Chương 4Bài tập về nhà

Có thể theo quan điểm của bạn, làm tốt bài tập sẽ giúp con có thứ hạng tốt; thứ hạng tốt sẽ giúp con vào được trường đại học tốt; trường đại học tốt sẽ giúp con tìm được việc làm tốt; và công việc tốt sẽ đem lại nhiều tiền của, thành công trong cuộc sống. Bạn có thể hiểu được tương lai, hiểu được những khái niệm lợi ích trừu tượng để phấn đấu cho chúng. Trong khi đó, trẻ nhỏ khó mà tưởng tượng được tầm quan trọng của việc chọn trường đại học hay mức thu nhập trong tương lai.

Có thể bạn quá nóng vội khi muốn con hoàn thành bài tập về nhà, và như vậy bạn sẽ dễ dàng bỏ qua sự cần thiết của việc con thực hành và phát triển được các kỹ năng nhờ làm bài tập, vốn không khác gì việc con học những kỹ năng phức tạp khác ở trường. Giống như các khía cạnh khác của việc nuôi dạy con, muốn giúp bé tiến bộ nhờ làm bài tập về nhà, bạn cần đầu tư thời gian, kiên trì và nhất quán. Sẽ có các bài tập mà con không làm được, không hoàn thành được, hay mắc những lỗi sai nho nhỏ. Chúng đều là một phần của quá trình học tập và qua đó, con hình thành được thói quen làm bài tập cẩn thận hơn, tốt hơn khi lên lớp lớn.

Khi con của bạn lớn hơn (và bài tập về nhà cũng khó hơn), nguồn gốc của các vấn đề này có thể trở thành rào cản cho mối quan hệ giữa bạn với con. Vì vậy, bạn cần giải quyết chúng sớm nhất có thể. Các thói quen xấu khi học bài của con hoặc việc bạn làm bài tập về nhà thay con có thể trở thành một vòng luẩn quẩn khó thoát ra trừ khi được xử lý sớm.

Mỉa mai thay, hầu như các trường không dạy cho học sinh tâm thế khi làm bài tập về nhà. Họ chỉ dạy kiến thức, còn việc xây dựng thói quen học tập thì học sinh phải tự xoay xở. Từ bảng chữ cái đầu tiên cho đến các bài tập căn bậc hai, trẻ chỉ có thể hiểu dần theo thời gian. Tình hình còn phức tạp hơn khi trên thực tế, nhiều khi bạn không thể hiểu được những khái niệm, yêu cầu của bài tập mà con mang về nhà. Thêm vào đó, với khung chương trình chuẩn quốc gia và các bài kiểm tra nâng cao trực tuyến, trẻ em ngày nay đang phải học nhiều hơn từ khi còn nhỏ và bằng nhiều cách hơn bao giờ hết.

Học vấn là quan trọng nhưng yêu thích học tập mới là nguồn năng lượng mạnh mẽ đích thực.

Trong chương này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu được phong cách học tập của trẻ, thúc đẩy động lực học tập và bắt đầu quá trình giúp con làm việc độc lập. Chúng tôi sẽ cung cấp các chiến lược khiến việc làm bài tập về nhà ít khổ sở hơn cho con trẻ và ít căng thẳng hơn cho bạn, bao gồm cả một phần đặc biệt dành riêng cho các bé có năng khiếu học tập. Điều quan trọng là con cái chúng ta không chỉ phát triển thói quen học tập tốt mà còn có thái độ tốt về trường học và học tập nói chung. Học vấn là quan trọng nhưng yêu thích học tập mới là nguồn năng lượng mạnh mẽ đích thực.

HIỂU ĐƯỢC KIỂU HỌC CỦA CON

Sẽ rất hữu ích nếu bạn hiểu được con mình yêu thích phong cách học tập nào. Mỗi khi phải đối mặt với việc học hỏi một cái gì đó mới, trung khu học tập và ghi nhớ của não sẽ được kích hoạt. Mỗi người có một cách vận hành bộ não khác nhau và kết quả là mỗi chúng ta có phong cách học riêng, và hiệu quả cũng khác nhau. Hiệu quả của việc học tập, khả năng học cái mới tốt nhất theo cách đơn giản nhất chính là những gì mà các nhà tâm lý học xem xét khi làm việc với bệnh nhân. Không chỉ có cách học khác nhau, mỗi chúng ta thông qua việc quan sát sẽ biết đâu là cách học khiến mình cảm thấy thoải mái nhất, từ đó có thể suy ra những cách thức học tập yêu thích của mình. Khi đã nhận ra sở thích học tập của con, bạn có thể phát huy thế mạnh của trẻ thông qua việc giúp trẻ học.

Mặc dù có nhiều mô hình về cách xử lý thông tin mới, nhưng trên thực tế có ba kiểu học được nhận dạng thường xuyên nhất: học bằng mắt, học bằng tai và học qua vận động.

Học bằng mắt

Người học theo phong cách này cần phải nhìn thấy ngôn ngữ cơ thể và biểu hiện trên khuôn mặt của giáo viên thì mới hiểu đầy đủ nội dung của bài học. Họ có xu hướng thích ngồi ở đầu lớp để có tầm nhìn tốt nhất. Họ suy nghĩ bằng hình ảnh và học tốt nhất với giáo cụ trực quan, bao gồm sơ đồ, sách giáo khoa, video và tài liệu giấy. Khi làm bài kiểm tra, họ có thể nhớ mình đã ghi gì ở đâu (ví dụ, vị trí họ đã ghi chú trên trang sách).

Học bằng tai

Nhóm này có xu hướng học tốt nhất từ việc nghe giảng, thảo luận, trao đổi và lắng nghe những gì người khác nói. Họ diễn giải được ý nghĩa của thông tin nhờ vào việc hiểu các từ ngữ và khái niệm được diễn đạt bằng ngôn ngữ nói. Thông tin bằng văn bản có thể có tác động nhiều hơn nếu nó được đọc lên. Người học bằng tai thường đạt hiệu quả học tập khi đọc to văn bản, thu âm và nghe lại bản ghi âm sau đó.

Học qua vận động

Người học qua vận động thường học hiệu quả nhất thông qua việc tiếp cận thực tế và khám phá thế giới xung quanh một cách tích cực. Họ thích “sờ tận tay” hay thao tác trên đối tượng để tìm hiểu về nó. Họ thường khó có thể ngồi yên trong thời gian dài và hay bị phân tâm bởi nhu cầu hoạt động và khám phá của mình. Tuy nhiên, khi được phép học bằng cách hoạt động thực tế thì họ học rất giỏi.

