Mỗi người đều có một vai diễn nhất định trên sân khấu cuộc đời. Diễn tốt vai diễn đời mình thì được gọi là “sống có bản sắc”.
Trong xã hội, thương nhân có bản sắc của thương nhân; quân nhân có bản sắc của quân nhân; học giả có bản sắc của học giả; công nhân có bản sắc của công nhân; nhà kinh tế có bản sắc của nhà kinh tế. Thậm chí triết gia, khoa học gia, chính trị gia cũng đều có bản sắc của riêng mình. Vấn đề là, những người có bản sắc của riêng mình như vậy, đều là người đã diễn đạt vai diễn đời mình.
Nhưng cũng có một số người luôn tự làm mất đi bản sắc của chính mình, ví dụ như khi trẻ, họ điên cuồng đấu đá, rồi nói đây là bản sắc của anh hùng. Thực ra đó đâu phải là bản sắc của anh hùng mà đó thực chất là ngựa non háu đá. Thiếu nữ tham đắm hư vinh rồi nói đây là bản sắc phụ nữ nhưng thực ra đó đâu phải là bản sắc của phụ nữ mà đó thực chất là đua đòi ra vẻ. Một người đánh mất đi bản sắc của mình đồng nghĩa với việc đã đánh mất lập trường, vị thế của bản thân.
Hoa có đỏ, vàng, xanh, trắng, màu nào cũng có bản sắc riêng; vải có tơ, vóc, lụa, là, mỗi loại mỗi bản sắc. Cho dù là màu nào, chỉ cần thuần chất đều sẽ được người khen, người thích. Thuần chất cũng chính là không mất đi bản sắc, chỉ sợ là tơ chẳng ra tơ, lụa chẳng ra lụa, đỏ chẳng ra đỏ, trắng chẳng ra trắng. Xa lìa bản sắc, thì đều chẳng còn đáng giá nữa.
Vậy thế nào là sống có bản sắc? Giống như Sử Khả Pháp 1, Văn Thiên Tường 2, Nhạc Phi 3, v.v. là bản sắc trung thần. Còn như Dương Quốc Trung 4, Tần Cối 5, Ngụy Trung Hiền 6, v.v. là bản sắc gian thần. Trong bộ phim Tể tướng Lưu gù được phát trên truyền hình nhiều năm trước, Lưu Dung chính là người có bản sắc của một trung thần; về phần Hòa Thân, đương nhiên ông ta không phải trung thần, nhưng cũng không phải gian thần, càng không phải nịnh thần, chỉ có thể xem như là có bản sắc lộng thần 1 mà thôi. Lại như Cao Lực Sĩ 2, hoạn quan hầu cận Đường Huyền Tông, hay như Tam Đức Tử 3 theo hầu hoàng đế Khang Hy, hai người này còn chẳng được coi là lộng thần, chỉ có thể xem như là có bản sắc của một tên hề. Những người khác như Trương Tự Trung dẫn quân chống Nhật, hay Lâm Giác Dân lãnh đạo quân chống nhà Thanh, họ đều có thể coi là mang bản sắc anh hùng. Tào Tháo, Vương Mãng 4, Viên Thế Khải 5 chỉ có thể được xem là có bản sắc gian hùng. Võ Tắc Thiên đáng được xem là người có bản sắc nữ cường 1, Từ Hy Thái hậu lại chỉ có thể xem là hàng loạn chính lộng quyền, chưa đủ tư cách để được coi là có bản sắc nữ cường. Mẹ của Mạnh Tử, mẹ của Nhạc Phi đều là người có bản sắc từ mẫu 2. Hoa Mộc Lan, Thuần Vu Đề Oanh 3, Thu Cẩn4 đều thể hiện bản sắc của bậc nữ trung hào kiệt.
1 Trung thần thời Minh, thà chết không chịu đầu hàng quân Thanh.
2 Là thừa tướng trung nghĩa lẫm liệt thời Nam Tống, ông được đánh giá là người tài năng và tận trung nhất qua các triều đại phong kiến Trung Quốc.
3 Danh tướng chống quân Kim thời Nam Tống.
4 Là anh họ của Dương Quý Phi, từ khi làm Tướng quốc đã độc bá triều cương, tham nhũng cùng kéo bè kết phái.
5 Thừa tướng thời Nam Tống, người cầm đầu phái chủ hòa trong chiến tranh Tống - Kim. Để nghị hòa với nhà Kim, ông đã hãm hại rất nhiều trung thần nhà Tống, trong đó có Nhạc Phi.
6 Là người cầm đầu “đảng hoạn quan”, lũng đoạn triều chính, thâu tóm quyền lực, diệt trừ phe cánh khác.
1 Bề tôi ỷ vào được quân vương yêu quý mà lạm dụng quyền lực.
2 Cao Lực Sĩ (684 - 762), tên thật là Phùng Nguyên Nhất, ông là một trong những hoạn quan có mưu mô và quyền uy triều chính nhất trong lịch sử nhà Đường.
3 Nhân vật hư cấu trong tác phẩm Khang Hy vi hành ký.
4 Cướp ngôi nhà Hán, trở thành hoàng đế duy nhất của nhà Tân, làm gián đoạn thời đại nhà Hán.
5 Đại thần cuối thời nhà Thanh và là Đại Tổng thống thứ hai của Trung Hoa Dân Quốc, đồng thời là hoàng đế duy nhất của Hồng Hiến đế chế.
1 Tức mẫu phụ nữ quyền lực, không dựa vào ai, tự mở ra giang sơn cho mình.
Từ xưa tới nay, trong xã hội, mỗi người đều muốn thể hiện bản sắc của mình; cũng có thể nói, bản sắc chính là hình tượng con người. Một người mong muốn xây dựng hình tượng nào cho bản thân thì đó chính là bản sắc của người ấy. Có người chọn kiên trinh không đổi,
2 Mẹ hiền.
3 Con gái út trong nhà có năm chị em gái, nguyện hiến thân làm nô tỳ để chuộc tội cho cha già.
4 Một nhà hoạt động vì nữ quyền hiện đại, hy sinh bởi sự đàn áp của triều đình nhà Thanh. Bà đã góp phần thúc đẩy Cách mạng Tân Hợi năm 1911 và được tôn vinh là nữ anh hùng dân tộc của Trung Hoa.
có người chọn trung thành như nhất, có người chọn dũng cảm gánh vác, có người chọn miệt mài phấn đấu, v.v. làm bản sắc cho mình, nhưng cũng có một số người, cả đời cho dù làm gì cũng không tròn vai, ấy cũng chính là đã mất đi bản sắc làm người.
Trong phần Giới huynh tử Nghiêm, Đôn thư1 sách Cổ văn quan chỉ2 có viết: “Khắc ngỗng trời không thành thì cũng phải hao hao được như vịt trời, v.v. đừng có vẽ hổ không thành lại ra vẽ chó”. Làm người có bản sắc, thực ra cũng không phải việc dễ gì.
1 Tạm dịch: Thư dạy bảo hai con của anh trai là Mã Nghiêm và Mã Đôn. Xem thêm Hậu Hán thư - Mã Viện truyện.
2 Bộ sách do hai chú cháu Ngô Sở Tài và Ngô Điều Hầu cùng tuyển soạn vào khoảng đời Khang Hy nhà Thanh. Bộ sách tuyển chọn những áng văn cổ bất hủ làm mẫu mực dạy học trò viết văn.