HAI

Lão Ưng lại ngồi lặng thinh nhưng lần này lâu hơn một chút. Jeremy thì chẳng lạ gì thói quen đó của ông mình. Tất cả những người có tuổi đều chọn sự im lặng để thay cho những gì mình muốn nói. Và chàng trai trẻ làm đúng điều anh nên làm: chờ đợi.

Tán lá trên cao vẫn xào xạc,và những cơn gió nhẹ thoảng qua lay động đám cỏ mọc lố nhố gần chỗ họ ngồi. Lát sau người ông để ý thấy một con diều hâu cứ lượn vòng vòng phía trên ngọn cây dương và chỉ cho cháu xem. Hai ông cháu ngồi ngắm chú chim mãi đến khi nó vỗ cánh bay về phía tây và chỉ còn là một chấm nhỏ nơi đường chân trời.

Jeremy thở dài. – Giá mà biết được mình rồi sẽ đi về đâu. – Anh vừa dõi theo cánh chim vừa nói. – Ít nhất là phần lớn thời gian trong cuộc đời mình.

- Ừm. – Người ông lên tiếng. – Cháu và con diều hâu đó có nhiều điểm tương đồng lắm đấy.

Chàng trai trẻ thoáng chút ngạc nhiên.

- Điều gì đã dẫn dắt cho con diều hâu đó? – Người ông hỏi. – Nó nhắm hướng gió mà bay hay theo ý định riêng của nó?

- Có lẽ cơn gió thổi ngay hướng mà con diều hâu muốn đến. – Jeremy suy đoán.

Lão Ưng mỉm cười.

- Cuộc sống cũng giống như một cơn gió vậy cháu à. – Ông từ tốn.

"Cháu không quyết định được việc mình có góp mặt trên cõi đời này hay không, nhưng rõ ràng là cháu đang tồn tại trên thế gian này."

- Nếu con diều hâu ấy không quan tâm chuyện cơn gió sẽ đưa mình đi đâu thì xem như nó phó mặc cho cơn gió đẩy đưa mình. - Lão Ưng chỉ ra vấn đề. - Còn nếu như cháu đã nói, cơn gió thổi ngay hướng mà con diều hâu muốn đến thì đó là lựa chọn của chính nó. Ấy là điểm tương đồng giữa cháu và con diều hâu: tùy vào những lựa chọn của riêng mình.

- Mặc dù vậy chúng ta đâu có toàn quyền kiểm soát được mọi thứ. – Jeremy lý luận. – Còn nhiều thứ khác gây ảnh hưởng hoặc có thể ảnh hưởng đến chúng ta.

- Đúng vậy. Cuộc hành trình này đầy những lựa chọn, cháu góp mặt trong đời bởi cha mẹ cháu đã chọn như vậy. Ta không thể thay đổi được không gian và thời gian lúc cháu sinh ra. Sự khởi đầu cho chuyến du hành của cháu đã được khắc vào tảng đá cứng cáp nhất của quá khứ và cháu đừng nên lãng phí thời gian, sức lực để cố làm cho nó khác đi.

Cháu là máu mủ của những người đã dắt cháu vào cuộc hành trình này. Điều đó cũng không thể thay đổi được. Hình ảnh phản chiếu từ mặt nước hồ sự thật mà cháu thấy được là chính bản thân cháu. Cháu không thể thay đổi điều đó, vì thế nếu có điều gì không hài lòng thì tốt nhất cũng không nên nguyền rủa. Hãy đi theo nó và biến nó thành sức mạnh.

Bản chất con người cháu ở cuối cuộc du hành được hình thành trong suốt quá trình cháu đi và được định hình bởi những con đường khác nhau mà cháu đã chọn. Những lựa chọn đó, những con đường đó, hoặc sẽ bổ sung thêm hoặc sẽ lấy bớt đi một vài yếu tố nơi con người cháu.

Bất kể cháu chọn con đường nào thì cuộc hành trình ấy vẫn luôn hoàn hảo. Nhân đây ông sẽ kể cháu nghe câu chuyện mà bà cháu rất thích.

***

Có hai người phụ nữ đã luống tuổi ngồi tâm sự với nhau về cuộc đời của họ. Người phụ nữ thứ nhất lập gia đình sớm và phải nuôi một bầy con. Bà và chồng phải làm việc cật lực để có một mái nhà và lo cho gia đình. Họ sống cùng nhau trong một ngôi nhà ở vùng thung lũng dọc bờ sông. Hai vợ chồng chẳng ai đi đâu quá xa vùng thung lũng. Thời gian trôi qua, con cái họ khôn lớn và có những đứa con của riêng mình. Thế nhưng những năm tháng quá cơ cực vì lo việc mưu sinh đã hủy hoại dần sức khỏe của người chồng và ông qua đời.

Người phụ nữ thứ hai thì ngược lại, bà kết hôn với một người chức cao vọng trọng. Công việc buộc ông phải thường xuyên xa nhà. Bà thường tháp tùng chồng trong những chuyến công du, vì thế bà đã nhìn thấy rất nhiều vùng đất và con người ở nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội. Mặc dù trong nhà họ đầy ắp đồ vật quý hiếm mang về từ khắp nơi nhưng họ lại không có một mụn con nào. Chồng bà không muốn có con vì sợ chúng cản trở sự nghiệp và bà chấp nhận.

Khi hai người phụ nữ trò chuyện với nhau, họ đều có chung một thắc mắc. Tại sao mọi thứ lại không thể khác đi? Vấn đề là lẽ ra họ có thể sống một cuộc sống khác, nhưng họ đã không làm thế. Không thể tìm ra câu trả lời, thế là họ quyết định tìm đến một bà lão được nhiều người nể trọng bởi sự thông thái và lòng tốt của bà.

