Mùa đông Trường Sơn thường đến sớm. Đó là lúc những đám mây ngủ yên lưng chừng, các ngọn núi cao bỗng thức dậy bởi ngọn gió đem hơi nước từ phía đông thổi đến. Mây chậm chạp bò xuống các thung lũng, bao phủ các khe sâu. Bắt đầu là những hạt nước li ti bay lẫn trong không khí, bám vào tán lá, đọng thành giọt rơi lộp độp xuống thảm mục trên mặt đất. Núi rừng bốc mùi mốc ẩm. Rêu lan choán cả đường đi. Các loại nấm hoang dại nhú lên từ mặt đất, đâm ra từ những cảnh củi mục, ẩm ướt và đầy sức sống. Bầy sóc đuôi bông chạy đi chạy lại rối rít trên các cành cây tìm lá phong lan khô đưa vào lót ổ. Lũ vượn rút vào hang đá, sớm sớm chúng rú lên những tiếng kêu não nùng, vang xa và buồn thảm.
Đồn biên phòng Cha Lo đóng trong một hang đá lớn lưng chừng một ngọn núi. Sau trận B52 ném bom rải thảm trên đèo Mụ Giạ đến lúc những máy bay "Con ma" F4 liên tục bay sục sạo mục tiêu dọc trục đường 12A, đồn không thể dựng nhà dưới tán cây nữa. Cũng như các binh trạm bộ đội, các đơn vị đường Ổng, thông tin dọc trục đường, chiến sĩ công an vũ trang tìm nơi ẩn mình trong hiểm trở của núi rừng, bám trụ chiến đấu bảo vệ con đường huyết mạch và vùng biên giới được phân công.
Đường chiến lược 12A bắt đầu từ ngầm Khe Ve rẽ từ đường 15 xuyên Trường Sơn, qua đèo Mụ Giạ đến vùng Sê Pôn - Trung Lào thì chia làm hai. Một nơi với đường 9 qua Lao Bảo. Một đường xuống Pắc Xế, Átapư Hạ Lào qua bắc Campuchia. Đây là tuyến đường quan trọng trong tuyến đường Hồ Chí Minh lịch sử, cổ họng của các mặt trận Trung Lào, Hạ Lào, chiến trường nam khu 4 Việt Nam và chiến trường bắc Campuchia. Nhiều đơn vị vận tải của đoàn 559 hoạt động trên tuyến đường, tiếp tế cho các chiến trường ấy.
Từ năm 1965, giặc Mỹ mưu toan cắt đứt con đường. Các loại máy bay Mỹ tiến hành liên tục những đợt ném bom huỷ diệt. Cuộc chiến đấu chống giặc trời ở đây của các đơn vị phòng không nổi tiếng với anh hùng Nguyễn Viết Xuân. Cuộc chiến đấu "tất cả vì thông đường thông xe" của các đại đội thanh niên xung phong và nhất là chiến công của các chiến sĩ vận tải anh hùng, ai cũng đều biết đến. Nhưng ở đây còn một cuộc chiến đấu nữa vì sự sống con đường và vì an ninh biên giới mà mọi người ít biết, đó là cuộc chiến đấu của các chiến sĩ công an biên phòng.
*
Đồn trưởng Tạ có dáng người thấp mập, bước đi bươn bả. Ông sống với rừng núi biên giới này ngót chục năm nay. Bàn chân ông đã đặt tới những ngọn núi hiểm trở, những vùng rừng có tiếng ma thiêng nước độc. Với chiếc gậy hèo trong tay ông có thể leo dốc suốt một buổi đường không nghỉ.
Đồn trưởng Tạ lặng im suy nghĩ bên sa bàn dãy núi Giăng Màn. Dãy núi chạy dọc theo biên giới đồn ông bảo vệ, có vùng rừng Phu Ác với cao điểm 2017 hiểm trở. Lần này, bọn biệt kích đã đến cao điểm 2017. Mấy hôm nay chúng bắn rốc-két từ Phu Ác xuống kho binh trạm, và những đoàn xe vận tải vừa đến ngầm Khe Ve đã bị máy bay Mỹ lao đến chặn đánh. Bọn biệt kích từ cao điểm qua sát con đường, chỉ điểm cho máy bay. Chiến dịch vận tải đang kỳ nước rút để chuẩn bị hậu cần, súng đạn cho các mặt trận khi mùa khô đến. Cần nhanh chóng tiêu diệt toán biệt kích này.