TẠO ĐỘNG LỰC HỌC TẬP

Hoạt động học tập “hàn lâm” nói chung thường khiến trẻ cảm thấy nhàm chán và khó thôi thúc chúng tham gia nhiệt tình. Vì vậy, cho trẻ chơi theo thế mạnh và học theo phong cách riêng sẽ tạo ra rất nhiều động lực cho bé. Tuy vậy, bạn không thể chỉ mong đợi rằng con sẽ tự nhiên có tham vọng và nỗ lực học hành. Có nhiều trẻ không làm được điều đó và đấy không phải là chuyện bất thường. Nói vậy không có nghĩa là trẻ không có tham vọng hay nỗ lực như người lớn; mà ngược lại, khi được kích thích đúng cách, bạn sẽ thấy trẻ có động lực mạnh mẽ đến dường nào. Bởi vì trẻ xem việc làm bài tập về nhà là tốn thời gian trong khi những lúc ấy đáng lẽ nên dành cho các hoạt động vui vẻ và thú vị hơn, nên bạn cần dạy con biết hy sinh một chút sở thích trước mắt. Học cách gác lại một chuyện thú vị để làm chuyện cần thiết nhằm gặt hái những phần thưởng về sau là lối tư duy quyết định thành công trong sự nghiệp sau này.

PHONG CÁCH HỌC: CÁCH TIẾP CẬN VỚI BÀI TẬP VỀ NHÀ

Sẽ rất hữu ích nếu bạn có thể giúp con làm bài tập về nhà theo phong cách học của bé. Ví dụ, nếu con phải làm bài tập toán mà bé lại hợp với kiểu học bằng tai, thì bạn có thể cho bé đọc to câu hỏi trước khi bé đưa ra đáp án. Nếu con có cách học qua vận động thì hãy sử dụng các dụng cụ học tập như đồng xu, ống hút cho bài tính cộng trừ,… Nếu bé thích học bằng mắt, bạn hãy dạy bé vẽ sơ đồ tóm tắt bài học, như vậy sẽ giúp bé nhớ bài tốt hơn khi làm kiểm tra.

Tất cả những điều này có thể không phát huy tác dụng rõ ràng ngay tại thời điểm trẻ làm bài tập. Tuy vậy, nó sẽ giúp môn học trở nên thú vị hơn, đồng thời tăng cường khả năng lĩnh hội của trẻ. Một số giáo viên thậm chí còn phải làm ngược với bình thường. Họ chuyển việc đọc hiểu bài giảng lý thuyết thành bài tập về nhà và để dành giờ học trên lớp cho các hoạt động thực hành nhằm đáp ứng các kiểu học khác nhau của học sinh trong lớp.

Hầu hết các sách giáo khoa đều có ví dụ thực tế và bạn cũng có thể tự tìm thêm qua Internet. Các kết quả bạn tìm được có khả năng mở rộng lựa chọn hữu ích cho kiểu học bằng mắt của con, nếu đó là phong cách học của bé. Để tìm kiếm đúng cách, hãy dùng từ khóa liên quan đến kiểu học của con và tên môn học (ví dụ, toán học bằng hình ảnh). Bạn có thể thu hẹp tìm kiếm bằng cách nhập yêu cầu chi tiết hơn về môn học (chẳng hạn như, bảng tính nhân bằng hình ảnh), và sau đó chọn thông tin từ những nguồn thích hợp.

Một trong những điều quan trọng nhất mà bạn có thể làm, bất kể kiểu học hay động cơ của con là gì, là kích thích trí tò mò ham hiểu biết và giúp con thấm nhuần ý nghĩa của việc học từ những năm mẫu giáo và tiểu học. Điều này sẽ giúp hình thành động lực học hỏi những điều mới mẻ của bé. Không có động lực thì chỉ mỗi sở thích học tập cũng không thể tạo ra được sự khác biệt.

Để thúc đẩy tính tò mò và động lực học tập của con, cũng tương tự như trong chiến lược nuôi dưỡng mối quan hệ tốt đẹp với con vậy, hãy đọc cho con nghe, nói chuyện với con, dành thời gian cho các hoạt động mới cùng nhau, cho phép con tự do khám phá và để con tự quyết định phải làm gì cho hết buồn chán. Bạn cũng có thể giúp con phát triển động lực học tập ở trường bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học, cũng như tạo điều kiện để con gia tăng mức độ tự tin và trao quyền tự quyết cho con. Bạn nên nuôi dưỡng đam mê và tài năng của trẻ ngay cả khi chúng không tương đồng với cá nhân bạn.

Khi con đã đủ lớn để tự đọc sách, việc tiếp tục đọc sách cho con nghe mỗi tối có thể là cách tuyệt vời để giúp con ham học, củng cố mối quan hệ tốt đẹp và tạo ra một nghi thức gia đình trước giờ ngủ. Hành động này cũng có thể giúp mở rộng vốn từ ngữ của trẻ và thậm chí khuyến khích trẻ quan tâm đến những quyển sách bạn chọn mà thông thường, nếu được tự chọn, bé sẽ không lấy chúng. Nấu ăn với trẻ có thể là một bài học tổng hợp của các môn khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Thậm chí, chiếc bánh pizza bữa tối cuối tuần cũng có thể trở thành giáo cụ để thực hành môn toán: “Được rồi, Layla, pizza đây, bây giờ con lấy 2/8 cái bánh đặt vào đĩa của con và lấy cho ba 3/8 cái bánh nào!”.

Một trong những cách tốt nhất để thúc đẩy động lực học tập của con là đặc biệt khen ngợi hành động chia sẻ kiến thức mà con đã học. Điều này giúp trẻ cảm thấy quá trình học hỏi và những gì mình biết rất có giá trị. Ví dụ, nếu con chia sẻ với bạn những thông tin về loài khủng long thì bạn hãy có những lời khen cụ thể khẳng định kiến thức của con. Bạn cũng có thể mở rộng câu chuyện về khủng long để kích thích thêm sự tò mò học hỏi của con.