Bà lão đã chăm chú lắng nghe hai người phụ nữ kể về cuộc sống của họ và những câu hỏi về những điều có thể xảy ra. Bà lão không mấy ngạc nhiên khi câu chuyện của họ xoay quanh cuộc sống, về những ước mơ chưa thỏa nguyện. Sau khi họ kể xong, bà từ tốn bước đến một chiếc tủ và lấy ra hai chiếc chăn len độc một màu xám giống hệt nhau. Bà đưa cho mỗi người một chiếc. Sau đó bà đưa thêm cho họ kim khâu và những cuộn chỉ thêu đủ màu.

- Mỗi người hãy tự trang trí chiếc chăn của mình đi. Khi nào xong thì mang chúng đến cho tôi, rồi chúng ta sẽ trò chuyện tiếp.

Cả hai người phụ nữ đều thoáng chút bối rối nhưng họ vẫn làm theo lời bà lão dặn.

Nhiều ngày sau họ trở lại, cầm theo chiếc chăn. Mỗi người đã trang trí toàn bộ một mặt chiếc chăn của mình và bà lão rất hài lòng.

- Chúng ta cùng xem qua nào. – Bà lão vừa nói vừa treo hai chiếc chăn lên tường.

- Chà, chà. - Bà khúc khích. - Đúng như tôi đã nghĩ, qua chuyện tôi yêu cầu cả hai trang trí cho chiếc chăn, hai người đã tự kể câu chuyện của đời mình.

Trên chiếc chăn của người phụ nữ đầu tiên là một chuỗi những cảnh tượng, những bức tranh minh họa sống động của cuộc đời bà. Đầu tiên có một người đàn ông và một người phụ nữ, rồi họ có những đứa con, những đứa con ấy khôn lớn và sinh ra những đứa con của riêng chúng. Một người đàn ông và một người phụ nữ đang thu hoạch vụ mùa; một ngôi nhà bên dòng sông chảy qua một thung lũng yên bình dưới bầu trời cao rộng. Bà đã dùng gần như toàn bộ số chỉ màu được phát; màu xanh lá cây rực rỡ, màu xanh dương tươi sáng, màu đỏ nồng nàn, màu vàng sặc sỡ, màu tím oải hương dịu dàng và màu cam nhạt êm ái.

Người phụ nữ thứ hai cũng dùng các màu tương tự nhưng những hình ảnh phản ánh cuộc đời bà có phần khác biệt. Trên chiếc chăn của bà là hình ảnh của những chuyến xe lửa xình xịch và những chuyến tàu dập dềnh sóng nước, những vùng sa mạc khô cằn, những rặng núi hùng vĩ, những thành phố nguy nga tráng lệ và những con người trong nhiều kiểu trang phục, nhiều loài động vật với những hình thù và kích cỡ khác nhau.

- Hai người đã tìm đến tôi để hỏi xem liệu cuộc sống của hai người có thể khác đi không và tôi tin là mỗi người đã tự trả lời cho câu hỏi của mình rồi. Sự thật là cuộc sống của cả hai đều có thể khác đi nếu trước đây hai người có sự lựa chọn khác; nếu các bạn rẽ trái thay vì rẽ phải, nếu các bạn nói ‘không’ thay vì nói ‘có’. Nếu cuộc sống đã qua của các bạn thực sự không hạnh phúc thì các bạn sẽ kể câu chuyện đời mình theo cái cách mà bạn mong muốn. Nhưng các bạn đã kể lại đúng những gì đã diễn ra. Rõ ràng là các bạn có thể thay đổi câu chuyện của mình nhưng các bạn đã không làm thế. Từ giờ trở đi hãy nghĩ về những lựa chọn mà mình sẽ thực hiện trong tương lai.

Hai người phụ nữ mang hai chiếc chăn về và tìm một bức tường trong nhà để treo chúng lên. Mỗi sáng khi thức dậy, họ nhìn chiếc chăn của mình và đón chào ngày mới với một nụ cười mãn nguyện. Khi chiều xuống họ lại nhìn chiếc chăn của mình và thầm nguyện một lời tạ ơn.

Nếu tình cờ cháu đến thăm họ và nhìn vào những chiếc chăn của họ thì chắc chắn cháu sẽ bị thu hút bởi những hình ảnh và màu sắc sinh động mà không chú ý đến cái nền xám xịt tẻ nhạt của những chiếc chăn.

Chợt Jeremy nhìn vào đôi bàn tay của ông mình, một đôi bàn tay thô ráp sần sùi với đầy những vết sẹo của những năm tháng lao động cơ cực. Anh không thể mường tượng được rằng ông mình có thể sẽ khác đi. Anh tự hỏi những lựa chọn nào đã dẫn lối cho ông. Bằng cách nào ông lèo lái cuộc đời mình qua sóng gió?

- Ông ơi, có bao giờ ông mong ước cuộc sống của mình sẽ khác đi không ạ? – Anh thắc mắc.

