MỘT

Ngước nhìn lên vòm lá vẫn đang xào xạc trong gió, Lão Ưng lắng nghe một lần nữa những giai điệu tươi sáng của bản hòa tấu giữa đất trời và cây cỏ rồi quay sang cháu trai của mình.

- Ông đã già rồi. – Ông mở lời. – Ông đã chứng kiến rất nhiều thăng trầm trong cuộc sống, dẫu vậy ông không biết liệu có câu trả lời nào khiến cháu thỏa mãn hay không. Ông nghĩ ở ngoài kia có rất nhiều câu trả lời đang đợi cháu khám phá và ông biết rõ một điều là cuộc sống không dễ dàng chút nào, nhưng đó mới chính là cuộc sống và chúng ta không thể làm gì để thay đổi được nó. Điều duy nhất chúng ta có thể làm là cố gắng thấu hiểu cuộc sống này.

Jeremy không mấy ngạc nhiên khi nghe câu trả lời của ông vì anh biết ông luôn luôn có cách khiến người khác phải tự tìm kiếm câu trả lời cho vấn đề của họ.

- Làm sao ông có thể chắc chắn về những điều này như thế ạ? – Jeremy băn khoăn. – Đôi khi cháu nghĩ có lẽ việc chấp nhận nỗi đau và những gì cuộc sống này mang lại sẽ dễ dàng hơn là cố gắng thấu hiểu nó.

- Ông biết những điều này bởi vì ông đã xuôi theo một con đường rất dài mà chúng ta vẫn gọi là cuộc sống. – Người ông giải thích. – Giờ cháu chỉ mới bắt đầu và ở thời điểm bắt đầu thì người ta không biết điều gì đang đợi mình cả. Mãi về sau, ta mới có đủ kinh nghiệm để hiểu rõ nó và những gì ông đã trải qua cho ông biết cuộc sống này có rất nhiều điều để ta khám phá và thấu hiểu chứ không chỉ đơn thuần là biết và chấp nhận nó.

- Thế nhưng không lẽ ông không còn băn khoăn điều gì về cuộc sống nữa sao? – Jeremy ương bướng. – Dạo này cháu cứ nghĩ mãi về điều đó. Tại sao những điều tồi tệ lại xảy ra? Chẳng lẽ ông chưa từng có những câu hỏi đại loại thế khi ông còn trẻ sao?

- Có chứ. Ông đã hỏi cha và ông của ông. – Lão Ưng đáp lời.

- Vậy họ đã trả lời thế nào ạ? – Jeremy tò mò. – Ông của ông đã nói gì khi ông hỏi người những câu như vậy ạ?

- Người bảo ông hãy cứ dấn thân vào cuộc hành trình đang ở phía trước, cuộc hành trình đó chính là cuộc đời ông. Người bảo đó là cách duy nhất giúp ông có được những bài học quý giá.

Lão Ưng ngừng lại một chút. Jeremy chồm người về phía trước đầy hoài nghi, háo hức và thoáng cả chút tuyệt vọng, trông chờ những gì ông sắp nói. Anh cảm thấy tiếng xào xạc của những chiếc lá phía trên cao đang trở nên ồn ào hơn.

- Ông của ông đã nói thế này… - Lão Ưng bắt đầu…

"Cuộc sống có niềm vui và nỗi buồn, có thắng lợi và mất mát, có vấp ngã và đứng lên, có đói khổ lẫn sung túc, có cái tốt và cả cái xấu. Ông nói thế không phải để làm cháu tuyệt vọng mà để dạy cháu về thực tế cuộc sống…"

Lão Ưng xoa xoa hai lòng bàn tay, điều ông vẫn thường làm khi ông sắp nói điều gì đó quan trọng. Hành động đó của Lão Ưng cũng là một cử chỉ quen thuộc đối với Jeremy từ thuở anh còn thơ bé. Đôi khi những điều ông nói ra là sự thật lạnh lùng và cay đắng nhưng vẫn có cái gì đó khiến người ta vững dạ. Hơn nữa, dù vốn liếng tiếng Anh của ông khá hơn những gì ông thừa nhận nhưng ông luôn sử dụng tiếng mẹ đẻ trong những lúc ông muốn để lại ấn tượng khó phai cho cháu trai của mình. Và bất cứ khi nào ông dùng tiếng mẹ đẻ thì mọi thứ không chỉ rõ ràng mà còn hết sức thuyết phục.

