Chớ tìm danh dự ở ngoài công đức học tập.
- Tục ngữ Do Thái
Khi Josie gần sáu tuổi, có lần cháu cố sức dạy Maxie (lúc đó gần ba tuổi) tập đọc nhưng vô vọng. Dù cô chị cố huy động mọi nỗ lực sư phạm của mình nhưng vẫn không thể khiến cô em hứng thú. Tôi càng phản đối (“Josie con, em còn bé quá! Em không hiểu được đâu! Hồi hai tuổi con cũng đâu có đọc được! Con đợi em lớn thêm rồi dạy cũng được mà!”) thì càng làm Josie bực mình. Còn Max khi đã nắm được “thóp” chị thì cố tình không thèm ngó tới cuốn sách mà từ từ quay mặt đi khi Josie năn nỉ: “Nhìn này! Chị xin em đấy, Max, chỉ cần nhìn thôi mà!” Cuối cùng, Josie mất hết kiên nhẫn và hét lên: “Em sẽ thành đứa bé dốt nhất trường cho xem!”Buồn thay, ngoài kia cũng có những ông bố bà mẹ cư xử hệt như đứa con năm tuổi của tôi. Họ muốn cục cưng vàng ngọc của mình phải học giỏi nhất trường, luôn vượt trội trong các kỳ thi và được đánh giá là có tài năng. Cái họ muốn không phải là sự hiếu kỳ hay phá cách trong tri thức mà là tấm huân chương TRÌNH DIỄN TỐT NHẤT.
Người Do Thái cũng nằm trong danh sách những người đáng bị lên án của tôi. Nhiều người Do Thái đã mất đi góc nhìn khách quan của người ngoài cuộc vốn là điều đã đem lại thành công cho dân tộc chúng ta. Hỡi đồng bào của tôi, hãy trở về gia đình và học lại lịch sử! Còn những người khác, hãy học từ quá khứ! Giáo dục hàn lâm vẫn luôn chiếm một phần quan trọng trong những thành tựu của người Do Thái, nhưng đó không phải là tất cả. Vai trò của trường học là phải bổ sung cho học sinh tất cả những giá trị được thảo luận xuyên suốt cuốn sách này: tính tự lập, tính tự kỷ luật, tính hiếu kỳ trước tri thức, khiếu kể chuyện, tiếng cười, hoạt động xã hội và tâm linh.
Nếu bạn may mắn ở vào vị thế được lựa chọn trường học cho con, hãy cố gắng đừng để bị lôi kéo vào những “cơn cuồng giáo dục” với chất lượng sư phạm tệ hại của xã hội hiện đại ngày nay. Những trường dùng điểm kiểm tra để xác định “năng khiếu” của học sinh đều tiếp tay phủ nhận lối học sâu rộng, đa môn và đa chiều. Kết cục là con bạn sẽ mất hết hứng thú với học tập. Và đây cũng không phải là cách dạy con của người Do Thái.
Nhưng thứ bậc cao hay điểm số tốt vẫn chưa phải là điểm kết thúc của trò chơi. Đến một thời điểm nào đó, cuộc sống sẽ đòi hỏi ở bạn nhiều hơn là chỉ biết diễn đúng bài và ngoan ngoãn phát biểu đúng những gì giáo viên yêu cầu. Bạn sẽ phải dừng bắt chước những nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ hoặc nhà khoa học khác một cách rập khuôn và phải tạo ra những mô thức mới, những phong cách mới... tức là phải mắc sai lầm, phải thách thức những thứ được thiết lập sẵn và phải là một ẩn số. Đây cũng là lý do khiến những đứa trẻ thần đồng thường không tỏa sáng khi lớn lên.
Bạn có thể sẽ luôn khiến giáo viên thấy bất an, bực bội và cũng đừng mong sẽ được ngợi khen hoặc ca tụng. Bạn phải có một ý thức cốt lõi về bản thân để tiếp tục tiến bước, cùng một niềm khát khao khám phá và thả cho những ý tưởng của mình bay tới đỉnh cao trí tuệ. Đây mới là cách dạy con học của người Do Thái.
Không có ngôi trường nào là hoàn hảo cả. Một số trẻ học tại những trường truyền thống chẳng cần cải tiến gì mà vẫn học được nhiều giá trị tốt và trưởng thành thành công. Có những lý do tuyệt hảo để chọn một trường học Do Thái ban ngày và cũng có những lý do tuyệt hảo để chọn một trường công. Không bao giờ tồn tại thứ phương pháp giáo dục vạn năng phù hợp với mọi đứa trẻ bởi mỗi trẻ có một cách học hiệu quả riêng cần được cha mẹ nhận biết và bồi đắp thêm, đặc biệt là những cách học khuyến khích chúng tìm tòi khám phá. Có một câu tục ngữ Do Thái rằng: “Bạn không thể kiểm soát được gió nhưng bạn có thể điều chỉnh được những cánh buồm.” Lựa chọn trường học của bạn có thể bị hạn chế bởi địa lý, kinh tế, hoặc khả năng xét tuyển; con bạn có thể không học theo cách mà bạn trông đợi, khi đó cần phải thay đổi chiến thuật ra sao đều phụ thuộc vào bạn.