Để làm được điều đó, bạn hãy chuẩn bị những câu trả lời khác thay vì chỉ nói: “Con giỏi đó!”. Trong trường hợp này, cách phản ứng có khả năng củng cố động lực học tập cho con chính là: “Ôi! Con biết nhiều về khủng long quá! Con học ở đâu vậy?”. Sau đó, bạn có thể tiếp tục thể hiện sự quan tâm và mở rộng đề tài này: “Con khủng long đó là khủng long ăn thịt hay ăn cỏ vậy con?”. Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng việc mở rộng đề tài này không được khiến bé cảm thấy như đang bị “đánh đố” để kiểm tra kiến thức. Bạn cần tạo cho bé cảm giác rằng kiến thức cùng sự tò mò ham học hỏi của bé rất có giá trị và làm bé hứng thú để sẵn sàng tìm kiếm thêm thông tin về chủ đề này.

Tương tự, nếu trẻ vẫn tiếp tục phát triển đam mê với đề tài khủng long, bạn có thể khuyến khích con quan tâm đến những kiến thức liên quan – như đến thư viện tìm đọc các sách về khủng long, thăm bảo tàng khoa học vào cuối tuần. Sở thích của trẻ có thể xuất hiện và biến mất khá nhanh chóng; vì vậy, nếu trẻ không muốn đến bảo tàng thì bạn cũng đừng ép.

THIẾT LẬP MỘT QUY TRÌNH LÀM VIỆC ĐỘC LẬP

Mục đích chính của bài tập về nhà nói chung là để trẻ tự thực hành kỹ năng mình đã được học. Đôi khi, bạn sẽ phải nói cho con biết khi nào phải làm bài tập ở nhà, ngồi làm bài ở đâu và làm như thế nào. Nhưng nếu bạn cứ can thiệp, nhắc nhở từng bước một hoặc nếu bạn rơi vào bẫy làm bài tập giùm con thì trẻ sẽ không thể học được cách làm việc độc lập.

Làm bài tập về nhà là một thói quen, một công việc thường nhật.

Làm bài tập về nhà là một thói quen, một công việc thường nhật. Thông thường, trẻ cần thời gian và phải thực hành nhiều thì mới phát triển các thói quen nói chung. Với việc làm bài tập về nhà, nếu không quen, trẻ sẽ sớm thể hiện sự kháng cự. Ngay từ lần đầu tiên con có bài tập về nhà, bạn cần phải chuẩn bị tinh thần xem việc hình thành các kỹ năng học tập là một quá trình phát triển, đôi khi phải mất vài tháng để dạy và nhiều năm để luyện. Bạn sẽ thấy được kết quả của việc đầu tư thời gian cho con khi bé lớn hơn và học cao hơn. Nhìn toàn cảnh, những bài tập mà con làm sai hoặc không hoàn thành ở lớp 2, lớp 3 sẽ không có nghĩa lý gì so với việc không làm bài hoặc làm dở dang khi con học trung học, đại học.

Sẽ có thể có ích nếu chúng ta xem việc làm bài tập về nhà và thực hành độc lập của con trẻ như là một quy trình gồm ba bước: tổ chức, ứng dụng và hoàn thành.

Tổ chức

Hãy nhớ rằng con vẫn đang học cách làm bài tập và có thể cần sự hướng dẫn, tổ chức của bạn. Việc tổ chức và học cách tiếp cận các nhiệm vụ một cách có hệ thống là vô giá. Hãy để trẻ được đóng góp vào việc tổ chức này mỗi khi có thể, mặc dù việc bạn hướng dẫn sẽ hợp lý hơn hẳn. Cảm giác tự hào và tự chủ của trẻ sẽ lớn hơn nếu được có tiếng nói trong việc chọn cách sắp xếp bàn học hay màu sắc các ngăn sẽ dùng.

Đừng bỏ qua việc xây dựng thói quen cho con trẻ. Thậm chí, một chuyện đơn giản như chọn một nơi nhất định để con cất ba lô cũng là một phần của việc xây dựng thói quen, quy củ trong gia đình. Mỗi ngày, khi con đi học về, ba lô phải được để ở cùng một vị trí. Bạn không cần chọn vị trí đặc biệt nào đó mà hãy để con tự chọn. Bạn hãy đồng ý và khen ngợi mỗi khi con tuân thủ. Nếu không, hãy sửa lại bằng cách lấy ba lô của con và đem đến vị trí đã thống nhất. Bởi lẽ, đây là hành động bắt đầu cho chuỗi các hoạt động sau giờ học và nó giúp tránh được việc tìm cách trì hoãn hay khó chịu khi đến giờ làm bài tập về nhà. Sau khi làm bài tập xong và sách vở, tài liệu được cất trở lại ba lô, ba lô sẽ được để về vị trí cũ cho dễ lấy vào ngày hôm sau.

Xác định vị trí con ngồi làm bài mỗi ngày là một khởi đầu khác và bạn cũng nên cho con tự quyết. Dù con được chọn lựa nhưng địa điểm này phải đảm bảo sự yên tĩnh và tránh xa những thứ có thể làm trẻ bị phân tâm. Tuy nhiên, cũng như mọi khi, bạn sẽ là người có tiếng nói sau cùng.

Ấn định thời gian để hoàn thành bài tập về nhà cũng phải là một phần trong quy củ. Điều này có thể thực sự khó khăn đối với những đứa trẻ hiếu động và những gia đình luôn quay cuồng với lịch làm việc, học tập và giải trí. Nhưng bằng cách ưu tiên thời gian cho việc làm bài tập về nhà, bạn đang gửi thông điệp rằng bài tập ở nhà (hay việc học hành ở trường lớp) quan trọng hơn bất cứ hoạt động nào khác.

Ngoài ra, bạn có thể hướng dẫn, cho phép con chia nhỏ công việc thành từng bước và làm theo thứ tự. Ví dụ, nếu con có bài tập chính tả, bài tập toán, bài tập tô màu và 15 phút tập đọc thì bạn có thể giúp bé phân thành bốn phần việc trong nhiệm vụ cần hoàn thành. Nhờ vậy, thay vì nghĩ rằng mình phải làm “rất nhiều” hoặc “một chút” bài tập về nhà, bé sẽ biết mình có bốn việc cần làm.

