Chỉ tìm hiểu về khoa học ứng dụng để phục vụ cho công việc thôi là chưa đủ. Sự quan tâm đến bản thân và số phận của mình phải hình thành mối quan tâm đến cải tiến kỹ thuật; quan tâm đến những vấn đề lớn chưa được giải quyết của tổ chức lao động và phân phối hàng hóa để những sáng tạo của chúng ta sẽ là phúc lành chứ không phải tai họa đối với nhân loại. Đừng quên điều này trong quá trình lập biểu đồ và phương trình.
— Albert Einstein, 1931
TRONG 10 NĂM TỚI, BẠN SẼ SỞ HỮU máy tính có sức mạnh gấp 100 lần so với hiện tại. Hàng tỷ bộ não và hàng nghìn tỷ thiết bị sẽ được kết nối với Internet, chúng ta không chỉ được tiếp cận với kiến thức tập thể của nhân loại, mà còn đóng góp vào sự phát triển của nó. Và vào cuối thập kỷ này, ngày càng nhiều kiến thức đó sẽ được truy cập bởi các tác nhân phần mềm và được chính nó tạo ra.
Những con người sống qua nhiều thời kỳ có được trải nghiệm độc đáo khi chứng kiến sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo với hiệu quả của nó trong các lĩnh vực đa dạng như chăm sóc sức khỏe, vận chuyển và bán lẻ. Chúng ta đang làm việc cùng với các máy móc có thể hiểu những gì chúng ta nói và phản hồi một cách chính xác, các robot có thể điều khiển các vật thể và di chuyển trong môi trường; và các phương tiện đều có thể tự hoạt động.
Hiểu được ý nghĩa của những phát triển này đối với kinh doanh có thể tạo ra sự khác biệt giữa phát triển mạnh mẽ và tồn tại đơn thuần. Hoặc giữa tồn tại và diệt vong.
Quá trình tiến bộ công nghệ sẽ kiểm tra vấn đề này. Thật vậy, tuổi thọ trung bình của các công ty có giá trị nhất của Mỹ, những công ty được liệt kê trong danh sách S&P 500, đã giảm từ khoảng 60 năm vào năm 1960 xuống còn chưa đến 20 năm ở thời điểm hiện tại. Hàng loạt “sự phá hoại sáng tạo” của Joseph Schumpeter đã diễn ra trong kỷ nguyên số và hầu như cuốn sách này chỉ tập trung vào cách các nhà điều hành có thể điều hướng sự phá hoại đó một cách thành công.
Mặc dù chúng tôi đã đưa ra nhiều yêu cầu tư vấn về cách một công ty có thể phát triển mạnh trong kỷ nguyên số, nhưng một số câu hỏi phổ biến nhất mà chúng tôi nhận được có một cái nhìn bao quát hơn: Sự chuyển đổi máy móc – nền tảng – cộng đồng có ý nghĩa gì đối với xã hội? Máy móc sẽ khiến mọi người thất nghiệp? Các nền tảng mạnh mẽ sẽ kiểm soát tất cả các quyết định kinh tế? Các cá nhân ít tự do hơn để quyết định cách thức và thời gian họ làm việc, nơi họ sống và bạn bè của họ là ai?
Đây là những vấn đề cực kỳ quan trọng. Nhưng chúng đều là các biến thể của một câu hỏi duy nhất: Công nghệ sẽ làm gì với chúng ta?
Và đó không phải là câu hỏi đúng. Công nghệ là một công cụ. Điều đó đúng khi đó là một cái búa hay một mạng nơ-ron sâu. Công cụ không thể quyết định những gì xảy ra với mọi người. Chúng ta mới là người quyết định. Bài học mà chúng tôi học được từ việc nghiên cứu hàng ngàn công ty đối với nghề nghiệp của mình là: trong khi công nghệ tạo ra các lựa chọn, sự thành công phụ thuộc vào cách mọi người áp dụng các lựa chọn này. Thành công của một liên doanh hầu như không phải là họ có thể tiếp cận bao nhiêu công nghệ, mà là cách mọi người sử dụng công nghệ đó và những giá trị mà họ mang lại trong tổ chức.