Lão Ưng khẽ mỉm cười: – Ai cũng có lúc muốn như thế. Nhất là khi ta cảm thấy xấu hổ, bối rối hay khi nếm trải thất bại, ta vẫn thường nghĩ ‘lẽ ra phải khác đi’. Cháu biết không, ông mơ ước được đặt chân đến rất nhiều nơi trên thế giới. Những nơi cháu đã đến và kể lại cho ông nghe, như hẻm núi Grand Canyon, ngọn núi ở Alaska, Denali và những đại dương bao la cháu đã được nhìn thấy. Thế nhưng chính vào khoảnh khắc đó, ông lại thầm cảm ơn vì mình được là chính mình, cuộc đời mình đúng như mình mong muốn. Ông đã từng nếm trải thất vọng, chắc chắn là vậy. Nhưng ông lại có được tình yêu và sự thủy chung của một người phụ nữ tuyệt vời, đó là bà của cháu. Bà là làn gió mát trong cuộc đời ông. Ông bà may mắn có được hai đứa con ngoan là mẹ và cậu của cháu. Bây giờ thì cháu và những đứa cháu khác của ông bà đã có mặt trong cuộc sống này. Ông thật có phước khi được nhìn thấy các con của mình trở thành những con người tử tế, mạnh mẽ, giàu lòng trắc ẩn và giờ đây ông còn được nhìn thấy cháu cũng nên người như thế.

- Có thể cũng có lúc ông đã từng ao ước nhiều thứ khác đi, thế nhưng ông sẽ không thay đổi bất cứ điều gì trong cuộc đời mình. Cả cái tốt lẫn cái chưa như ý.

- Hy vọng cháu đã không làm ông thất vọng. - Jeremy nói khẽ.

- Không đâu. - Người ông quả quyết. – Bởi ông biết cháu luôn cố gắng làm những điều tốt đẹp và đúng đắn.

- Sao ông có thể chắc chắn như thế ạ? - Jeremy băn khoăn. – Đôi lúc cháu còn không phân biệt được đúng sai nữa cơ mà.

"Cháu có khuyết điểm lẫn ưu điểm và sở dĩ cháu có cả hai thứ ấy vì mọi vấn đề trong cuộc sống này đều có hai mặt …"

Lão Ưng chỉ tay lên cây dương già cỗi cao chót vót trên đầu họ. Thân cây to đến nỗi một người trưởng thành không thể vòng tay ôm hết. Cha của Lão Ưng đã trồng nó khi nó chỉ mới là một cây non vào năm 1896 và đó cũng là năm ông nhận được phần đất do chính phủ chia lại.

- Cây dương này đã đứng đây bảo vệ gia đình chúng ta và cả cuộc đời của nó. Mỗi khi nhìn nó, ông đều cảm nhận rõ thế nào là sức mạnh. Thế nhưng cũng có lúc ưu điểm cũng chính là nhược điểm của nó.

- Thật khó tin. - Jeremy hơi nhíu mày. – Nó lớn đến thế mà ông?

Đoạn Lão Ưng chỉ vào một bụi cây anh đào dại rậm rạp dưới đáy một con lạch đã cạn khô cách đó không xa lắm. – Cháu nhìn kìa! Những bụi cây anh đào ấy rất nhỏ nhoi và yếu ớt so với cây dương khổng lồ này thế nhưng khi cháu còn nhỏ, chúng đã sống sót sau một trận lốc xoáy dữ dội mà không bị mất một cành nào. Ngược lại, cây dương già này lại bị gẫy rất nhiều nhánh. Cháu có biết tại sao không?

- Dạ không ạ. - Jeremy nhỏ nhẹ đáp.

- Bởi vì trong hoàn cảnh đó, điểm mạnh nhất của cây dương đã trở thành điểm yếu nhất của nó. Nó có thể đứng sừng sững giữa cơn bão nhưng nó lại không thể rạp người theo gió như bụi cây anh đào kia. Quả thật đôi lúc chúng ta bị khuất phục bởi điểm yếu của mình. Để ông kể cháu nghe câu chuyện về một chàng thanh niên đã xảy ra cách đây lâu lắm rồi…

***

Tộc người của chúng ta khi ấy còn sống tự do trên vùng thảo nguyên này, nhưng rồi sự xuất hiện ngày một nhiều của những người nhập cư khiến mọi thứ trở nên hỗn loạn. Nhiều người trong chúng ta phải khuất phục trước thế lực của những người mới đến, tuy nhiên vẫn còn có một nhóm người tiếp tục cuộc sống tự do tự tại ở phía đông dãy Shining và Big Horn.

Trong suốt những tháng ngày gian khổ đó, một người đàn ông đã can đảm đứng lên và trở thành thủ lĩnh của bộ tộc. Ông ấy là một chiến binh dũng cảm. Ông đã tìm đến với các bô lão trong làng để được chỉ bảo và đã thay mặt cho bộ tộc của mình đưa ra những quyết định sáng suốt. Thế nên mọi người trong tộc đều ủng hộ ông, bởi họ tin tưởng vào sự phán xét của ông, và tộc người của ông ngày một phát triển.

Một ngày nọ có một chàng thanh niên tìm đến ngôi làng của vị thủ lĩnh thông thái này. Ngôi làng của anh ta đã bị những người mới đến chiếm đóng và rất nhiều người trong làng bị bắt giết. Tất cả những gì chàng trai trẻ này có là bộ quần áo anh đang mặc, vũ khí trong tay và con ngựa đang cưỡi. Anh đã hỏi vị thủ lĩnh thông thái rằng liệu anh có thể gia nhập bộ tộc của ông hay không.

Vị thủ lĩnh nhìn chàng trai cơ hàn ấy và bảo:

- Chúng tôi rất vui khi anh sống cùng chúng tôi, nhưng trước tiên anh phải làm một việc.

- Vâng. - Chàng trai trả lời. - Hãy cho tôi biết tôi phải làm gì.

- Anh hãy tìm gia đình nghèo nhất trong ngôi làng này và hãy tặng họ con ngựa của anh.

Chàng thanh niên cảm thấy vô cùng hụt hẫng. Anh đã mất hết bạn bè, người thân và giờ đây anh lại sắp phải cho đi tài sản quý giá nhất còn lại của mình.

