Ninh Ninh (tên giả), nữ, hai lăm tuổi, tốt nghiệp đại học ra làm trợ lí kinh doanh cho một công ty, đã hai năm rồi, bản thân cô đã hết sức nỗ lực rồi, nhưng công ty không cho cô cơ hội, có cảm giác mình không được trọng dụng, định xin nghỉ, nhưng lại sợ, bèn tìm tới tôi.
1.
Vừa nhìn thấy Ninh Ninh, tôi rất khó tin là cô mới làm việc được hai năm.
“Tôi đọc bảng thông tin em điền, em nói gần đây em có cảm giác không được trọng dụng. Có thể nói cụ thể hơn không?” “Là thế này,” Ninh Ninh chậm rãi nói, “Trước kia em làm công việc trợ lí kinh doanh, chủ yếu là làm những việc mang tính hỗ trợ như tiếp đón khách hàng, giục khách hàng trả tiền, chỉnh lí hợp đồng…, em luôn rất cố gắng làm việc, hai năm nay vì công việc thường xuyên phải làm thêm giờ, không có thời gian hẹn hò yêu đương, em vốn nghĩ năm nay có thể được giao một số công việc quan trọng hơn, cũng nói chuyện với lãnh đạo mấy lần rồi, nhưng không biết tại sao đến giờ đã sắp Tết rồi nhưng phía công ty vẫn không có chút động tĩnh nào. Em cảm thấy mình bị đánh giá thấp!”
“Vừa rồi em có nhắc tới công việc quan trọng hơn, tôi rất có hứng thú với việc này, em có thể nói cho tôi biết công việc quan trọng hơn là những việc gì không?” Là một chuyên viên tư vấn, tôi không thể bỏ qua bất kì chút manh mối nào mà người xin tư vấn để lộ ra, cần tiến hành phân tích kĩ hơn nội dung của nó mới có thể giúp họ hiểu rõ tình trạng nghề nghiệp hiện tại của họ.
“Đối với em mà nói, em cảm thấy nội dung công việc khá quan trọng và cũng là công việc mà em luôn muốn xin sếp cho làm chính là trở thành “người đàm phán” tham gia vào toàn bộ quá trình đàm phán và kí kết hợp đồng, em cảm thấy việc này là một cơ hội rèn luyện và nâng cao năng lực bản thân, hơn nữa em vào công ty cũng hai năm rồi, có sự hiểu biết nhất định về tình hình công ty, em đã nói chuyện với sếp mấy lần, chị ấy nói sẽ cân nhắc.” Có thể thấy thần sắc Ninh Ninh có phần thất vọng.
“Tôi nghe em nói em làm trợ lí hai năm ở công ty, bây giờ em xin lãnh đạo được điều chỉnh nội dung công việc mấy lần, hình như lãnh đạo không có phản hồi như em mong đợi, nên em cảm thấy có chút thất vọng, em muốn lãnh đạo nghiêm túc cân nhắc yêu cầu của em, có thể cho em cơ hội để em thử sức, đúng vậy không?” Đưa ra phản hồi kèm theo xác nhận đúng lúc và chính xác là tiền đề quan trọng khi muốn làm rõ vấn đề, tuyệt đối không thể bỏ qua bước này được.
“Vâng, ý em là như vậy đấy ạ.” Ninh Ninh gật đầu.
2.
“Tôi muốn tìm hiểu một chút, nếu lãnh đạo đồng ý yêu cầu của em, đồng thời cho em cơ hội tham gia vào toàn bộ quá trình đàm phán và kí kết hợp đồng, em cảm thấy nó có ý nghĩa như thế nào đối với em?”. Tôi hỏi.
Phía sau mỗi yêu cầu chắc chắn đều có động cơ và lí do tương ứng, là một chuyên viên tư vấn, thì phải dẫn dắt người xin tư vấn từng bước bóc tách lớp vỏ bề ngoài, nhìn thấy nhu cầu thực sự của bản thân.
