Hướng dẫn y học của Bộ Y tế Nga12 định nghĩa các phương pháp nhịn: nhịn tuyệt đối hay nhịn khô (không ăn uống), nhịn hoàn toàn (không ăn, uống ít nước), nhịn bán phần hay nhịn ướt (uống nước bình thường) và các loại nhịn định tính khác (nhịn chất đạm, chất béo, vitamin, chất đường bột).
Nhịn bán phần hay nhịn ướt (uống nước bình thường): là phương pháp thông dụng nhất trong điều trị lâm sàng sử dụng RDT.
Nhịn tuyệt đối hay nhịn khô: Từ góc nhìn sinh lý học, khi nhịn khô, cơ thể không trải qua tình trạng thiếu chất lỏng vì mỗi kilogam chất béo tách ra (glycogen) giải phóng lên đến 1 lít nước nội sinh (nhờ chuyển hóa). Trong môi trường nhiệt độ bình thường, sinh vật không mất quá nhiều chất lỏng cho hô hấp và đổ mồ hôi – tối đa chỉ trong khoảng 1,5-2 lít mỗi ngày, nên lượng nước hao hụt khi nhịn không vượt quá 0,5-1 lít/ngày, đây là con số chấp nhận được về mặt sinh lý học trong điều kiện chuyển hóa cơ bản giảm.
Nếu tình trạng hoàn toàn không ăn uống diễn ra chưa quá 3-4 ngày, sự mất nước của cơ thể sẽ không vượt mức tối thiểu chấp nhận được. Quy trình lâm sàng khuyến cáo không chỉ định thụt tháo đại tràng hay thuốc nhuận tràng trong các đợt nhịn khô ngắn hạn (1-3 ngày). Trong kì nhịn khô, thời lượng của giai đoạn nhịn thông thường được rút ngắn: giai đoạn kích ứng thức ăn qua đi sau vài giờ; giai đoạn nhiễm toan ceton kéo dài từ 1 đến 3 ngày. Quan sát cho thấy quá trình tách mỡ đọng bắt đầu sớm và trọn vẹn hơn; các chất hoạt tính sinh học như hoóc-môn, tế bào đề kháng và huyết thanh miễn dịch tăng mạnh nồng độ trong dịch thể. Trái ngược với quan điểm thông thường, khách quan mà nói nhịn “khô” dễ chịu hơn nhịn “ướt”. Đặc biệt, thực tế cho thấy với các bệnh như hen phế quản, huyết áp cao, các dạng dị ứng, v.v., một đợt nhịn khô 3 ngày có tác dụng hơn hẳn một kì nhịn ướt 3 ngày. Dựa trên các kết quả nghiên cứu, có thể kết luận rằng nhịn khô tuyệt đối trong 3 ngày có tác dụng như một đợt nhịn ướt 7-9 ngày.
Nhịn kết hợp: nhịn tuyệt đối (khô) + nhịn hoàn toàn (uống ít nước): là phương pháp áp dụng liên hoàn nhịn tuyệt đối (khô) từ 2-3 ngày và nhịn hoàn toàn (uống ít nước) từ 10-14 ngày. Theo liệu trình này, bệnh nhân được hướng dẫn kiêng ăn và uống từ 1-3 ngày (tùy khả năng chịu đựng), và không chỉ định các phương pháp thải độc (như thụt đại tràng). Từ ngày thứ 2-4, bệnh nhân bắt đầu nạp nước ở mức 10-12mg/kg cân nặng cơ thể mỗi ngày trong suốt thời gian nhịn còn lại và tiếp tục nhịn ướt theo phương pháp RDT. Một số nhà nghiên cứu nhận thấy rằng nhờ cách nhịn kết hợp này mà đỉnh nhiễm toan (hay khủng hoảng axit hóa) đến sớm hơn và mỡ giảm mạnh hơn. Trong điều trị cao huyết áp, bệnh nhân trở về huyết áp bình thường sớm hơn nên thời gian điều trị và thời gian nằm viện ngắn hơn. Đây là phương pháp thay thế thường được sử dụng với các trường hợp mắc bệnh kéo theo tình trạng béo phì hoặc phù nề.
Hơn nữa, với nhịn khô kết hợp nhịn ướt, bệnh nhân dễ đáp ứng hơn. Ngoài ra, phương pháp còn cho hiệu quả trị liệu ngay cả khi thời gian nhịn ướt thông thường bị rút ngắn, và tối ưu hóa quá trình điều trị do đẩy nhanh thời gian đạt đỉnh nhiễm toan.
Các bất cập: trong quá trình nhịn kết hợp, không có sự đào thải “nước nặng, nước chết”, tác dụng chống viêm không rõ bằng nhịn khô đơn thuần, tác dụng thanh lọc cũng kém hơn. Muốn đạt tác dụng trị liệu tích cực cần nhịn ướt dài, tối thiểu 30 ngày.
CẢNH BÁO! Với nhịn kết hợp, buộc phải bắt đầu bằng nhịn khô rồi mới chuyển qua nhịn ướt. Sẽ rất nguy hiểm nếu làm ngược lại, vì cơ thể phải trải qua trạng thái căng thẳng, khó thích nghi rồi mới chuyển qua trạng thái dễ chịu hơn. Vì thế chuyển từ nhịn khô sang nhịn ướt thì được, nhưng chuyển từ nhịn ướt sang nhịn khô thì không bao giờ được.
Nhịn trị liệu ngắt quãng: phương pháp này được bác sĩ Voytovich13 nghiên cứu kỹ lưỡng bao gồm vài chu kỳ RDT (nhịn ướt) lặp lại hay liên tiếp (thường là 3 chu kỳ). Thời lượng trung bình của chu kỳ nhịn là 14 ngày, và toàn bộ quá trình điều trị kéo dài 6 tháng. Có thể áp dụng cả nhịn hoàn toàn và nhịn kết hợp. Bác sĩ Filonov phát triển phương pháp nhịn khô ngắt quãng dựa theo các chỉ định của bác sĩ Voytovich đối với nhịn ướt ngắt quãng.
Nhịn trị liệu tăng dần: với hình thức điều trị này, thời gian nhịn rút ngắn lại cho đến khi bắt đầu có triệu chứng lâm sàng đạt đỉnh nhiễm toan (là dấu hiệu cơ thể chuyển sang dinh dưỡng nội sinh). Tiếp theo là giai đoạn phục hồi bằng nửa thời lượng chu kỳ nhịn đầu tiên (bước 1). Sau đó, tiếp tục nhịn cho đến khi đạt “đỉnh” (bước 2). Hình thức điều trị này cần tổng cộng từ 3 đến 4 bước, phù hợp với những bệnh nhân cao huyết áp không nhịn được dài ngày, nhất là các bệnh nhân trên 55 tuổi, và cũng rất phù hợp với các bệnh nhân do vấn đề sức khỏe mà dễ gặp nhiều nguy cơ khi nhịn RDT.