- Thưa ngài, tôi không thể! Ngoài bộ quần áo tôi đang mặc và vũ khí tôi đang mang thì con ngựa là tất cả những gì tôi có. - Nói rồi chàng trai buồn bã quay đi.

- Sao ngài lại bảo chàng trai kia cho đi con ngựa của mình? - Một người đàn ông trong hội đồng làng không khỏi thắc mắc.

- Bởi vì tôi muốn chàng trai ấy biết rằng anh ta có thể sẽ phải dính vào một chuyện còn oái oăm hơn nỗi phiền muộn hiện tại trong lòng anh ta. Làng ta đã có rất nhiều ngựa rồi và tôi có thể cho anh ta một con trong bầy. Nhưng trước tiên tôi muốn thấy liệu anh ta có thể từ bỏ nỗi đau đang mang và chấp nhận sự hy sinh mà tôi yêu cầu hay không. Có những lúc ta phải hy sinh vì điều tốt đẹp hơn cho cộng đồng. Có lẽ sau khi dành thêm thời gian suy ngẫm thì anh ta sẽ quay lại.

- Vậy là khuyết điểm của chàng trai đó chính là sự ích kỷ. – Jeremy nhanh nhảu.

- Đúng vậy! - Lão Ưng gật gù. – Và nếu có thể vượt qua điều đó thì anh ta sẽ nhận được nhiều thứ khác giá trị hơn con ngựa nhiều. Chẳng những anh ta được ban cho con ngựa khác mà cả ngôi làng sẽ dang rộng vòng tay với anh ta.

- Vậy chúng ta sẽ khắc phục những khuyết điểm của mình bằng cách nào ạ? - Jeremy hỏi.

- Đôi lúc chúng ta không làm được cháu à. - Lão Ưng thành thật. – Hãy nhớ rằng đối với tộc người chúng ta, sự cân bằng là thiết yếu và tất cả mọi người nên xem trọng điều đó. Đó là một thực tế trong thế giới tự nhiên này, cũng giống như sự tồn tại song song của ngày và đêm, sự sống và cái chết, nóng và lạnh, ướt và khô, vui và buồn, đàn ông và đàn bà, bên trái và bên phải.

- Khuyết điểm và ưu điểm đều rất cần thiết cho sự cân bằng. Không một ai hoặc thứ gì chỉ có toàn ưu điểm hay khuyết điểm. Thế nhưng không ít người trong chúng ta lại cố tình lờ đi khuyết điểm của chính mình, thậm chí còn phủ nhận chúng. Điều đó rất nguy hiểm bởi việc phủ nhận điểm yếu của mình chính là một khuyết điểm nghiêm trọng; tương tự, việc thừa nhận những khuyết điểm của bản thân sẽ trở thành ưu điểm. Khi đã hiểu hết những điều đó hãy chấp nhận con người hiện tại của mình. Vì cháu biết đấy, ưu điểm và khuyết điểm đều là cái nôi của sự thông thái.

"Bên trong cháu là khát khao chiến thắng nhưng cũng có tâm lý sẵn sàng thua cuộc..."

Lão Ưng nhìn mông lung ra miền thảo nguyên chập chùng và chỉ một đàn vài con ngựa đang phi nước đại băng qua bãi chăn thả.

- Con đầu đàn là một con ngựa cái mười hai tuổi. Nó luôn dẫn đầu đàn vì nó không chấp nhận thua những con khác dù chỉ là một cú nhảy.

- Ông nói đúng. - Jeremy gật gù. - Nàng ngựa đó đúng là tay đua bẩm sinh đấy ạ.

- Không chỉ thế đâu. Các con của nó cũng là những tay đua có hạng. Cái con đang cố đuổi kịp nó chính là một trong những đứa con của nó đấy. Nàng ngựa non ấy muốn bắt chước mẹ.

- Nhưng ngựa vốn được sinh ra với khả năng và bản năng để chạy mà ông. - Jeremy nêu vấn đề.

- Cháu nói đúng. Nàng ngựa non đó sinh ra đã biết chạy nhưng mẹ của nó đang dạy nó cách chiến thắng. Xét theo một khía cạnh nào đó thì tất cả chúng ta cũng giống như con ngựa non ấy. Ít nhất tất cả chúng ta đều có khởi đầu giống nhau. Cũng như nàng ngựa non kia, cháu được sinh ra với bản năng để thành công. Tất cả chúng ta đều thế. Đó là những gì lôi kéo ta ra khỏi vòng tay mẹ và đưa chúng ta đến cuộc hành trình riêng của cuộc đời mình.

Trước tiên, bản năng thôi thúc cháu học ngồi thẳng lên để có thể nhìn thấy xung quanh. Rồi nó lại buộc cháu học bò, thôi thúc cháu bằng cảm giác mình cần di chuyển.

Kế đến cháu sẽ đứng lên bởi có điều gì đó bí ẩn mách bảo cháu rằng còn cả một khung trời rộng lớn trên kia. Cháu sẽ chập chững bước chân đầu tiên, sau đó lại thêm một bước khác bởi cháu biết mình phải tiếp tục di chuyển. Cháu cảm nhận được rằng cuộc hành trình đã bắt đầu ở một nơi và sẽ kết thúc ở một nơi khác.

Cho dù cháu có vấp ngã bao nhiêu lần chăng nữa, cháu vẫn đứng lên và tiếp tục đứng lên và ngày một vững vàng hơn sau mỗi lần vấp ngã. Cháu rất kiên định vì thế thất bại không thể làm cháu nản lòng và thành công càng giúp cháu thêm mạnh mẽ. Cháu luôn được khích lệ để tiếp tục cố gắng.