Lão Ưng bắt đầu trầm ngâm:

- Cuộc sống luôn có hai mặt và chúng luôn song hành cùng nhau bởi mỗi mặt đều có những ý nghĩa và mục đích riêng của chúng.

Nếu mọi thứ cứ diễn ra đều đều thì sẽ chẳng có cuộc sống muôn màu muôn vẻ, chẳng có gì thú vị mà có khi còn mất cân bằng. Ta cũng không thể phân biệt được trắng đen, sẽ không có hoàng hôn để kết thúc một ngày vốn bắt đầu bằng ánh bình minh, và sẽ không có sự ấm áp để đẩy lùi lạnh giá. Dẫu vậy những gì mang đến sự cân bằng cho cuộc hành trình của cháu xuyên suốt cuộc sống này cũng sẽ đem đến cho cháu không ít khó khăn. Khi đã đến đích, cháu sẽ có được một món quà mà bình thường cháu không nhìn thấy được.

Cuộc sống không phải chỉ toàn nỗi buồn. Thế nhưng, nếu không có nỗi buồn chúng ta sẽ không biết khao khát niềm vui, sẽ không biết cố gắng để có được niềm vui và cũng không biết trân trọng khi niềm vui đến. Không ai có thể mãi vui hay mãi buồn. Và chúng ta cũng không thể kiểm soát được thời gian nỗi buồn hay niềm vui góp mặt trong chuyến hành trình của chúng ta. Tất cả chúng ta đều mong có nhiều niềm vui hơn nỗi buồn và hầu như chẳng có ai lại mong cuộc sống của mình chỉ toàn buồn khổ.

- Cháu sẽ rất vui nếu cháu không bao giờ biết đến nỗi buồn một lần nào nữa cả. - Jeremy bộc bạch. – Nhưng rồi cháu nhận ra rằng mình không phải là người đầu tiên ước mong điều đó và càng không phải là người cuối cùng.

- Đúng vậy. Chúng ta ai cũng từng có lúc ước mong điều đó. Chúng ta ao ước bởi ta biết rồi đây mình sẽ gặp nỗi buồn. Một mặt chúng ta thừa nhận sự tồn tại của nỗi buồn nhưng mặt khác chúng ta lại muốn chối bỏ nó. Ánh mặt trời tỏa sáng hôm nay không thể xua tan được bầu trời xám xịt đầy mưa bão vào ngày mai.

- Vì lẽ đó sự tồn tại của niềm vui không bao giờ có thể xóa bỏ được sự tồn tại của nỗi buồn. - Jeremy kết luận. – Cháu nghĩ tất cả chúng ta đều biết rõ điều đó.

- Có một thực tế giản đơn mà chúng ta thường không để ý cháu à. – Lão Ưng chỉ ra vấn đề. – Sự tồn tại của vật này có thể che lấp một vật khác, thế nhưng nó không thể xóa bỏ hoàn toàn vật đó. Có lẽ, đến cuối cùng, điều mà chúng ta rút ra được là nhờ có điều này ta có thể thấy rõ được một điều khác.

- Giống như thất bại sẽ khiến chúng ta quý trọng thành công.

- Chính xác! - Người ông khẳng định. – Không có thất bại thì thành công có gì đáng nói?