Hôm qua, binh trạm trưởng vận tải, bạn chiến đấu cũ của đồn trưởng hồi chống Pháp, đến gặp với vẻ mặt nhăn nhó:
- Mày tính sao Tạ? Mấy ngày nữa diệt được cái lũ biệt kích cho tao nhờ?
- Ông chờ cho một tháng!
- Một tháng! - Binh trạm trưởng tròn xoe mắt - Sao chậm thế?
- Ông tưởng đây lên đấy gần lắm hả?
- Thì tao nhìn lên cao điểm thấy có một đoạn thôi mà!
Một đoạn mà khó đấy. Phải vòng qua Lào mới lên được ông ơi!
- Không đi tắt được sao?
- Đừng đùa với núi rừng! Tôi hiểu nó hơn ông!
Binh trạm trưởng thừ ra.
- Giờ hy vọng bọn mày thôi đó cần tao chi viện cho một "bê". Chứ cứ để chúng nó khống chế con đường thế này, hễ có chiếc xe nào là bom, xe đi đêm chúng cũng thấy!
Thực ra, đồn trưởng Tạ nóng ruột không kém gì binh trạm trưởng. Hôm nay, ông tập hợp số cán bộ, chiến sĩ vào cổ "thần rừng" để bàn chuyện lên Phu Ác.
Đứng quanh ông là đồn phó Huynh, đội trưởng Thịnh và chiến sĩ trinh sát Xứng.
- Lần này, ta không thể vòng qua Trung Lào để lên Phu Ác! - Đồn trưởng Tạ nói - Như thế mất gần một tháng, chiến dịch vận tải đang vào lúc cao điểm. Để bọn biệt kích gây thiệt hại ngày nào là chiến trường chậm thắng lợi ngày ấy! Các đồng chí có cách gì lên Phu Ác nhanh hơn?
Đội trưởng Thịnh, một người cao lớn, rắn chắc như một khúc gỗ lim, nói:
- Ta cử trinh sát tìm đường tắt!
- Không được! - Một người đang đưa bàn tay vặn xoắn mớ tóc quăn trên đầu cắt ngang lời Thịnh. Đó là trung sĩ Xứng, tổ trưởng tổ trinh sát. Khác với Thịnh, Xứng có vóc người tròn lẳn, hơi thấp, chỉ cao ngang vai Thịnh. Khuôn mặt Xứng nhỏ gọn, đôi mắt nhanh, lúc nào cũng mở to như ngạc nhiên điều gì. Xứng có thói quen hay gãi đầu và tật nói lắp, nhưng anh chỉ nói lắp những từ nhiều ý nghĩa làm cho người nghe cứ tưởng anh cần nhấn mạnh.
- Như anh Thịnh nói, trinh sát trước, nghĩa là cử một tô đi trinh sát tìm đường. Tổ trinh sát tìm đường xong, trở về mới dẫn phân đội đi. Nghĩa là ta hai lần lên Phu Ác. Chậm, chậm quá! - Xứng nói tiếp.
- Thì cũng đành vậy chứ sao? - Thịnh phân trần. Lần đầu tiên ta đi đường tắt. Đường tắt thì cần trinh sát. Không có trinh sát trước thế nào cũng lấn quấn loanh quanh, tắt hoá ra dài. Hay đồng chí ngại?
Là Thịnh có ý rằng, cử tổ trinh sát đi trước, Xứng là tổ trưởng, phải đi, phải chịu nhiều vất vả.
- Ngại? - Mắt Xứng mở to hơn. Anh định vặc Thịnh một câu, nhưng đồn phó Huynh đã kịp lên tiếng:
- Không, đồng chí Xứng không ngại đâu. Nói như đồng chí Xứng là có lý. Chúng ta không thể chậm trễ được!
- Dù là đường tắt nhưng không thể đi thẳng như chim bay - Xứng rút tay khỏi đầu, tóc lúc này đã xoăn rối lên như một tổ quạ. Đôi mắt anh nhìn chòng chọc vào mô hình điểm cao 2017, như tìm kiếm một cái gì - Tôi đã nhiều lần dẫn tổ tìm đường tắt. Nhưng tôi chưa dám nói với ai, vì con đường này không thể... Xứng dừng giọng một lúc như để cân nhắc rồi tiếp - Theo tôi, ta vòng lên Phu Con Kên, băng lên Cà Chô, tiếp cận cao điểm. Đường ấy chưa mất đến mười ngày!