Cuộc sống vẫy gọi cháu không có nghĩa nó sẽ luôn ban cho cháu những đặc ân. Nó vẫy gọi cháu thực hiện cuộc hành trình, và rồi cháu nhanh chóng học được rằng trong cuộc hành trình đó còn có tuyệt vọng, thất bại, muộn phiền, khổ đau, chán nản và những hồ nghi. Sẽ có lúc cháu thấy mình bị thất bại vùi dập không thương tiếc. Và cháu sẽ nhận ra bên trong cháu, cùng với ý chí muốn chiến thắng là tâm lý sẵn sàng chịu thua, chấp nhận dừng bước khi trước mặt cháu là những ngọn đồi dốc đứng, những con đường gập ghềnh khó đi. Tâm lý ấy sẽ khiến cháu thấy thương thân, đôi khi tự thỏa hiệp với chính mình, có lúc lại âm thầm nguyền rủa. Nhưng trên hết, nó muốn làm cho cháu phải dừng bước.

- Ông ơi, ông nghĩ sự khác nhau giữa ý chí và sự sẵn lòng là gì ạ?

- Ừm. - Lão Ưng ậm ừ. - Chúng ta vốn đã được thừa hưởng ý chí để cố gắng và chiến thắng. Tương tự như những gì con ngựa cái đã truyền dạy lại cho con ngựa non của nó, chúng ta cũng có cùng nhiệt huyết đó, ý chí mạnh mẽ đó khiến chúng ta kiên định.

Và rồi cuộc sống thăng trầm dạy cho chúng ta cách thua cuộc bằng cách gieo vào đời ta những thất bại. Ta nhận ra mình có thể chọn cách từ bỏ. Ta thấy từ bỏ sẽ dễ dàng hơn và ít đau đớn hơn.

Bởi thế mà sự sẵn lòng từ bỏ chầm chậm len lỏi vào tâm trí chúng ta như một phần của thực tế thất bại. Cháu không thể biết chính xác mình sẽ có bao nhiều lần thành công lẫn thất bại trong cuộc đời; chỉ biết rằng thành công và thất bại sẽ xảy ra.

Mặt khác, cháu sẽ khó chấp nhận thất bại nếu cháu đã cố gắng hết mình mà vẫn thất bại. Cháu có còn nhớ câu chuyện về Lữ khách đường xa không? Ông nhớ đã kể cho cháu nghe lúc cháu còn nhỏ.

Jeremy gật đầu khi câu chuyện dần hiện về trong tâm trí anh. Một làn gió nhẹ thoảng qua khiến những chiếc lá dương thêm xào xạc.

- Ông không nhớ hết được cả câu chuyện cháu à, có lẽ do ông già rồi. - Lão Ưng cười lặng lẽ. - Có lẽ cháu nên giúp ông nhớ lại câu chuyện này một chút.

Jeremy tằng hắng và có phần ngạc nhiên trước sự đãng trí đột ngột của ông mình, nhưng rồi anh chợt nhận ra ông muốn anh tự kể lại câu chuyện ấy.

- Cháu nghĩ là cháu còn nhớ ạ. - Anh từ tốn.

***

Lữ khách đường xa là người trong bộ tộc của chúng ta. Trước khi việc xảy ra, tên của anh ta khác cơ. À, Lá Đỏ, cháu nghĩ bởi anh được sinh ra vào mùa những chiếc lá bắt đầu thay sắc mới. Lúc bấy giờ đã gần sang đông và cuộc sống của mọi người đã ổn định dọc theo dòng sông bùn lầy Missouri. Khi trời lập đông - đó là một trong những mùa đông khắc nghiệt nhất mà mọi người còn nhớ đến - lúc ấy có một người đàn ông da trắng ghé qua làng ta, một nhà buôn da thuộc đang đi ngược về thượng nguồn. Vào thời kỳ ấy thì việc những thương buôn đi lại một mình trên vùng đất của chúng ta chẳng có gì lạ. Ông ấy đã nán lại làng trong vài ngày rồi tiếp tục lên đường. Thế nhưng ông đã mang một căn bệnh lạ đến ngôi làng chúng ta - bệnh ho, có thể là chứng ho gà.

Một số người trong bộ tộc đột nhiên trở bệnh nặng và vài người đã chết nhiều ngày sau đó. Ai nấy đều rất hoang mang bởi trong làng không có thầy thuốc. Ngay cả những người phụ nữ lớn tuổi nhất trong làng dù biết rõ về những loại dược thảo chữa bệnh cũng không giúp được gì nhiều vì căn bệnh còn quá mới mẻ đối với họ. Trước tình hình đó, tộc trưởng đã quyết định sẽ cầu cứu sự giúp đỡ từ nơi khác, thế nhưng người cưỡi ngựa giỏi nhất của cả làng cũng đã ngã bệnh. Thế là bất chấp những nghi ngại của một số người, tộc trưởng đã quyết định cử Lá Đỏ đi, bởi đơn giản anh là một trong số ít những người chưa nhiễm bệnh. Thế là anh đi về phía bắc đến một ngôi làng khác để xin thuốc từ thầy thuốc của họ.

Trước khi anh đến được ngôi làng nọ thì một trận bão tuyết dữ dội ập đến. Nhưng mặc cho tuyết dày đặc và gió lạnh, Lá Đỏ vẫn tiếp tục cuộc hành trình và vẫn dẫn ngựa đi cả khi tuyết đã rơi dày.