Lão Ưng mỉm cười và lấy ra một bao sợi thuốc lá cùng một hộp giấy vấn thuốc từ trong túi áo sơ mi. Chỉ sau một thoáng ông đã cuộn xong điếu thuốc bằng lớp vỏ trong đã được ép và sấy khô của cây liễu đỏ. Giờ chẳng còn bao nhiêu người xài vỏ cây liễu đỏ, thậm chí cũng không mấy người biết đến nó, thế nhưng Lão Ưng là một người như thế. Lão Ưng biết những chuyện và những cách thức cổ xưa mà nhiều người đã lãng quên từ lâu. Ông châm thuốc, rít một hơi dài, rồi vừa chầm chậm nhả khói ông vừa nheo mắt nhìn ra vùng đồng cỏ. Ông dang một cánh tay và chầm chậm vẽ một đường chân trời rộng lớn.

- Khi ông còn trẻ, con sói cuối cùng ở vùng đất này đã bị săn lùng và giết chết. Con người khi mới đến đây đã mang theo bên mình nỗi sợ hãi lâu đời về loài sói. Họ đã, và mãi đến giờ, vẫn nghĩ rằng loài sói rất giỏi săn mồi vì nó thích đi săn và nhuần nhuyễn ngón nghề giết chóc. Đối với họ, sói là loài xấu xa và phải bị tiêu diệt. Thế nhưng họ không nhận ra rằng sói thường gặp thất bại hơn thành công. Mười lần đi săn thì hết tám hay chín lần nó phải nhịn đói vì con mồi chạy thoát. Mãi đến lần thứ mười nó mới thành công và thỏa mãn cơn đói. Sự khát máu ở loài sói mà người ta nhìn thấy thực chất là lòng kiên trì. Đó cũng chính là bí quyết thành công của nó: Nó không bao giờ từ bỏ.

- Nhưng con sói không thể từ bỏ vì xét theo bản năng sinh tồn trong tự nhiên, săn mồi thành công đồng nghĩa với sự sống, còn thất bại là đói khát và chết. – Jeremy xen vào. – Không phải lúc nào thất bại cũng mang đến hoàn cảnh nghiệt ngã như thế, ý cháu nói là đối với chúng ta ấy.

Lão Ưng gật đầu vẻ tư lự. – Đúng vậy. Nhưng thất bại có thể mang lại những hình phạt còn ác nghiệt hơn cả cái chết. Đối với chúng ta, những động vật hai chân, thì chuyện thất bại không phải lúc nào cũng đáng sợ. Tuy nhiên thất bại có thể khiến ta mất nhuệ khí và nhụt chí khi đang nỗ lực tiến lên phía trước. Chúng ta nên sống như loài sói, cứ tiếp tục đeo đuổi thành công bất chấp ta phải thất bại bao nhiêu lần đi nữa. Từ lâu loài sói đã biết được rằng trong những gì thành công mang lại, có hai điều quan trọng: Thành công sẽ bù đắp những mất mát và nó giúp tinh thần ta thêm phấn chấn.

Lão Ưng rít thêm một hơi dài trước khi lấy gót giày dụi tắt điếu thuốc. Ông ngắm nhìn vùng đất trước mặt một lúc lâu. Và chỉ đến khi Jeremy bắt đầu mất kiên nhẫn, người ông mới lại quay sang anh.

- Nếu không có vấp ngã, làm sao cháu biết khi nào nên đứng lên? Nếu không có đói khát, làm sao cháu biết học cách quý trọng thức ăn thừa? Nếu không có cái xấu, làm sao cháu đánh giá được cái tốt? Nếu không có cái chết ở cuối đời, làm sao cháu biết quý trọng cuộc sống? – Ông hỏi.

Câu hỏi cuối cùng khiến chàng trai trẻ chợt buồn, nhưng anh đã hít một hơi thật sâu để kìm nén cơn xúc động và ngăn cho nước mắt đừng rơi.

- Cha của cháu đã rời xa chúng ta. – Lão Ưng nhẹ nhàng. – Bệnh tật đã mang đến cái chết. Nếu cháu cứ mãi suy ngẫm về cái chết của cha mình thì cháu cũng phải nhớ lại cha cháu đã sống như thế nào.

