“Tôi bị dồn vào chân tường.”
“Tôi không thể vượt qua rào cản.”
“Đầu tôi sắp nổ tung.”
“Tôi đang đứng giữa ngã ba đường.”
“Tôi bế tắc.”
“Tôi như đang lâng lâng trên mây.”
“Tôi đang bị nhấn chìm.”
“Tôi đang đi vào ngõ cụt.”
“Tôi đang gánh cả thế giới trên vai.”
“Cuộc sống này trải đầy hoa hồng.”
Điểm chung của tất cả những câu nói trên là gì? Chúng đều là những hình ảnh ẩn dụ. Ẩn dụ giống như những biểu tượng: một cách nói có thể gợi ra được nhiều điều. Mọi người dùng các ẩn dụ khi muốn mô tả họ cảm thấy thế nào về mọi thứ.
“Đời là một cuộc tranh đấu” và “đời là một bãi biển đầy nắng ấm” là hai ẩn dụ cho hai cách nhìn khác nhau về thế giới. Điều gì sẽ đi cùng với ý nghĩ rằng đời là một cuộc tranh đấu? Nếu bạn đã mô tả cuộc sống theo cách đó, bạn có thể sẽ tin rằng mọi người luôn luôn chiến đấu với nhau.
Đời là một trò chơi.
Nhưng nếu bạn bảo
đời là một bãi biển ngập nắng vàng,
bạn có tin rằng
mọi người có thể vui vẻ,
tận hưởng cùng nhau!
ẨN DỤ TẠO NÊN SỰ KHÁC BIỆT
Đằng sau mỗi ẩn dụ là một hệ thống các niềm tin. Khi bạn chọn một ẩn dụ để miêu tả cuộc sống hay tình trạng của mình, bạn cũng chọn những niềm tin hỗ trợ cho nó. Đây là lý do tại sao bạn cần thật cẩn trọng khi miêu tả thế giới của mình – miêu tả về mình hay về ai khác.
Hai người có những ẩn dụ mà tôi thấy thán phục là diễn viên Martin Sheen và vợ ông, Janet. Họ nói rằng toàn thể nhân loại là một “gia đình khổng lồ”. Kết quả là, họ cảm nhận một sự quan tâm và lòng trắc ẩn sâu sắc, ngay cả đối với những người hoàn toàn xa lạ.
Tôi nhớ khi Martin chia sẻ với tôi câu chuyện sống động về cách mà đời ông đã thay đổi nhiều năm trước khi ông đang quay bộ phim Apocalypse Now. Trước đó, ông đã nhìn cuộc đời như là điều rất đáng sợ. Giờ thì ông nhìn nó như là một thử thách hấp dẫn. Vì sao ư? Ẩn dụ mới của ông là “Đời là một điều huyền diệu”.
Điều gì đã thay đổi lối ẩn dụ của ông ấy? Một cơn đau dữ dội. Họ đã quay phim với một lịch trình kiệt sức trong những khu rừng ở Philippines. Sau một đêm không ngủ, ông thức dậy vào sáng hôm sau và nhận ra ông đang chịu một cơn đau tim nặng. Cơ thể ông cứng đờ và tê liệt. Ông ngã xuống đất, và không gì khác với sức mạnh tuyệt đối của ý chí, ông bò ra cửa để tìm sự giúp đỡ.
Với nỗ lực của cả đoàn làm phim, các bác sĩ, và thậm chí của một phi công biểu diễn, Martin đã được đưa tới bệnh viện để cấp cứu. Janet chạy theo bên cạnh ông. Ông trở nên yếu ớt sau mỗi phút trôi qua. Bà từ chối không chấp nhận tình trạng nghiêm trọng của ông – bà biết rằng Martin cần thêm sức mạnh – vì thế bà cười tươi với ông và nói: “Đây chỉ là một cảnh quay thôi, anh yêu! Chỉ là một cảnh quay mà thôi”.
Martin đã nói với tôi rằng trong khoảnh khắc đó, ông biết ông sẽ thực hiện nó. Ông không thể cười lớn, nhưng ông bắt đầu mỉm cười, và bằng cách mỉm cười, ông bắt đầu hồi phục.
Quả là một ẩn dụ tuyệt vời! Trong các bộ phim, mọi người không thực sự chết, đúng không nào? Trong một bộ phim, bạn có thể quyết định mọi thứ diễn ra như thế nào.
Tôi có thể nghe thấy bạn đang nói: “Điều này nghe có vẻ tuyệt đấy, nhưng ngay bây giờ, tôi thực sự đang bị một hàng rào vây quanh”. Tuyệt! Chỉ cần tìm ra cửa và mở nó. Và bạn có thể nói: “Vâng, nhưng tôi đang gánh cả thế giới trên vai đây này”. Vậy thì cứ bỏ thế giới xuống và đi tiếp!
Bạn mô tả về thế giới bạn đang sống như thế nào?
Đó là một bài kiểm tra?
Đó là một cuộc vật lộn?
Chuyện gì xảy ra nếu nó là một điệu nhảy?
Là một trò chơi?
Hay là một vườn hoa?
Nếu đời là một điệu nhảy, nó có ý nghĩa gì? Bạn sẽ có những bạn nhảy, những chuyển động duyên dáng và hài hòa. Chuyện gì xảy ra nếu cuộc đời là một trò chơi? Nó sẽ rất vui; nó sẽ là cơ hội để vui đùa cùng người khác; nó thậm chí có thể có những luật chơi – và những người chiến thắng. Chuyện gì xảy ra nếu đời là một vườn hoa? Hãy nghĩ về những sắc màu rực rỡ, mùi hương quyến rũ, vẻ đẹp tự nhiên! Bạn có thể tận hưởng cuộc đời nhiều hơn một chút như tận hưởng một khu vườn không?