Anh cố gắng mọi cách để đến được ngôi làng kia và kể lại mọi chuyện cho tộc trưởng và thầy thuốc của họ được rõ. Sau đó vị thầy thuốc đã cho cử hành nghi lễ và bào chế thuốc cho Lá Đỏ mang về làng. Đó là một loại thuốc được làm từ những chiếc lá mọc sát đất của một loại dược thảo nào đó.

Chỉ sau một đêm nghỉ ngơi, Lá Đỏ lại bắt đầu cuộc hành trình trở về làng mình với một chiếc túi chứa đầy thuốc. Thời tiết mỗi lúc một xấu thêm. Một trận bão tuyết khác lại ập đến từ phương Bắc với những cơn gió mạnh đến mức ngay cả những con trâu to khỏe nhất cũng phải tìm chỗ trú thân. Lá Đỏ phải tìm nơi trú ẩn và không thể đi tiếp trong suốt hai ngày. Thậm chí sau khi bão đã tan, tuyết vẫn còn phủ dày và trắng xóa khắp nơi, kín cả những cánh đồng cỏ khiến ngựa của Lá Đỏ không có gì để ăn nên nó yếu dần và bắt đầu bước đi loạng choạng.

Lá Đỏ không muốn bỏ rơi con ngựa của mình, vì vậy anh quyết định sẽ trú lại ở một hốc cây gần đó. May thay, anh tìm được vài cây dương còn non và anh đã tước vỏ cây của chúng để cho ngựa ăn.

Trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt như vậy, đáng lý Lá Đỏ sẽ dựng lều trú tạm và yên ấm trong ấy chờ đến khi thời tiết dịu hơn, nhưng do biết mình đang nắm giữ sinh mạng của rất nhiều người nên anh tức tốc lên đường.

Sau nhiều ngày ngụp lặn trong lớp tuyết dày đến tận hông, Lá Đỏ gục ngã. Anh kiệt sức và gần như bất tỉnh trên lớp tuyết dày lạnh giá. Tuy vậy, không hiểu bằng cách nào mà anh vẫn cố gượng dậy được và tiếp tục đi. Rồi anh lại gục ngã thêm nhiều lần nữa, rồi lại cố gượng dậy, nhưng mỗi lúc một khó khăn hơn. Đến khi anh không thể cử động được nữa thì anh chỉ có thể bám chặt vào dây cương trên lưng ngựa và để nó tự tìm đường về làng. Sau cùng thì cả người và ngựa cũng về được đến làng, cả hai đều đói lả và lạnh cóng. Lá Đỏ đã ngủ mê man suốt hai ngày liền, trong khi đó thì những bệnh nhân đã dần hồi phục sau khi được uống thuốc do Lá Đỏ mang về.

Khi trời vào xuân, cả làng vinh danh Lá Đỏ bằng một bữa tiệc linh đình và mọi người bắt đầu gọi anh bằng cái tên Lữ khách đường xa. Đó là những gì cháu còn nhớ về câu chuyện ấy.

- Đúng vậy, chuyện là thế đấy cháu à. Nói chung, đó là một trong những câu chuyện hào hùng của bộ tộc bởi vì chàng thanh niên ấy đã mang về loại thuốc có thể chữa bệnh và cứu sống nhiều người. Lúc còn bé, chính ông của ông đã được Lữ khách đường xa kể lại câu chuyện này. Lữ khách đường xa kể rằng lúc ấy, ông chỉ muốn ngủ vùi trong tuyết bởi ông đã quá kiệt sức. Một phần trong ông đã muốn bỏ cuộc, nhưng rồi ông đã kiên cường đến phút chót.

- Không phải ai cũng có được sức chịu đựng bền bỉ như thế đâu, ông nhỉ! - Jeremy nhận xét.

- Đúng vậy cháu à. Lữ khách đường xa đã nhắc chúng ta nhớ một điều, rằng bất kỳ ai, kể cả những người hùng cũng có lúc phải chọn lựa như khi họ đang đứng ở ngã ba đường. Một lối dẫn đến thất bại, một lối dẫn đến thành công. Nếu khi ấy Lữ khách đường xa đầu hàng do không thể cầm cự được nữa thì có lẽ ông đã lạnh cóng đến chết. Và nếu ông chết thì sau đó những người bệnh trong làng cũng sẽ chết vì không có thuốc chữa trị. Thế nhưng bởi ông đã tìm được cách đứng dậy trên chính đôi chân của mình nên tất cả chúng ta cần phải nhớ rằng hãy luôn cố gắng bước đi ngay cả khi không thể đi tiếp được nữa, vì nỗ lực đó chắc chắn vẫn trăm ngàn lần tốt hơn là bỏ cuộc.

"Bên trong cháu là trái tim luôn đầy lòng trắc ẩn và cả sự hẹp hòi ngạo mạn."

Năm 1854, một cuộc hành quân báo thù đã diễn ra dọc dòng sông Shell. Lúc bấy giờ, những người mới đến gọi dòng Shell là The North Platte. Hàng trăm cỗ xe của các chiến binh rào rạt đi dọc theo dòng sông trên một con đường mà họ gọi là Đường mòn Oregon. Bộ tộc ta thì gọi nó là "Thánh Lộ". Tuy nhiên cũng trong cuộc hành trình đó, những người trong đoàn đã học được một bài học còn quan trọng hơn cả việc báo thù.