Hơn bao giờ hết, chúng ta có công nghệ mạnh mẽ hơn theo cách của mình, ở cả cấp độ cá nhân và xã hội. Điều này có nghĩa là chúng ta có được nhiều sức mạnh hơn bao giờ hết để thay đổi thế giới. Về cơ bản, chúng ta có nhiều tự do hơn để làm những việc mà các thế hệ trước không thể làm được. Thay vì bị mắc kẹt trong tương lai, chúng ta có khả năng tuyệt vời để định hình nó.
Vì vậy, chúng ta không nên hỏi “Công nghệ sẽ làm gì với chúng ta?” mà thay vào đó là “Chúng ta muốn làm gì với công nghệ?” Hơn bao giờ hết, điều quan trọng là cần suy nghĩ về những gì chúng ta muốn. Có nhiều quyền lực hơn và nhiều lựa chọn hơn có nghĩa là các giá trị của chúng ta quan trọng hơn bao giờ hết.
Trong cuốn sách này, chúng tôi đã mô tả ba sự tái cân bằng lớn của kỷ nguyên số: trí óc và máy móc, sản phẩm và nền tảng, cốt lõi và cộng đồng. Mặc dù các mô hình và nguyên tắc quan trọng vẫn đang hoạt động, nhưng nghiên cứu của chúng tôi không tìm thấy công thức duy nhất nào cho sự thành công. Máy móc có thể đưa ra quyết định tốt hơn trong nhiều lĩnh vực, nhưng ở đó, con người vẫn đóng một vai trò khá quan trọng. Tương tự như vậy, việc chuyển tất cả sang “nền tảng” hoặc “cộng đồng” không đảm bảo cho sự thành công.
Hơn thế nữa, không chỉ có một điểm cân bằng tối ưu duy nhất cho một công ty theo ba chiều. Thay vào đó, luôn có một loạt các chiến lược khác có khả năng mang lại thành công. Có rất ít công ty thành công hơn Apple và Google, nhưng trong khi cả hai đều đang tận dụng các nền tảng, họ đã thực hiện chúng theo nhiều cách khác nhau, với mức độ mở và sự phụ thuộc vào cộng đồng khác nhau. Và ngoài các nguyên tắc mà chúng tôi mô tả, tất nhiên còn nhiều yếu tố khác có liên quan, từ sự sáng tạo của một nhà thiết kế tài năng, sự hỗ trợ của đối tác kinh doanh quan trọng, cho đến sự may mắn của một bước đột phá kỹ thuật. Giống như cuộc đua không phải lúc nào cũng thuộc về người nhanh nhất, hoặc những người có hoạt động tốt nhất, thành công trong kinh doanh không phải lúc nào cũng tích lũy cho những người có sản phẩm tốt nhất hoặc hiểu rõ nhất về chiến lược.
Nó không chỉ là cơ hội hay sự ngẫu nhiên. Nó có nhiều điểm cân bằng, mỗi điểm có thể khá ổn định và lâu dài. Hai ứng dụng trò chơi có vẻ giống nhau có thể được tung ra cùng một thời điểm, nhưng nếu thông qua một loạt các quyết định và sự kiện nhỏ, một trong số chúng nhận được sự chú ý lớn hơn của người tiêu dùng, lợi thế đó có thể tự phát triển cho đến khi trò chơi thống trị đối thủ của nó. Hiệu ứng mạng, tính kinh tế của quy mô, tính bổ sung, mạng hai mặt, đường cong học tập và một loạt các yếu tố khác có thể tạo ra sự phụ thuộc lối mòn mạnh mẽ, làm tăng tác động của các quyết định nhỏ ban đầu. Các lực lượng phi kinh tế cũng rất quan trọng. Một tổ chức thành công sẽ tạo ra ý thức về mục đích, sứ mệnh và cộng đồng.