Đồn trưởng Tạ quay lại khi nghe Xứng nói xong. Ông bước đến bên Xứng, nhìn thẳng vào đôi mắt người tổ trưởng trinh sát.
- Đồng chí có hiểu thực địa những vùng đồng chí vừa nói không?
- Báo cáo, tôi đã, đã một vài lần qua đó rồi!
Đồn trưởng mỉm cười. Xứng bối rối lại đưa tay lên gãi đầu. Đồn trưởng bước đến bên sa bàn. Khoảng biên giới dài trên ba mươi ki lô mét với những ngọn núi, vách lèn hiểm trở đã nằm trong tầm tay ông. Đây, điểm cao 1124, nơi một tổ trinh sát của đồn đang chốt giữ để giám sát tình hình biên giới. Cách điểm cao 1124 về phía tây hơn một sải tay là vùng Phu Ác có cao điểm 2017. Đồn trưởng Tạ dừng mắt lại vùng với những mô hình nhô cao, chồm về phía đông như thách thức với đơn vị của ông.
Cao điểm 2017. Trong đầu đồn trưởng Tạ chợt lóe hình ảnh của một bãi bằng lưng chừng trời. Cao điểm này đối diện với con đường 12A. Từ bãi bằng ấy có thế bao quát cung đường dài bốn mươi cây số từ Khe Ve qua ngầm Bãi Dinh lên dốc Ông Kẹo, qua đèo Mụ Giạ. Ai khống chế được điểm cao này sẽ khống chế được đường quan trọng ấy. Để bảo vệ an toàn cho những chiến dịch vận tải tiến hành trên tuyến đường 12A, đã nhiều lần, đồn Cha Lo tổ chức các tổ chốt trên cao điểm 2017. Nhưng chỉ bám lại khoảng chừng một tháng, khi gạo trong ba lô các chiến sĩ đủ ăn trong thời gian trở về, tổ chốt phải trở lại đồn. Từ điểm cao 1124 đến Phu Ác, những vách đá xô bồ chồng chéo, dựng đứng thành một trận đồ bát quái. Không thể tìm được con đường ngắn nhất từ đồn lên 2017. Mỗi lần tiếp tế lương thực, thực phẩm cho tổ chốt trên đó đều phải đi vòng vèo sang phía tây, mất hàng tháng trời mới đến được. Các tổ trinh sát gồm những chiến sĩ "thổ công" chiến đấu lâu ở vùng này cơm đùm gạo bói ra đi tìm đường nhưng cuối cùng đều trở về với những bộ quần áo rách mướt bởi đã dám cả gan bám lên những vách đá tai mèo dựng ngược, có người còn mang về cả vết thương. Vì vậy, vùng Phu Ác vẫn là "chỗ hở" trên phòng tuyến của đồn. Cao điểm 2017 như một cái gai trong bụng đồn trưởng Tạ, khiến mỗi lần nghĩ đến, ông lại cảm thấy nhói đau.
Cái "chỗ hở" này trở thành địa bàn hoạt động của bọn biệt kích, phỉ Vàng Pao. Mỗi lần mùa khô đến, khi chiến dịch vận chuyển của bộ đội vận tải bắt đầu triển khai, máy bay trực thăng lại đổ các toán biệt kích xuống vùng Phu Ác. Chúng lập căn cứ hoạt động, bắn tên lửa vào các kho tàng của ta và chỉ điểm cho máy bay đánh phá vào các đoàn xe vận tải. Đồn Cha Lo lại tung những đội tuần tra bám theo dấu vết bọn biệt kích, tìm đến hang ổ của chúng. Cuộc chiến đấu dai dẳng, dây dưa như một trò chơi ú tim giữa rừng đại ngàn. Có lần, đang trên đường truy kích các chiến sĩ phải quay trở lại vì ba lô sau lưng đã lép kẹp, không còn mẩu lương khô nào nữa. "Giá có một con đường tắt" đồn trưởng Tạ thốt lên. Mỗi lần như thế "cái gai" lại bật dậy cựa quậy trong ông.