Các chiến binh đi đến một đỉnh núi có thể nhìn xuống Thánh Lộ vì họ muốn chắc chắn là không có bất cứ người mới đến nào đánh xe đến vùng thung lũng sông này. Họ muốn băng qua dòng sông Shell mà không bị phát hiện. Những người mới đến đã mang đến những dịch bệnh khủng khiếp vốn cướp đi sinh mạng của nhiều người thuộc nhiều bộ lạc khác nhau đang sống rải rác trên thảo nguyên. Cuối cùng thì các chiến binh cũng thấy một đoàn xe ngựa đi ngang qua. Tuy nhiên khi chuẩn bị băng qua dòng Shell thì các chiến binh nhìn thấy một cỗ xe đơn độc trong một lùm cây. Họ đến gần hơn và nhìn thấy một người phụ nữ cùng với hai đứa con nhỏ đang quỳ bên một mộ phần mới lấp. Người phụ nữ đang khóc than thật thê lương.

Hầu hết những thanh niên trong đoàn đều muốn bỏ mặc người phụ nữ và mấy đứa trẻ đó cho số mệnh. Dẫu sao, họ vẫn là những người mới đến và loại người đó chỉ mang theo toàn rắc rối mà thôi. Các chàng trai trẻ cảm thấy người phụ nữ và các con của bà đáng nhận lãnh những gì đã xảy ra, thế nhưng vị thủ lĩnh của họ lại là một người dạn dày kinh nghiệm và ông biết người phụ nữ cùng mấy đứa trẻ kia hoàn toàn vô hại. Và rồi ông đã khiến mọi người trong đoàn kinh ngạc khi đích thân cưỡi ngựa đến bụi cây. Người phụ nữ và hai đứa trẻ không chỉ ngạc nhiên mà còn rất sợ hãi. Họ hoảng sợ vì nghĩ rằng có lẽ họ sắp chết.

Vị thủ lĩnh cố trấn an người phụ nữ và hai đứa trẻ; ông còn mời họ uống nước, nhưng họ vẫn không hết hoảng loạn. Ba người mới đến e sợ các chiến binh, còn các chiến binh sợ sẽ vô tình bị họ lây bệnh. Sau đó, vị thủ lĩnh nhẹ nhàng thuyết phục một trong những chiến binh trẻ tháp tùng ông chế biến cho những vị khách kia vài món ăn ngon. Có thể nói đó là bữa ăn kỳ lạ nhất đối với họ khi hai bên vừa ăn vừa nhìn nhau đầy cảnh giác. Nhưng rồi bữa tối cũng trôi qua êm đềm không có bất kỳ sự cố gì.

Vị thủ lĩnh đoán rằng có lẽ chồng của người phụ nữ ấy vừa chết và bà đã bị những người khác bỏ lại. Sáng hôm sau, ông đã cố gắng để giao tiếp với người phụ nữ bằng cử chỉ và bằng những bức tranh vẽ nguệch ngoạc trên đất và bà đã trả lời rất dè dặt. Bằng những cử chỉ và những hình ảnh nguệch ngoạc đáp lại, người phụ nữ diễn tả rằng bà muốn gia nhập lại đoàn người đã bỏ rơi bà.

Các chiến binh bắt đầu hội ý. Hầu hết đều muốn để người phụ nữ lại và tiếp tục đi nhưng vị thủ lĩnh đã ra sức thuyết phục họ nên giúp đỡ người góa phụ ấy trước khi tiếp tục cuộc hành quân nam tiến của họ. Mặc dù vị thủ lĩnh đã cố sức thuyết phục, nhưng có hai trong số các chiến binh trẻ đã quất ngựa bỏ đi trong sự căm phẫn. Những người ở lại bắt đầu đi tìm mấy con bò bị lạc của người phụ nữ nọ. Các chiến binh chưa từng đối mặt với con vật nào cứng đầu và chậm chạp như những con bò ấy. Tuy nhiên họ cũng cố tìm được bốn con và người phụ nữ nhanh chóng buộc chúng vào xe của mình. Sau khi thực hiện một nghi lễ nhỏ tại mộ phần mới đắp, người phụ nữ cho các con lên xe và cuộc hành trình của đoàn người lại tiếp tục.

Sau hai ngày, họ bắt kịp đoàn người đã bỏ rơi người phụ nữ. Các chiến binh dừng lại ở đó còn người phụ nữ tiếp tục cuộc hành trình. Các chiến binh nán lại trên một ngọn đồi để quan sát cho đến khi họ thấy người phụ nữ kia đã nhập lại vào đoàn người của bà. Sau đó, các chiến binh lại quay trở về với cuộc hành quân báo thù của họ.

Jeremy chầm chậm lắc đầu.

- Chuyện gì đã xảy ra với các chiến binh ấy ạ? Họ có sống sót trở về từ cuộc hành quân ấy không?

- Vài người đã sống sót trở về nên câu chuyện về người phụ nữ và các con của bà ấy mới được kể lại. Sau này còn có người kể rằng vị thủ lĩnh nọ đã bị nhạo báng và chỉ trích dữ dội vì đã giúp đỡ người phụ nữ ấy.

- Theo ông thì tại sao vị thủ lĩnh lại giúp đỡ bà ấy ạ? - Jeremy thắc mắc. – Dẫu sao thì bà ấy cũng thuộc phe kẻ thù của chúng ta mà.

- Trước giờ chúng ta vẫn bị cho là những người "kém văn minh". Nhưng ông nghĩ tổ tiên ta đã giúp bà ấy vì họ là những người văn minh. Hoặc có lẽ bởi vì những giá trị cao đẹp mà họ đã được truyền dạy từ gia đình họ. Có lẽ những giá trị thanh cao ấy bảo họ rằng mỗi một con người đều xứng đáng được nhận lòng trắc ẩn.