Trẻ có thể dùng giấy note để ghi chú cho mỗi việc hoặc làm một danh mục ngắn. Trẻ em thường không thể tự đưa ra được những ý tưởng này, vậy nên sự hướng dẫn của bạn là rất hữu ích. Một khi danh sách việc cần làm đã được viết rõ ràng, trẻ có thể chọn làm những gì chúng thích trước và cứ thế tiếp tục. Trẻ có thể đánh dấu vào những nhiệm vụ đã hoàn thành theo cách chúng thích nhất. Một số trường tiểu học cũng dán sẵn cho học sinh danh sách việc cần làm trong sổ liên lạc và phụ huynh cần phải ký vào đó mỗi ngày hoặc mỗi tuần. Trong trường hợp này, bạn chỉ cần đảm bảo mình và con tuân thủ theo điều đó là được.

Bạn cũng có thể giúp con xác định thời gian nghỉ giải lao giữa các bài tập. Điều này giúp hạn chế sự khó chịu và mất hứng thú của con.

Như vậy, bạn đang cùng con xây dựng thói quen tổ chức và giải quyết bài tập về nhà một cách có hệ thống. Về lâu dài, việc này giúp con biết tự quản lý khi thực hiện các kế hoạch lâu dài hay khó khăn trong tương lai. Sự siêng năng và nhất quán ngay từ bây giờ của bạn sẽ giúp bạn không phải can thiệp vào việc làm bài tập của con về sau.

Nói về việc rút lui, nhớ đừng xem tivi hoặc có những hoạt động thú vị nào khác khiến con mất tập trung, hoặc cảm thấy mình bỏ lỡ chuyện gì đó rất vui vẻ, hấp dẫn. Bạn nên dành thời gian này để thanh toán các hóa đơn, làm việc bàn giấy hoặc đọc gì đó trong khi chờ con làm bài.

Ứng dụng

Ứng dụng nghĩa là trẻ phải thực sự biết tự làm bài và đây là chuyện rất dễ gây thất vọng, bực bội cho cha mẹ. Nhiều đứa trẻ ngay khi gặp khó khăn thì lập tức tìm đến cha mẹ và nói những câu đại loại như: “Con không biết làm bài này” hay “Bài này khó quá”. Sau đó, bé sẽ ngồi yên và cầu mong cha mẹ giúp mình hoàn thành. Lúc này, cha mẹ bắt đầu thất vọng, chán nản và càu nhàu, nhưng thường thì họ đều sẵn sàng giải bài toán hay làm bài văn mà con đưa.

Tuy nhiên, mục đích quan trọng của việc làm bài tập về nhà là để trẻ em tự thực hành những gì mình học được ở trường. Thông điệp chung mà bạn cần tôn trọng là phải luôn sẵn sàng giúp đỡ con, nhưng chỉ khi thực sự cần thiết và không được tùy tiện để không ảnh hưởng đến sự tự lập của con.

Để đáp lại sự ỷ lại, không chịu động não của con, bạn nên tìm cách đặt cho con những câu hỏi gợi ý cụ thể về bài tập đó. Điều này sẽ giúp bé tập trung vào những điểm then chốt của bài tập, từ đó bé có thể tự mình khám phá ra. Sau đây là một số câu hỏi bạn có thể gợi ý cho con trả lời:

- Con đang bí câu nào?

- Con thử đọc to câu đó lên được không?

- Con không hiểu phần nào trong câu này?

- Con nghĩ mình nên làm gì?

Tiếp theo, bạn có thể hỏi: “Khi nào con có ý tưởng gì thì nói cha/mẹ nghe nhé”. (Nếu bạn đoán là con sẽ tìm được lời giải dù bé cứ bảo mình không biết làm.)

Ý tưởng xuyên suốt của những câu hỏi này là thúc đẩy con nỗ lực trước khi bạn phải can thiệp. Theo thời gian, nếu bạn giữ được sự nhất quán, trẻ sẽ học được rằng chúng cần cố gắng tự giải quyết các vấn đề của mình hoặc biết đặt ra những câu hỏi cụ thể trước khi yêu cầu giúp đỡ. Trẻ cần hiểu rằng câu nói: “Con không biết” hay “Con không thể” sẽ chẳng dẫn đến đâu cả.

Với cách tiếp cận này, bạn sẽ dạy được cho con cách giải quyết vấn đề – vốn là một kỹ năng rất quan trọng. Hãy khen ngợi mọi nỗ lực của con để chỉ ra điểm then chốt của vấn đề và sau đó giúp đỡ con theo những yêu cầu cụ thể mà bé nêu ra được, nếu cần thiết. Lưu ý, bạn đừng chỉ nói những câu chung chung nhạt nhẽo như: “Làm tốt đó!”, mà hãy khen bé một cách cụ thể, chẳng hạn như: “Mẹ thấy là con đã suy nghĩ và cố gắng tìm cách giải quyết. Mẹ thấy phần đó cũng khó thật nên để mẹ xem xem có thể giúp con hiểu được nó không nhé!”.

Câu nói “Con không biết” hay “Con không thể” sẽ chẳng dẫn đến đâu cả.

Đối với một số người, họ cảm thấy thực sự thất vọng vì không biết làm sao để giúp con làm bài tập về nhà. Môn Toán đã thay đổi rất nhiều trong những năm qua so với thời họ còn đi học và các môn học khác cũng vậy. Ngay cả các bậc cha mẹ trẻ tuổi nhất có thể cũng đã quên những kiến thức này từ lâu!

Trong trường hợp này, Internet là một nguồn trợ giúp đắc lực. Đầu năm học, bạn hãy hỏi giáo viên của con danh sách các trang web đáng tin cậy mà con (bạn không cần phải tự làm điều này!) có thể tự tìm thêm thông tin. Sách giáo khoa trực tuyến thường có video hướng dẫn cho từng bài học. Ngoài ra, còn có rất nhiều giáo viên chia sẻ miễn phí các bài giảng trực tuyến của mình cho mọi người.

Hoàn thành

Sau khi đã trợ giúp và chỉ dẫn con đi đúng hướng để giải quyết các bài tập, bạn hãy đi chỗ khác và để cho con tự hoàn thành nhiệm vụ của mình. Đối với một số trẻ, báo cho cha mẹ biết mình vừa làm xong một bài tập cũng là cách duy trì động lực cho những nhiệm vụ tiếp theo – bằng một cái đập tay, cùng những lời khen ngợi ngắn gọn, súc tích.

