, dữ liệu bạn thu thập được sẽ càng lớn. Từ đó, bạn sẽ càng dễ dàng nhìn ra những ý tưởng hoặc đề tài liên tục xuất hiện.
Dù bạn hướng tới cá nhân hay “bộ lạc”, hãy cố gắng nhớ ra những câu chuyện đã tạo ra sự thay đổi lớn nhất trong cuộc đời mình. Trong những gì bạn nhớ lại, một số câu chuyện có ý nghĩa quan trọng, nhưng sẽ có nhiều câu chuyện không mấy ý nghĩa. Điều quan trọng là chất lượng của ký ức, tức những chi tiết cụ thể bạn nhớ được và trạng thái cảm xúc mạnh mẽ bạn cảm thấy trong lúc kể lại câu chuyện đó cho người khác nghe. Vì sẽ rất khó giữ được thái độ khách quan và nhìn ra những thứ liên kết các câu chuyện lại với nhau, nên theo chúng tôi, dù thực hiện quy trình này trên cương vị cá nhân hay thay cho một “bộ lạc”, bạn nên làm chung với một đối tác hoặc thuê chuyên gia hỗ trợ.
Có phải bạn đang thắc mắc: “Quy trình này có đòi hỏi thời gian dài như liệu pháp phân tích tâm lý của Sigmund Freud không?” Hãy thoải mái nào, bạn không phải nằm trên ghế như các buổi trị liệu tâm lý đâu. Hãy nhớ lại càng nhiều ký ức cụ thể, có sức tác động lớn với bạn càng tốt – ít nhất là mười câu chuyện. Sau khi ghi lại tất cả các ký ức đó, bạn sẽ chọn ra khoảng năm hoặc sáu câu chuyện đã mang lại sự khác biệt lớn nhất trong cuộc đời mình và chia sẻ về chúng càng chi tiết càng tốt.