Ông tin điều này: Tất cả chúng ta đều đến với thế giới này thật tinh khôi và không ô uế. Thế nhưng bởi thực tế của cuộc hành trình chúng ta chọn, chính con đường ta đi đã nhào nặn và định hướng cho ta nhiều hơn cả dòng máu đang chảy trong huyết mạch ta nữa.

Những ai không có lòng trắc ẩn thì sẽ chẳng biết rằng trong cuộc sống, ai cũng sẽ có lúc cần đến lòng trắc ẩn của người khác, kể cả chính họ. Đó là sự hẹp hòi của thói ngạo mạn. Đó là một căn bệnh của tâm hồn và rất dễ bị truyền nhiễm. Chính sự ngu dốt đã mang mầm bệnh của nó. Căn bệnh này hủy hoại tâm hồn của những kẻ chỉ biết đến bản thân mình.

Những kẻ mắc bệnh hẹp hòi của thói ngạo mạn thì nghĩ rằng vận rủi chính là tội lỗi của những người phải chịu đựng nó, còn vận may lại là đặc quyền của họ. Vì lẽ đó, bất kể cháu chọn con đường nào thì cũng đừng bao giờ đầu hàng thói ngạo mạn và gây nguy hiểm cho chính tâm hồn của cháu.

"Bên trong cháu là sự sẵn sàng đối mặt cuộc sống nhưng cũng có nỗi sợ hãi khiến cháu phải chùn lòng."

Lão Ưng im lặng một lúc rồi liếc nhìn sang cháu mình. Gương mặt của chàng trai trẻ không còn quá đau khổ và hoang mang nữa. Người ông khẽ nở một nụ cười và ngước nhìn những chiếc lá đang xào xạc.

- Cháu à, như cháu biết đấy, trong bộ tộc của chúng ta, việc chúng ta tiếp tục sống và hành xử như thế nào sau cái chết của một người thân trong gia đình là cực kỳ quan trọng. Mọi người tin rằng cách cháu sống, cư xử và kiềm chế cảm xúc của mình trong suốt khoảng thời gian đó sẽ cho thấy cháu là người như thế nào trong suốt phần đời còn lại. Chúng ta tin điều đó vì mọi người đều biết cuộc sống sẽ không ngừng lại chỉ vì cuộc đời của ai đó đã kết thúc. Cuộc sống vẫn tiếp diễn. Gia đình ta đang phải gánh chịu sự mất mát khi cha cháu ra đi, đặc biệt là vào thời điểm này, chúng ta phải kiên cường và rắn rỏi.

- Cháu biết điều đó, ông à. Nhưng mọi chuyện quả thật không dễ dàng chút nào. - Jeremy thú nhận.

- Bởi vậy ông mới thấy vui khi cháu đến, bởi ông có thể giúp cháu bằng cách nào đó và có thể nhắc nhở cháu rằng cuộc hành trình tất cả chúng ta đang đi là một quá trình học tập không ngừng nghỉ.

Luôn có những điều buộc ta phải tiếp tục, hoặc nhắc ta rằng ta nên tiếp tục tiến lên.

Cuộc sống này là một động lực bí ẩn và cũng rất mơ hồ. Trong quãng đời tuổi trẻ của ta, hầu như nó sống yên lặng trong thịt xương và máu. Thế nhưng khi ta bước vào tuổi xế chiều, nó lại mang đến cho chúng ta kiến thức và sự thông thái.

Cái động lực không thể gọi tên ấy mà cuộc sống ban tặng cho ta chính là khả năng đối mặt với những gì xảy đến trong cuộc hành trình. Nhưng nếu cháu vừa sợ hãi và dao động vào những lúc như thế, cháu có thể trở nên giống như chàng trai trẻ đã được biết đến với cái tên Kẻ Đứng Nhìn.

***

Một chàng thanh niên ngay từ khi sinh ra đã có màu da trắng trong khi anh chị của cậu lại mang nước da nâu. Mẹ cậu bé luôn bảo bọc cậu và hiếm khi để cậu bước ra khỏi lều. Chỉ vào những ngày trời nhiều mây cậu bé mới được phép ra ngoài chơi đùa. Năm tháng trôi qua, cậu bé lớn lên và bắt đầu sợ hãi ánh mặt trời.

Nỗi sợ hãi khiến cậu luôn nấp trong bóng tối và vì thế cậu chủ yếu ra khỏi lều vào ban đêm. Cậu không tham gia vào cuộc sống chung của dân làng. Thậm chí khi cậu phải lòng một nàng thiếu nữ, cậu cũng không thể chinh phục được cô bởi cô thích đi dạo trên những triền đồi cỏ xanh và đùa nghịch trong những dòng suối mát lạnh - dưới ánh mặt trời.

Ngay cả khi đã có tuổi, cậu vẫn chỉ núp trong bóng tối ngắm nhìn người khác sống cuộc đời của họ. Sau nhiều năm, người ta biết đến cậu như một Kẻ Đứng Nhìn, và cậu luôn sống bên lề của cuộc sống thực, chỉ biết giương mắt nhìn. Cậu ấy sẽ mãi mãi là cái bóng bên lề cuộc sống.

- Đối mặt cuộc sống chưa chắc mang lại thành công. - Lão Ưng trầm ngâm. - Nhưng sợ hãi quay lưng trốn chạy nó thì chắc chắn mang đến thất bại.

Không đối mặt với cuộc sống nghĩa là không có kinh nghiệm, không có kinh nghiệm thì sẽ hạn chế kiến thức, và không có kiến thức thì ta không thể có được sự thông thái.

Để có được tất cả những điều đó thì ta phải đối mặt với cuộc sống, dẫu cho bất cứ điều gì xảy ra.