Những trải nghiệm khó khăn, dù đó là nỗi buồn, là mất mát, đói khổ, bần cùng, ốm đau hay sinh ly tử biệt thì cũng hiếm khi xảy ra bởi cháu không tự nhiên để nó bước vào cuộc sống của cháu. Tuy vậy, một khi cuộc sống đã đặt những thử thách trên con đường cháu đi thì nó luôn luôn mang đến một cơ hội để cháu rèn luyện sức mạnh. Đó chính là món quà vô hình.

Ông biết thật không dễ dàng gì cho cháu khi phải thuyết phục bản thân rằng thời điểm này và nỗi buồn này là một món quà. Nhưng cháu có thể biến điều đó thành sự thật bằng cách sống chung với nó, từng phút, từng ngày. Khi những khoảnh khắc và những tháng ngày như thế trôi qua, cháu sẽ trở nên mạnh mẽ hơn nhiều. Đó sẽ là món quà của cháu.

Lão Ưng kín đáo quan sát vẻ mặt cháu mình. Trong đôi mắt của chàng trai trẻ ông nhìn thấy một tâm hồn xao động, nhưng cũng có cả vẻ trầm ngâm suy tưởng. Vẫn kiên nhẫn như mọi ngày, người ông ngồi đó trong im lặng. Cuối cùng Jeremy thở hắt ra và nói.

- Ông ơi! – Anh khẽ gọi. – Cháu biết phản ứng đầu tiên khi người ta đối mặt với nỗi buồn và mất mát là phủ nhận chúng. Hình như cháu cũng đang như vậy.

Người ông gật đầu.

- Ừm. Điều tồi tệ vẫn đến dù chúng ta có phủ nhận nó hay không. Những lúc vui vẻ, dễ dàng, hạnh phúc, và tất cả những điều tốt đẹp khác mà chúng ta trải nghiệm chỉ là một phần của thực tế cuộc sống. Vẫn còn đó những điều tiêu cực, những khoảng thời gian tồi tệ và khó khăn.

Sự thật là không phải lúc nào mặt trời cũng tỏa sáng. Những cơn gió nhẹ cũng có thể hợp thành lốc xoáy. Mưa nhiều sẽ ngập lụt và nắng nhiều sẽ hạn hán. Cuộc sống là cuộc sống - theo đúng bản chất của nó. Cuộc sống không đảm bảo điều gì ngoại trừ việc nó vẫn tiếp diễn dù có hay không sự tồn tại của cháu.

Mặt trời vẫn mọc và lặn mỗi ngày. Dù mây có che khuất tầm nhìn khiến cháu không thể thấy được mặt trời thì thật ra nó vẫn đang tiếp diễn chu kỳ đó. Nhờ vậy mà các mùa trong năm cứ đều đặn tuần hoàn, chẳng chờ đợi ai hay bất cứ điều gì. Mùa nối tiếp mùa sẽ hết một năm, và năm nối tiếp năm sẽ qua một thời đại. Tuy thời gian không chờ đợi hay quan tâm chuyện cháu có mặt trong cuộc sống này hay không, nhưng cháu đừng bao giờ từ bỏ quyền lựa chọn của mình trong chuyện đó. Mọi thứ vẫn tiếp diễn và cháu cũng phải như vậy bởi còn cả một cuộc hành trình đang đợi cháu. Và trong cuộc hành trình đó cháu sẽ học được thực tế và sự cân bằng.

- Thực tế và sự cân bằng hả ông? - Jeremy hỏi lại.

- Đúng thế. Nếu có sự thật thì sẽ có dối trá. Có sự hào phóng -

- Thì sẽ có lòng tham. - Jeremy tiếp lời. Lão Ưng mỉm cười.

- Có sự ghen ghét… - Ông tiếp tục.

- Thì sẽ có tình yêu. - Jeremy đáp.

- Có chiến tranh.

- Thì có hòa bình.

- Có thất vọng.

- Thì có hy vọng.

- Có đau khổ.

- Thì có niềm vui.

- Có thất bại.

- Thì có thắng lợi.

- Có mệt mỏi.

- Thì có nghỉ ngơi.

- Có cái chết.

- Thì có sinh sôi.