Giống như việc không có trạng thái cân bằng duy nhất cho một công ty hoặc thị trường, không có con đường chắc chắn nào cho tương lai được xác định bởi các lực lượng công nghệ ngày nay. Hơn nữa, mỗi quyết định cá nhân của chúng ta có thể thay đổi con đường của lịch sử. Như Friedrich Hayek đã nhấn mạnh, không một bộ óc nào có quyền truy cập vào tất cả kiến thức cần thiết để đưa ra quyết định về nền kinh tế. Mỗi người trong chúng ta đều có một số kiến thức cơ bản, cho dù đó là tài nguyên duy nhất mà chúng ta được tìm hiểu, hay chính khả năng của chúng ta, hoặc thậm chí là ước mơ và mong muốn của chính chúng ta. Cái hay của hệ thống thị trường tự do là khả năng cung cấp nhiều kiến thức cho việc sử dụng, sản xuất, điều phối thông qua hệ thống giá cả và quyền sở hữu được xác định rõ ràng, quyết định của những người chưa từng gặp mặt hoặc nói chuyện với nhau.
Tuy nhiên, số hóa hiện đang tạo ra một làn sóng thách thức mới. Hàng triệu người có những mối lo khác rằng công việc của họ sẽ biến mất khi công nghệ được cải tiến và họ không chắc chắn mình sẽ tìm được công việc thích hợp tương tự sau đó. Tiền lương đã bị thu hẹp như một phần GDP ở hầu hết các nước tiên tiến, và tiền lương thực tế cho người dân dưới một nửa mức phân phối hiện nay thấp hơn so với 20 năm trước. Ngoài ra, sự gián đoạn lực lượng lao động của công nghệ chưa hoàn thành. Một nghiên cứu của James Manyika và các đồng nghiệp của ông tại Viện toàn cầu McKinsey được công bố vào tháng 01 năm 2017 đã ước tính rằng: “khoảng một nửa trong số tất cả các hoạt động mà mọi người được trả tiền để làm việc trên thế giới có thể được tự động hóa bằng cách điều chỉnh các công nghệ hiện đang được cải tiến.”
Đồng thời, đây là thời điểm tốt để trở thành một người có kỹ năng, năng lực hoặc sự may mắn để tạo ra một sản phẩm tốt có thể được cung cấp thông qua cơ sở hạ tầng kỹ thuật số toàn cầu. Việc có thể tiếp cận đến hàng triệu hoặc thậm chí hàng tỷ khách hàng giúp con người tạo ra và nắm bắt giá trị ở quy mô chưa từng có. Việc tạo ra giá trị này là một động lực tăng trưởng vượt xa những gì được phản ánh trong thống kê chính thức về GDP hoặc sản lượng. Hiện nay, có nhiều cơ hội lớn để nhiều người đóng góp và sử dụng công nghệ cùng tạo ra sự thành công ở quy mô rộng rãi hơn.
Định hình cách sử dụng công nghệ của xã hội không chỉ, hoặc thậm chí chủ yếu, là một công việc dành cho các nhà lãnh đạo chính phủ hoặc chính phủ. Nó phát sinh từ tất cả các thành phần của xã hội. Nó xuất hiện từ các quyết định của các doanh nhân và nhà quản lý, những người nghĩ về cách thức thực hiện các công nghệ và cách chúng được sử dụng. Và nó bắt nguồn từ quyết định của hàng triệu cá nhân trong cuộc sống hằng ngày cũng như cách họ quản lý công việc.