Hôm qua, tổ chốt ở điểm cao 1124 điện về: "Có tiếng trực thăng ở vùng Phu Ác". "Lại một trò chơi nữa đây!" đồn trưởng Tạ thầm nghĩ khi nhận được bức điện. Quả vậy, sáng nay một chùm tên lửa nổ ngay ở kho Z21 của binh trạm 12. Một đoàn xe vượt khẩu vừa ló mặt ở ngầm Bãi Dinh thì bọn F4 xô đến cắt bom. Chiến dịch vận chuyển mùa khô đang cấp bách, không thể để cho bọn biệt kích ngồi ung dung hút xì gà, lia ổng nhòm và bấm bệ phóng tên lửa.
"Giá có một con đường tắt!" đồn trưởng Tạ lại bứt rứt. Cuộc truy lùng lần này còn kèm theo nhiệm vụ tìm con đường tắt ấy.
- Đồng chí Xứng - Đồn trưởng Tạ rời mắt khỏi sa bàn, quay lại nói với Xứng - Đồng chí làm nhiệm vụ dẫn đường cho phân đội chứ? Ánh mắt của đồn trưởng Tạ toát lên niềm hy vọng ở người chiến sĩ thấp, khỏe, đứng đối diện với ông. Con đường mà Xứng vừa đề xuất mở ra một lối thoát cho những nỗi day dứt bấy lâu của ông. Nhưng, đồn trưởng Tạ, đã từng thấy những bàn chân ứa máu, lở loét của các chiến sĩ trong một lần ông dẫn phân đội vượt qua Phu Con Kên trước đây. Phu Con Kên là một thung lũng nước đọng quanh năm, không có lối thoát. Nước vùng này đỏ quạch như nước củ nâu, rất độc, dẫm chân một buổi là sưng tấy lên, đau buốt.
- Báo cáo, được! Nhưng phải tìm cách gì để vượt qua Phu Con Kên - Xứng lại đưa tay gãi đầu mắt nhìn lảng ra ngoài, suy nghĩ. Một lúc sau, đội trưởng Cao Xuân Thịnh giơ bàn tay ra trước mặt Xứng, xoay một vòng:
- Dùng vải nhựa bọc chân là tốt nhất!
Đồn trưởng Tạ buông tay khỏi hai sợi râu trên má. Ông gật đầu tán thành sáng kiến của Thịnh.
- Chúng ta sẽ rút ngắn được hai mươi ngày hành quân. - Đồn trưởng Tạ nhìn toàn bộ ban chỉ huy cuộc truy lùng đang đứng quanh ông. - Có ai thêm ý kiến nữa không?
Ông nhắc lại đường đi do Xứng đề xuất. Các đồng chí trong ban chỉ huy bổ sung một số điểm về trang bị chiến đấu, phân tô và quyết định đêm nay phân đội hành quân đến bản Si, phối hợp cùng trung đội dân quân để sáng mai lên đường.
Hang đá phút chốc ồn ã những tiếng cười nói. Trước sân nhà đội vũ trang, cậu anh nuôi đang huơ chiếc muỗng xúc gạo, giọng oang oang:
- Chuyến này tớ nhất định đi với tổ trinh sát.
- Cậu thì trinh sát cái đáy nồi cơm!
Cậu anh nuôi dùng cán muỗng cốc vào đầu chiến sĩ vừa khích anh, rồi tiếp tục phát gạo và thực phẩm cho mọi người. Thỉnh thoảng cậu ta lại lằm bằm, ấm ức:
- Lúc nào cũng nồi niêu xoong chảo lạch cà lạch cạch. Chán bỏ mẹ. Tuần tra thì đi cuối cùng, chờ các cậu giẫm cho mòn đường đi đã. Rõ bực!
Ngồi trong căn nhà ban chỉ huy, nhìn không khí đơn vị rộn rạo trước cuộc tuần tra, đồn trưởng Tạ cảm thấy có một niềm vui đang khuấy động trong ông. Sống ở địa bàn này từ cái hồi xách rựa vào rừng lấy gỗ dựng đồn, nhịn đói đi tìm dân, đến nay, bước chân ông đã in dấu trên khắp hang cùng ngõ hẻm của vùng rừng biên giới, ông đã từng chứng kiến những cuộc ra đi. Có những chiến sĩ ra đi rồi không trở lại nữa, họ gửi mình vào một khu rừng hoang dại trong một trận chiến đấu. Có chuyên tuần tra lọt vào một nơi thâm u, luẩn quẩn dưới chân những ngọn núi đá, không tìm được đường về, tưởng như chỉ còn chờ chết đói cả phân đội. Ra đi có nghĩa là đói khát, rét mướt đang đợi họ, rừng đại ngàn hiểm trở mặc cả với họ. Nhưng, có một sức mạnh nào đó lôi cuốn các chiến sĩ, mỗi chuyên ra đi, ai ai cũng phấn chấn như sắp được về nhà vậy.