Lão Ưng gật đầu tán thành.

- Đương nhiên cháu sẽ nghĩ và mơ ước, thậm chí đôi lúc còn cầu nguyện nữa, sao cho những điều tồi tệ sẽ không xảy đến trong cuộc sống của cháu. Nhưng cháu phải biết rằng câu trả lời cho những mong muốn và những lời cầu nguyện của cháu đã có sẵn trước cả khi cháu ước mong và cầu nguyện. Có tình yêu để vượt qua căm hận; sự hào phóng có thể kìm hãm lòng tham; sự thành thật có thể lật mặt dối trá cũng như một cơn gió có thể làm cạn khô dòng lũ và những cơn mưa sẽ chấm dứt hạn hán.

- Đó là cuộc sống - theo đúng bản chất của nó.

Jeremy đưa mắt nhìn vùng thảo nguyên bao la trải dài đến tận đường chân trời phía trước. Anh thở dài và khẽ gật đầu.

"Cuộc sống là cả một cuộc hành trình, có lúc ta đi trong ánh sáng nhưng cũng có lúc ta phải lầm lũi trong bóng đêm."

- Ông ơi! - Jeremy gọi. - Sao chưa bao giờ cháu thấy ông sợ hãi thế ạ?

- Bởi vì cháu không để ý kỹ đó thôi. - Lão Ưng đáp. - Ông đã nhiều lần cảm thấy sợ hãi trong cuộc sống. Thậm chí bây giờ ông vẫn đang canh cánh một nỗi lo sợ. Ông sợ mất bà của cháu.

Jeremy thật sự kinh ngạc. Chưa bao giờ anh nghe ông mình thừa nhận về một nỗi sợ hãi nào như thế, nhưng ông lại đang nói về điều đó, rất thật.

- Cháu hy vọng mình cũng có thể thú nhận những nỗi sợ trong lòng một cách điềm tĩnh như ông.

- Jeremy bộc bạch.

- Có nhiều thứ khi lớn khôn thêm cháu sẽ làm được. - Lão Ưng quả quyết với anh. - Cả ông và bà đều đã già rồi. Ông bà đã ở bên nhau gần hết cuộc đời này và nếu bà cháu mất trước thì ông sẽ cô đơn nhiều lắm.

Tất cả chúng ta đều sợ hãi điều gì đó. Thế nhưng việc đó không ngăn được chúng ta tiếp tục sống mỗi ngày. Chúng ta không nên lúc nào cũng sợ hãi bóng tối trong khi ta đang ở ngoài ánh sáng. Chắc chắn ta không biết được khi nào thì những khó khăn và khoảng thời gian tồi tệ sẽ đến và chúng đến như thế nào, thế nhưng nếu ta chuẩn bị tinh thần đón nhận thì sẽ dễ dàng đối mặt hơn khi điều ấy thực sự xảy ra.

Jeremy ngước nhìn lên ánh mặt trời, xuyên qua tàn lá dương xào xạc. Cái cây ấy khổng lồ thật nhưng rõ ràng nó vẫn nhỏ hơn mặt trời.

- Ông này, giả sử ta xem mặt trời là cái tốt thì có phải điều tốt bao giờ cũng nhiều hơn cái xấu phải không ông?

Lão Ưng lấy tay che mắt và ngước nhìn lên tán cây.

- Đôi lúc chúng là như thế hoặc có thể như thế.

Thế nhưng vấn đề là chúng ta không thể luôn luôn tránh được bóng tối. Cha ông đã kể cho ông nghe một câu chuyện về bóng tối và ánh sáng khi ông còn nhỏ. Đó là một câu chuyện về hai người lữ khách.