Sử dụng cấu trúc câu “Khi nào… xong, thì…” như đã nêu trong chiến lược Cho con hướng dẫn tốt ở Chương 2 sẽ vô cùng hữu ích trong việc giúp trẻ tập trung nỗ lực để hoàn thành bài tập về nhà. Ví dụ, nêu ra một hoạt động vui vẻ sau khi làm bài tập xong có thể giúp trẻ có một điều gì đó để chờ đợi – “Khi làm bài xong, con có muốn chơi với ba không? Khi nào xong thì nói ba nhé. Ba muốn đi chơi lắm rồi đó!”.

Nếu trẻ tự làm xong bài tập và không hoàn hảo cho lắm thì bạn có thể xem lại bài giúp con, nhưng cố gắng không áp đặt. Điều quan trọng là phải xem việc làm bài tập về nhà là một quá trình phát triển: đầu tiên là làm xong bài, làm đúng là chuyện thứ hai, và làm tốt mới là bước thứ ba. Nhảy bước quá nhanh có thể tạo ra sự kháng cự và thất vọng ở trẻ. Ý tưởng chủ đạo là chúng ta khuyến khích và xây dựng các kỹ năng làm bài độc lập cho con chứ không phải là tập trung quá nhiều vào việc bài tập có được làm hoàn hảo hay không. Trên thực tế, việc bị xem xét và hiệu chỉnh quá mức có thể để lại dư âm xấu khiến trẻ bắt đầu chống lại việc làm bài tập, và như vậy toàn bộ mục đích tốt đẹp của chúng ta sẽ bị phá hỏng. Hơn thế nữa, nhiều giáo viên dựa vào kết quả phản ánh qua bài tập về nhà của học sinh để xác định xem chúng có nắm được bài giảng hay không. Vì vậy, nếu bài tập về nhà của con được làm hoàn hảo thì rất dễ làm giáo viên hiểu lầm rằng con của bạn đã sẵn sàng để học tiếp kiến thức mới.

Đầu tiên là làm xong bài, làm đúng là chuyện thứ hai, và làm tốt mới là bước thứ ba.

Nếu con cứ làm bài tập về nhà một cách vội vã và máy móc mà không cố gắng mấy thì có thể bạn phải can thiệp nhiều hơn. Một cách tốt để bắt đầu là hãy chia sẻ với giáo viên về mối bận tâm của bạn. Nói cho cùng, công việc của giáo viên vẫn là đảm bảo học sinh tiếp thu được kiến thức dù thông qua bài tập về nhà hay qua bài giảng trên lớp. Một cách tiếp cận cực đoan hơn là nhấn mạnh rằng con phải tự làm bài và nếu bé bị điểm xấu nghĩa là bạn đã nhận được một thông điệp về hiệu quả học tập của con. Nếu bé vẫn tiếp tục làm bài vội vã và không cố gắng tư duy, bạn có thể bắt đầu kiểm tra các câu đáp án trong bài tập của con và đưa ra một vài hướng cho những câu hỏi cần được trả lời kỹ lưỡng hơn. Tuy nhiên, đừng quá ép trẻ phải đạt được điểm tốt cho bài tập về nhà vì nó có thể gây trở ngại và khiến bé thụt lùi hơn là thúc đẩy bé tiến bộ. Do đó, bạn cần phải nhẹ nhàng, khéo léo.

MÔ TẢ GIỜ LÀM BÀI TẬP VỀ NHÀ

Chọn từ mà bạn và con sẽ dùng để mô tả giờ làm bài tập ở nhà của con?

DỄ DÀNG

VỪA SỨC

BÌNH THƯỜNG

KHÓ CHỊU

NHƯ TRA TẤN

Câu trả lời của bạn có giống như của con không? CÓ - KHÔNG

Tại sao bạn trả lời như vậy?

____________________

____________________

Có ai chọn câu trả lời “Như tra tấn” không? CÓ - KHÔNG

Nếu có thì những chiến lược nào bạn áp dụng đã làm nảy sinh các phản ứng tiêu cực từ con?

____________________

____________________

Bạn thấy sự phản kháng hoặc phản ứng tiêu cực của con đối với bài tập về nhà là như thế nào?

TĂNG LÊN

KHÔNG THAY

ĐỔI GIẢM XUỐNG

Bạn có thể áp dụng những chiến lược nào để giờ làm bài tập về nhà ít căng thẳng hơn?

____________________

____________________

Bây giờ, từ những thông tin thu được qua bảng này, bạn hãy đề nghị có một buổi gặp riêng với giáo viên của con. Bạn không cần phải đi vào toàn bộ chi tiết, nhưng có thể chia sẻ với giáo viên điều bạn mong muốn là làm sao để đảm bảo việc làm bài tập về nhà sẽ là một quá trình có tác dụng tốt cho việc học tập của con.

SỬ DỤNG CÁC YẾU TỐ KHÍCH LỆ

Việc sử dụng các yếu tố khích lệ đóng vai trò cơ bản cho sự thành công của bạn khi nhấn mạnh tầm quan trọng của bài tập về nhà. Theo mô hình ABC, hệ quả của hành vi là những gì xảy ra sau khi hành vi xuất hiện và có tác động làm tăng hoặc giảm khả năng tái diễn hành vi đó. Việc khích lệ sẽ thúc đẩy xác suất này gia tăng.

Nếu bạn muốn khuyến khích con tự hoàn tất các bài tập về nhà, thì việc khen ngợi sẽ đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Các chiến lược khen ngợi thực sự là phần cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng.

Cả hai hình thức khích lệ là khen ngợi và tặng thưởng đều sẽ giúp bạn đạt được mục tiêu này. Hãy chắc chắn rằng lời khen của bạn là ngay lập tức, cụ thể và chân thành, còn phần thưởng bạn đề nghị phải dựa trên việc con đã hoàn thành nhiệm vụ cụ thể nào đó. Bạn có thể chọn bất cứ điều gì mà bạn muốn khuyến khích (từ kỹ năng tổ chức, kỹ năng đọc hiểu hay tự giác hoàn tất bài tập,…), và sau đó hãy bộc lộ suy nghĩ của bạn. Ví dụ, “Ba thích thấy con ngồi ngay vào bàn và làm xong bài tập về nhà mà không cần đợi ba nhắc nhở! Nó có nghĩa là chúng ta có thêm thời gian rảnh tối nay. Con có muốn chơi trò chơi với ba hay đi ăn kem không?”.