Binh nhì Quang, tân binh mới bổ sung về đồn và một chiến sĩ trong đội vũ trang bị sốt rét định kỳ đang nằm điều trị đến tìm gặp đồn trưởng. Binh nhì Quang, khuôn mặt tròn phình như con gái, bối rối khi đứng đôi diện với đồn trưởng. Sau một hồi ấp úng, Quang mới nói được:
- Báo cáo đồn trưởng, tôi xin đi tuần tra đợt này ạ!
Chả là Quang vừa lên đồn ba bốn ngày nay, đồn trưởng Tạ không muốn Quang đi chuyên này vì ông e ngại những khó khăn sắp tới Quang khó vượt qua. Cuộc chiến đấu ở đây đòi hỏi không những có lòng dũng cảm mà còn phải có kinh nghiệm thực tế. Một cái trượt chân bên bờ vực, một cái sẩy tay bên vách đá... là có thể một người không về nữa. Mà chuyến này lại đi đường tắt qua những vùng rừng khó khăn hơn.
Đồn trưởng Tạ đưa tay sờ hai sợi râu trên má. Ông cảm thấy có một sức mạnh trong đôi mắt long lanh của Quang, đôi mắt đen sâu đang nhìn ông, cầu khẩn, chờ đợi. Một niềm tin trỗi dậy, niềm tin khi ông nhìn các chiến sĩ trẻ. "Phải rèn luyện cho Quang ngay từ trận chiến đấu nay!". Ông bước lại đặt tay lên vai Quang và bắt gặp dưới bàn tay thô ráp của mình bắp thịt nở nang, nóng rực trong lần áo thu đông của người chiến sĩ.
- Được, nếu đồng chí mang nôi năm chục cân!
- Báo cáo, mang nổi ạ! - Nét mặt Quang lộ vẻ sung sướng, cái cười phấn khởi làm miệng cậu méo xệch đi, hai má căng tròn, ửng đỏ. Thoắt cái, Quang lao ra cửa, hát vang.
- Thế nào? - Đồn trưởng quay sang người chiến sĩ bị sốt rét, đồng chí cũng muốn đi chuyến này?
- Báo cáo - Dáng mệt mỏi của anh chiến sĩ phút chốt trở nên nhanh nhẹn - tôi không thể nằm ở nhà được. Tôi không ốm nữa. Tôi khỏe rồi thủ trưởng ạ! - Cậu ta xắn tay áo thu đông lên, để lộ cánh tay gầy xanh, vẻ mặt sốt sắng.
- Điều trị đi đã! Khỏe rồi, tha hồ. Lũ biệt kích còn đến thăm chúng mình nhiều!
Người chiến sĩ thất vọng gượng vật nài xin xỏ, nhưng cuối cùng đành ra về với vẻ mặt buồn bã. Đồn trưởng Tạ nhìn theo và ông cảm thấy thương các chiến sĩ của mình quá. Trông ốm đau thế kia mà cứ mè nheo xin đi cho được!
Ở nhà của đội vũ trang, mọi người đang tất bật chuẩn bị đồ đạc.Ba lô của hụ đầy óc ách gạo và lương khô. Mỗi người chỉ mang một tấm tăng ni-lông và một chiếc vỏ chăn. Đồn trưởng Tạ bước vào nhà, đến bên Quang. Cậu ta vứt ngổn ngang các thứ trên giường, lóng ngóng không biết xếp thế nào cho gọn. Nhìn người chiến sĩ trẻ này, đồn trưởng chợt nhớ đến đứa con gái của ông đang học ở Trường đại học Bách khoa. Nó cũng tầm tuổi Quang. Ông ngồi xuống giường và với bàn tay thành thạo của một người chiến sĩ lâu năm, ông xếp các thứ trên giường vào ba lô của Quang một cách gọn gàng.
Ngoài trời, màn mưa bụi đục dần rồi tím thẫm. Đôi sóc đuôi bông trên cây dâu da trước cửa đồn chui vào hốc, kêu lên cồng cộc, báo hiệu một đêm đông lại về.