Ngày nay, hàng triệu người đang thực hiện các công việc tạo ra hàng hóa và dịch vụ mà thế hệ ông bà chúng ta không thể tưởng tượng được. Một trong những điều mà nền kinh tế của chúng ta cần nhất là những người chuyên phát minh ra những công việc mới này. Nhiệm vụ này đòi hỏi phải thiết kế và thực hiện các tổ hợp công nghệ mới, kỹ năng con người cùng các tài nguyên, tài sản khác để giải quyết các vấn đề cũng như đáp ứng nhu cầu của khách hàng tiềm năng. Máy móc không thể sáng tạo và lập kế hoạch quy mô lớn này, nhưng con người thì có. Đó là lý do tại sao việc trở thành một doanh nhân là một trong những công việc bổ ích nhất cho cả cá nhân và xã hội. Kết hợp các công nghệ mới với đúng người có thể tạo ra các công việc bền vững hơn, toàn diện hơn, năng suất hơn và lương cao hơn, mang lại lợi ích cho người sử dụng lao động, người lao động và khách hàng.
Hãy nhớ đến 99Degrees Custom, hãng sản xuất trang phục tại Lawrence, Massachusetts. Không có gì cổ xưa hơn là sản xuất quần áo, đặc biệt là trong một nhà máy cũ tệ hại ở một thành phố sản xuất dệt may ở New England. Nhưng không giống như Luddites, người đã đập phá máy móc vào năm 1815, nhóm nghiên cứu tại 99Degrees Custom nắm giữ một dây chuyền sản xuất được thiết kế tự động, một phần để tạo ra các sản phẩm dệt chuyên biệt cao. Họ đã tạo ra rất nhiều công việc mới tốt hơn các công việc ở nhà máy cũ. Công việc đa dạng hơn đòi hỏi tay nghề cao hơn và được trả lương cao hơn. Ảnh hưởng thuần đã tạo ra nhiều giá trị hơn cho nhiều người hơn.
Một ví dụ khác về một tổ chức sử dụng công nghệ để giải phóng sức lao động của con người là Iora Health, (như chúng ta đã thảo luận trong Chương 5) một tổ chức tuyển dụng các huấn luyện viên sức khỏe. Huấn luyện viên làm việc với bệnh nhân để giúp họ tuân thủ chế độ ăn kiêng hoặc chế độ tập thể dục, hoặc nhắc họ uống thuốc theo đúng chỉ dẫn. Những huấn luyện viên này không có bằng y khoa, nhưng họ được đánh giá cao bởi lòng trắc ẩn, kỹ năng tạo động lực và trí tuệ xúc cảm. Các nghiên cứu cho thấy phương pháp này có thể tạo ra sự khác biệt giữa sự hồi phục và chi phí phát sinh khi tái phát bệnh của một bệnh nhân. Chi phí tiết kiệm được có thể lên tới 15-20% trong khi vẫn có thể giúp bệnh nhân và người lao động tốt hơn.
Tùy thuộc vào cách sử dụng mà máy móc, nền tảng và cộng đồng có thể có những ảnh hưởng khác nhau. Chúng có thể tập trung quyền lực và sự giàu có hoặc chi phối việc ra quyết định và sự thành công. Chúng có thể tăng sự riêng tư, cởi mở hoặc thậm chí thực hiện cả hai việc cùng một lúc. Chúng có thể tạo ra một nơi làm việc đầy cảm hứng và có mục đích, hoặc một nơi được điều khiển bởi sự tham lam và sợ hãi. Khi sức mạnh của các công nghệ phát triển, các khả năng của chúng ta trong tương lai cũng vậy. Tiềm năng này làm tăng tầm quan trọng của việc có mục tiêu rõ ràng và suy nghĩ sâu sắc hơn về các giá trị của chúng ta.
Cuối cùng, chúng ta cần có cái nhìn lạc quan hơn về tương lai. Vài thập kỷ tới có thể và sẽ là thời điểm tốt hơn bất kỳ thời điểm nào khác mà con người đã từng chứng kiến cho đến nay. Đây không phải là một dự đoán mà là một khả năng và là mục tiêu. Chúng ta không thể xác định trước tương lai. Giống như các cá nhân có thể lập kế hoạch các khóa học của riêng họ, các công ty cũng vậy, và một xã hội cũng vậy.
Chúng tôi hy vọng cuốn sách này sẽ giúp ích cho bạn trong việc lập kế hoạch cho con đường sắp tới của mình.