Khen con với người thứ ba và gây ngạc nhiên cho con đều có thể mang lại hiệu quả tốt với các vấn đề liên quan đến bài tập về nhà và trường học. Hãy để con nghe lỏm được cuộc nói chuyện của bạn với bà của bé mà trong đó, bạn khen bé đã học hành chăm chỉ như thế nào khi được chọn vào đội tuyển của trường. Hoặc vào sáng thứ Sáu, sau một tuần dài con đã học hành chăm chỉ và hoàn thành số lượng lớn bài tập về nhà, bạn hãy làm con bất ngờ bằng một bữa sáng đặc biệt tại cửa hàng bánh yêu thích của con trước khi đưa bé đến trường. Bạn cũng nên nhân cơ hội này cho con biết bạn tự hào về những nỗ lực của con và thừa nhận rằng bạn biết có những thứ khác làm con thích thú hơn nhưng con vẫn bỏ qua để làm bài tập về nhà.

Tặng thưởng cũng là cách giúp tăng cường thêm các hành vi tốt. Mọi giáo viên đều biết, một ngôi sao hay một khuôn mặt cười được dán vào tập vở sẽ là sự động viên rất lớn đối với nhiều học sinh. Bởi lẽ ý nghĩa cốt lõi của nó là thừa nhận rằng bé đã học hành chăm chỉ.

Bảng theo dõi bài tập về nhà, với các phần thưởng được đánh dấu cho việc hoàn thành bài tập hằng ngày hoặc hằng tuần, có thể được sử dụng cả ở trường học và ở nhà. Nhờ đó, con có thể thấy được mình cần làm gì để đạt mục tiêu kế tiếp. Đây là một trong những ứng dụng rõ ràng nhất trong chiến lược khen thưởng định kỳ mà chúng ta đã bàn đến ở phần trước của sách.

Bạn cần cân nhắc thấu đáo việc sử dụng phần thưởng để đảm bảo hành vi tốt có trước, phần thưởng đến sau: “Sau khi con làm toán xong thì chúng ta có thể chơi với nhau”. Bạn cũng có thể kéo giãn thời điểm tặng thưởng để chuẩn bị cho một phần thưởng lớn hơn, chẳng hạn như đến nhà hàng mà con ưa thích sau một tuần bé tự làm bài tập về nhà. Tuy nhiên, bạn luôn phải có một cái gì đó tốt đẹp cho con ngay sau khi con làm bài xong, chẳng hạn như một cái đập tay hay vỗ vai.

ẢNH HƯỞNG CỦA HỆ QUẢ TIÊU CỰC

Một số học sinh cần phải học được tầm quan trọng của bài tập về nhà theo cách khó khăn hơn. Đó chính là việc phải gánh chịu những hệ quả tiêu cực. Với vai trò là một chất ức chế mạnh, chúng giúp chống lại việc tái diễn những hành vi không mong muốn. Bạn hãy cố gắng chống lại cảm giác muốn cho con nghỉ khi bé không thể hoặc không muốn hoàn thành bài tập về nhà của mình đúng giờ. Những hệ quả tiêu cực xảy ra trong trường hợp này thông thường chỉ là hệ quả tự nhiên, có thể là điểm kém, sẽ là một bài học tác động mạnh mẽ đến trẻ. Sẽ tốt hơn nếu trẻ học được bài học này ở cấp tiểu học vì nó sẽ ảnh hưởng đến bảng điểm của trẻ khi ở lớp lớn hơn. Hãy nhớ rằng mục đích của chúng ta là phát triển kỹ năng làm bài cho con qua một tiến trình dài hơi chứ không nhất thiết là mọi bài tập phải được hoàn thành và mọi câu trả lời phải chính xác.

Hệ quả tiêu cực có thể điều chỉnh hành vi và khi cần thiết, phải định hình lại hành vi đó. Dưới đây là hai ví dụ cụ thể về việc áp dụng hệ quả tiêu cực cho vấn đề liên quan đến bài tập về nhà:

1. “Con nói ngày mai con có bài thuyết trình quan trọng à? Tệ thật, sao con không cho mẹ biết sớm hơn. Tối Chủ nhật cửa hàng đóng cửa rồi nên không thể mua tấm bảng gập ba hay học cụ gì khác cho con được. Mẹ nghĩ là bây giờ, con sẽ phải cố gắng tìm cách gì đó. Con thử nhìn xung quanh xem có thể dùng gì thay thế được không? Trong hướng dẫn có nói là con phải trình bày nó trên một tấm bảng gập ba. Vậy chắc là con sẽ bị trừ điểm thôi!”

Hệ quả tự nhiên, có thể là điểm kém, sẽ là một bài học tác động mạnh mẽ đến trẻ.

2. “Con không muốn làm bài tập về nhà tối nay phải không? Được thôi, nhưng nói chung, làm bài hay học hành là rất quan trọng nên phải được ưu tiên. Vì con không muốn làm bài nên con sẽ không được đi tập đá banh đâu. Mà con biết rồi đó, huấn luyện viên nói là nếu bỏ tập thì sẽ không được thi đấu.”

Như đã nêu trong Chương 2, việc kết hợp hình phạt (hệ quả tiêu cực) với khen ngợi theo kiểu “vừa đánh vừa xoa” có thể mang lại hiệu quả mạnh mẽ. Sau đây là những câu khen ngợi song song với các ví dụ vừa nêu trên. Bạn phải đưa ra lời khen này ngay sau khi nói với con những hệ quả tiêu cực có thể xảy ra:

1. “Con thấy đó, con trì hoãn quá lâu mới bắt đầu chuẩn bị cho bài thuyết trình khiến chúng ta không có thời gian để mua bảng gập ba. Nhưng hẳn thầy giáo của con thấy ý tưởng này rất hay và mẹ cũng vậy! Chắc là con đã suy nghĩ rất nhiều về bài tập này. Lần sau, nhớ cho mẹ biết là con sắp có bài thuyết trình nhé, để mẹ chuẩn bị đầy đủ tất cả mọi thứ cho con. Có vậy thì con mới giới thiệu những ý tưởng tuyệt vời của mình đúng cách được.”