***

Hai người đàn ông cùng du hành dọc ngang một vùng đất đầy nắng gió. Một người là thợ khắc gỗ còn người kia là một luật sư. Cuộc hành trình của họ rất thoải mái. Đường đi thênh thang và có nhiều chỗ trọ qua đêm. Cảnh sát và quân nhân thường đi tuần trên đoạn đường này vì vậy cả hai lữ khách đều yên tâm sẽ không bị cướp hay gặp bất kỳ ai có ý định làm hại họ. Bởi có nhiều điều thuận lợi như thế nên cuộc hành trình của họ chẳng có gì hứng thú cũng như thử thách. Sau nhiều ngày đường, họ đi tới một cánh rừng nhiều cây to, tối tăm và rậm rạp. Lúc bấy giờ, vị luật sư dừng lại ngay bìa rừng và không chịu bước thêm một bước nào nữa.

- Chúng ta phải đi vào rừng chứ. - Người thợ khắc gỗ tuyên bố chắc nịch. - Đó là một phần của cuộc hành trình.

- Nhưng tôi không thích bóng tối thâm u như thế. - Vị luật sư dè dặt nói. - Tôi không biết cái gì đang rình rập mình trong ấy. Có thể là bọn cướp đang mai phục chúng ta, hoặc đáng sợ hơn nữa là thú hoang đói mồi.

- Đúng vậy. Rừng rậm là nơi nhiều thứ tung hoành. Có thể trong ấy có những lữ khách khác hoặc những điều bí ẩn và nguy hiểm. Ta sẽ không biết được chính xác chúng là gì cho đến khi ta bước vào vùng bóng tối ấy. Nhưng trong đó có một thứ nguy hiểm nhất. Tôi biết chắc chắn.

Vị luật sư sợ sệt lùi lại.

- Anh ám chỉ cái gì vậy? Còn điều gì nguy hiểm hơn cả cướp bóc và dã thú?

- Nỗi sợ hãi của chính anh. – Nói xong, người thợ khắc gỗ khẳng khái đi vào rừng.

Ông dấn bước vào bóng tối thâm u. Ông phải nhiều lần nghĩ cách để thoát khỏi bọn cướp đang mai phục. Ông còn phải trèo lên cây để thoát khỏi móng vuốt của một con gấu hung hãn. Trước khi đến được bên kia cánh rừng, ông đã bị lạc đường trong lúc đi tìm nước uống. Nhưng rồi ông đã cố dò dẫm để về lại con đường mòn và sau nhiều ngày đêm, cuối cùng ông cũng băng qua được khu rừng và lại nhìn thấy ánh mặt trời.

Trong khi đó, vị luật sư vẫn còn ở phía bên này của khu rừng với nỗi sợ phải đối mặt với bóng tối.

- Ông nghĩ điều gì xảy đến với vị luật sư đó ạ? – Jeremy băn khoăn. – Ông ấy có ở lại bìa rừng không?

- Thế cháu nghĩ sao nào? – Lão Ưng hỏi ngược lại.

- Theo cháu thì đôi khi ta tự vẽ ra bóng tối của riêng mình. – Jeremy lập luận. – Thế nên vị luật sư không bao giờ nhận ra rằng chính nỗi sợ hãi đã khiến cho khu rừng trở nên tối tăm hơn thực chất của nó. Vì vậy ông ta không thể học được những gì mà người thợ khắc gỗ đã trải nghiệm.

- Vậy người thợ khắc gỗ đã học được những gì?

Jeremy suy ngẫm một lúc.

- Đôi lúc chúng ta phải chấp nhận bóng tối và những gì ẩn chứa bên trong nó. Nhờ có thế ta mới biết quý trọng ánh sáng. Vì vậy người đàn ông không đi vào khu rừng đang cố phủ nhận rằng bóng tối là một phần của cuộc sống. - Jeremy dứt khoát.

- Đúng vậy. Hơn thế nữa, ông ấy đã không ngừng sợ hãi và đã tự chối bỏ những kinh nghiệm quý báu khi đối mặt với chúng. Đó là điều sai lầm. Vì thế, thay vì mải lo lắng chuyện mình sẽ đối mặt cuộc sống như thế nào khi không còn bà cháu bên cạnh thì ông sẽ dành phần lớn khoảng thời gian còn lại để ông bà ở bên nhau và cảm ơn Cụ kị của ông vì đã ban cho chúng ta cuộc sống này.