2. “Thật tuyệt vời khi đội của con giành chiến thắng và ba hy vọng con được đá trận sau. Ba biết việc bỏ lỡ trận đấu không phải là chuyện vui vẻ gì, nhưng con đã làm một việc tốt là hoàn thành các bài tập về nhà. Nếu con tiếp tục học hành chăm chỉ như vậy thì con sẽ không phải bỏ buổi tập hay trận đấu nào nữa đâu. Con đã cố gắng rất tốt! Ba nóng lòng xem con thi đấu cuối tuần này quá!”

TRÁNH NHỮNG HỆ QUẢ KHÔNG MONG MUỐN

Sẽ có những lúc ngay cả ý định thiện chí nhất của bạn (như giúp con học và làm bài tập về nhà) cũng có thể gây ra những hệ quả ngoài dự kiến. Đôi khi, bạn không nhận ra những yếu tố góp phần thay đổi hiệu quả trong các kỹ thuật nuôi dạy con của mình; và khi khác, nhà trường gửi đến những con số có thể khiến con bạn bị dồn ép theo một hướng sai lầm.

Ví dụ, thời lượng quy định cho bài tập đọc về nhà có thể gây ra một số hệ quả tiêu cực ngoài dự kiến, làm ảnh hưởng đến động lực học của trẻ. Nguyên nhân là, như chúng ta biết, đọc là một trong những kỹ năng quan trọng làm cơ sở cho tất cả các môn học khác. Trẻ vận dụng kỹ năng đọc hiểu để học kiến thức. Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải giữ sao cho con thích thú với việc đọc chứ không phải đọc cho đủ số lượng. Mặc dù nhiều trường vẫn thường đưa ra quy định về thời lượng tập đọc của trẻ nhưng là cha mẹ, bạn có thể và nên cẩn thận xem xét như vậy có làm con mất hứng thú không. Bạn hãy loại bỏ những tác nhân khiến việc rèn luyện của con trở thành những giờ phút khó chịu bằng cách thử những điều sau:

- Đừng khắt khe tính toán từng phút với bài tập đọc của con. Đối với một số trẻ, việc để đồng hồ báo giờ rất hữu ích; nhưng với những bé khác, hành động này lại khiến cho giờ tập đọc thành một công việc nhàm chán và không thu hút được sự chú ý của chúng.

- Luôn để sẵn những tài liệu, sách báo thu hút được sự quan tâm cao độ của con. Nếu con thích bóng đá hay thích chuyến đi du lịch nào đó, hoặc nếu bé thích tìm hiểu về rồng Komodo,… hãy dùng những tài liệu, sách báo có liên quan đến những chủ đề này để thúc đẩy con tập đọc.

- Bất kỳ hình thức đọc nào cũng được tính, bao gồm cả đọc truyện tranh, tạp chí và thậm chí là trang thể thao trên báo hoặc trang web mà con thích.

- Hãy làm gương cho việc đọc sách bằng cách thường xuyên để con nhìn thấy bạn đọc sách, báo, tạp chí,…

Các hoạt động thể thao, câu lạc bộ và các hoạt động ngoài trời khác rất tốt cho trẻ và có thể tăng cường năng lực học tập theo nhiều cách khác nhau. Chúng cũng có thể tạo động lực lớn cho trẻ. Thêm vào đó, trẻ cũng thường đánh giá cao thành quả thu được khi tham gia những hoạt động này. Nhờ vậy mà bạn có thể dùng chúng như những mục tiêu giá trị khi bắt trẻ phải chịu hệ quả tiêu cực (hình phạt) cho hành vi nào đó. Theo đó, dựa vào mức độ hoàn thành bài tập về nhà của trẻ (chứ không phải điểm số) để quyết định có cho phép trẻ được tham gia vào các hoạt động ngoại khóa hay không.

Dù chắc chắn sẽ buộc con phải làm bài nhưng nếu áp dụng chiến lược này, bạn cần chú ý đến những hệ quả không mong muốn. Trước hết, bạn cần xem xét liệu hoạt động trên sân bãi có làm tăng khả năng học tập của trẻ tại nhà hay không. Bởi vì nhiều trẻ, đặc biệt là những bé dồi dào năng lượng, thường khó ngồi yên làm bài; chúng cần phải giải phóng năng lượng thừa thì mới có thể tập trung vào việc học được. Do đó, chơi thể thao có thể là van xả và về lâu dài, việc được là một thành viên của đội nhóm sẽ có lợi cho nhiệm vụ làm bài tập về nhà, cũng như cho điểm số của trẻ. Đối với những trẻ không mạnh mẽ cho lắm, hoạt động ngoại khóa có thể gia tăng đáng kể lòng tự trọng và đó cũng có thể là một thiên đường an toàn để xóa đi cảm giác thua kém xuất phát từ kết quả học hành. Do đó, bạn cần cân nhắc cẩn thận hình phạt (hệ quả tiêu cực) sẽ dùng và luôn đi kèm một yếu tố khích lệ nào đó sao cho hợp lý. Nếu nhất thiết phải áp dụng thì trước hết, hãy tránh lạm dụng việc cản trở các hoạt động ngoại khóa hơn mức cần thiết và tiên lượng các hiệu ứng không mong muốn có thể xảy ra.

Đối với những trẻ không mạnh mẽ cho lắm, hoạt động ngoại khóa có thể gia tăng đáng kể lòng tự trọng của trẻ.

Nếu con cần được giám sát hoặc hướng dẫn liên tục khi làm bài tập về nhà thì đó là một dấu hiệu có vấn đề. Có thể bé đã quen ỷ lại vào sự giúp đỡ của bạn đến mức không thể làm việc độc lập. Dưới đây là một số lời khuyên để giải quyết vấn đề này:

- Tìm hiểu các chương trình phụ đạo ngoài giờ, dạy kèm, hay lớp học thêm ở trường xem con có thể làm bài tại đó thay vì mang quá nhiều bài tập về nhà để làm vào buổi tối và cuối tuần hay không. Điều này còn giúp giảm bớt trách nhiệm của bạn và tránh được việc căng thẳng với con vì bài tập về nhà.

- Nhờ người khác giám sát việc làm bài tập về nhà của con. Thường thì một đứa trẻ khác sẽ đảm nhận việc này tốt hơn rất nhiều so với cha mẹ. Vì vậy, hãy thử xem xét việc thuê một học sinh trung học, sinh viên, đứa cháu họ, con nhà hàng xóm hoặc thậm chí hãy lập ra một nhóm học gồm những đứa bạn thân nhất của con. Cha mẹ thường ngạc nhiên vì thấy con mình học hành hiệu quả với một người nào đó mà không phải mình.

- Nói chuyện với giáo viên của con và cho họ biết con bạn làm gì vào giờ làm bài tập về nhà, thời gian làm bài tập và bạn phải trợ giúp thế nào. Đối với những bé có nhu cầu học tập đặc biệt, có thể cần phải có một số điều chỉnh về số lượng và độ khó của các bài tập về nhà. Nói chuyện với giáo viên là bước đầu tiên nếu bạn muốn chính thức nhận được sự hỗ trợ thích hợp.

- Kiểm tra xem con có mệt mỏi hay không. Một số trẻ có thể làm bài ngay sau khi từ trường về nhà, nhưng có những bé khác thì cần được nghỉ ngơi và chỉ bắt đầu làm bài sau bữa ăn tối. Hoặc có những bé chỉ có thể làm bài tốt nhất vào sáng sớm trước khi đi học. Vì vậy, hãy thử cho con làm bài vào những thời điểm khác nhau và để con tự chọn lúc thích hợp.

- Hãy nhớ rằng con có thể cần phải đấu tranh một chút để phát triển các phẩm chất như sự kiên trì, độc lập và tự tin.

VỚI TRẺ CÓ NĂNG KHIẾU HỌC TẬP

Nếu con có năng khiếu học hành thì bạn dù không phải lo lắng quá nhiều về bài tập về nhà của con nhưng vẫn không được lơ là. Con có thể không gặp khó khăn gì trong việc làm bài nhưng nếu bạn xem xét hành vi theo mô hình ABC thì sẽ có một nguy cơ trong việc củng cố hành vi sai trái của đứa trẻ thông minh này. Đó là, nếu con không cần học hành chăm chỉ cũng có được điểm cao thì bé có thể không duy trì và phát triển tốt tinh thần học tập.

Trong toàn bộ chương này, chúng tôi đã nhấn mạnh tầm quan trọng của nỗ lực học tập thay vì chỉ tìm kiếm điểm số tốt. Điều này đúng với tất cả học sinh. Điểm số tốt không phải là tất cả và cũng không phải là đích đến cuối cùng. Thật dễ dàng để bé con thông minh của bạn sớm hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên, bé cần nhiều hơn việc chỉ đơn giản khen bé thông minh thế nào và ca ngợi điểm số mà bé vốn không cần nỗ lực gì nhiều cũng có được.

Điều cốt yếu là bạn phải luôn truyền đi thông điệp rằng học hành chăm chỉ mới có ý nghĩa. Trẻ dù sáng dạ nhưng sẽ không tiến xa được nếu không có tinh thần hăng say học tập. Vì vậy, thông điệp này nên được truyền đạt cụ thể và thường xuyên. Sớm muộn gì bé cũng sẽ bị thách thức phải thành công và bạn cần dạy cho bé cách làm thế nào để vượt qua thách thức đó. Vì thế, hãy dạy con rằng nếu học cách làm việc chăm chỉ thì thành tích của con sẽ tương ứng với tiềm năng của con; hiểu được điều này bây giờ sẽ cho con trái ngọt về sau. Một lợi ích khác của việc giúp con vượt qua thử thách là con sẽ có những năm tháng trung học dễ dàng hơn.

Trẻ dù sáng dạ nhưng sẽ không tiến xa được nếu không có tinh thần hăng say học tập.

Hãy tìm cách tạo thử thách cho bé con tài năng của bạn. Nếu kiến thức trong lớp không đủ sức làm khó bé thì bạn có thể chia sẻ sự quan tâm, mong muốn của mình với tư vấn viên và/hoặc thầy cô giáo của con. Ngày nay, có nhiều lớp học online giúp mở rộng kiến thức được giảng dạy ở trường, cũng như các lớp dành cho những môn học (như ngoại ngữ) có thể không được dạy ở trường của con. Nếu nơi bạn ở có một trường đại học với thư viện mở thì bạn có thể tìm thấy một số thông tin phù hợp với những trẻ em giỏi giang như con của bạn.

***

Bây giờ, bạn đã có trong tay các chiến lược để giúp con thành công với nhiệm vụ làm bài tập về nhà. Hãy nhớ rằng quan trọng là con thực hành kỹ năng làm bài tập về nhà, từ tổ chức đến ứng dụng và hoàn thành, nó không khác gì các kỹ năng phức tạp khác mà con được học ở trường. Sự tiến bộ của con xuất phát từ sự kiên trì và nhất quán lâu dài của bạn. Bạn cũng đã hiểu được phong cách học của con và làm thế nào để tạo động lực học tập cho bé, cũng như sự cần thiết phải xây dựng tinh thần học tập và nhất là khi áp dụng cho những bé thông minh.

Sau khi đã hoàn thành tất cả các bài tập và nếu gia đình không bận rộn gì thì hãy cho bé được nghỉ ngơi, thư giãn để tái tạo năng lượng. Lúc bạn “đánh vật” với con vì mớ bài tập về nhà thì đó là chuyện chẳng dễ chịu chút nào với cả đôi bên. Vì thế, nếu phải liên tục chịu bầu không khí tiêu cực, bé rất dễ cảm thấy không hứng thú và thiếu động cơ học tập. Một buổi tối thành công với bài tập về nhà không đáng để đánh đổi bằng sự mất hứng thú với việc học hành về lâu dài, cũng như sự kiệt sức vào ngày hôm sau của trẻ.

Bài tập về nhà thường là tiêu chí cơ bản để giáo viên đánh giá liệu học sinh đã hiểu và thực hành được các kiến thức đã học trên lớp hay chưa. Mặc dù vậy, mỗi đứa trẻ đều phải thực sự yêu thích việc học được điều gì đó mới mẻ. Trường tiểu học phải là nơi tạo được sự hứng khởi và thú vị cho trẻ với những cánh cửa rộng mở đưa trẻ đến với các môn học khác nhau. Tuy bài tập về nhà không thể cản trở trí tưởng tượng của trẻ nhưng nó cũng không được làm trẻ có nhận thức sai lệch hay ác cảm với việc học, gây ảnh hưởng đến kết quả học tập trong tương lai. Khi con học được điều gì đó khiến bé vui thích, hãy giúp con duy trì và theo đuổi hứng thú đó để đạt được thành quả sau cùng.