“Với em mà nói, nếu có cơ hội tham gia vào việc đàm phán và kí kết hợp đồng, có nghĩa là sau một thời gian nỗ lực cố gắng em có thể được thăng chức tăng lương. Vì bản thân việc kí hợp đồng là một công việc đặc biệt có giá trị trong mắt ông chủ, ngoài ra ở bộ phận kinh doanh, có thể đàm phán thành công một hợp đồng cũng là việc rất có thành tựu, vì một khách hàng từ lúc xây dựng mối quan hệ tin cậy với bọn em đến khi quyết định hợp tác với bọn em, bản thân quá trình này có rất nhiều tình huống không thể lường trước được, là người đàm phán phải cân nhắc những vấn đề mà người khác không thể cân nhắc được, đồng thời còn phải biết ứng xử linh hoạt, em cảm thấy đó chắc chắc là một cơ hội rèn luyện bản thân rất tốt đối với em.” Khi Ninh Ninh nói những điều này, ánh mắt cô tràn ngập vẻ mong đợi, nét mặt cũng trở nên nhẹ nhõm đi nhiều, rõ ràng đã dần dần đi vào vai trò của người xin tư vấn.
“Nếu em đã nhắc tới chuyện mình vô cùng muốn được làm công việc đàm phán, vậy việc tiếp theo mà tôi phải làm chính là dẫn dắt em đánh giá lại năng lực của em, bây giờ chúng ta cùng xem xem năng lực hiện nay của em đang ở trạng thái như thế nào. Qua đó tìm ra phương hướng phấn đấu trong tương lai, được không?” Tôi hỏi.
Ninh Ninh nhanh chóng đồng ý.
Tôi lấy ra một số tấm thẻ, vừa nói chuyện với Ninh Ninh vừa viết ra các năng lực sau:
Làm việc nhóm, giao tiếp, chấp hành, thu thập dữ liệu, tổng kết quyết sách, quản lí nhiều nhiệm vụ, quản lí thời gian, viết lách, ghi chép liên tục, chăm sóc khách hàng, quản lí cảm xúc, quản lí công việc, diễn thuyết, ứng phó với tình huống bất ngờ, sáng tạo, quan sát khách hàng, giao quyền, nhanh chóng thích nghi, tư vấn và cố vấn, dự toán, đánh giá, phân tích, rút ra khái niệm, xử lí số liệu.
“Được rồi, Ninh Ninh,” tôi đặt những tấm thẻ này trước mặt Ninh Ninh, “Trên mỗi tấm thẻ trước mặt em đều viết một năng lực, bây giờ em phải phân loại những tấm thẻ này, tất cả chia thành bốn loại, loại thứ nhất là loại em thích đồng thời năng lực không tồi, loại thứ hai là năng lực em thích nhưng hiện còn đang thiếu, loại thứ ba là năng lực em không thích nhưng có thể làm được, loại thứ tư là năng lực em không thích và cũng không có”.
Ninh Ninh bèn nghiêm túc phân loại các tấm thẻ này.
3.
Chưa đến mười phút, Ninh Ninh đã phân loại xong.
Trong lĩnh vực thích và năng lực không tồi, lần lượt là giao tiếp, quan sát khách hàng, làm việc nhóm, chấp hành, diễn thuyết.
Trong lĩnh vực thích nhưng không đủ khả năng, lần lượt là tổng kết quyết sách, quản lí thời gian, quản lí cảm xúc, ứng phó với tình huống bất ngờ, nhanh chóng thích nghi.
Trong lĩnh vực không thích nhưng năng lực không tồi, lần lượt là chăm sóc khách hàng, thu thập dữ liệu, quản lí nhiều nhiệm vụ, ghi chép liên tục, viết lách.
Các năng lực còn lại đều nằm trong lĩnh vực không thích đồng thời cũng thiếu khả năng, ví dụ xử lí số liệu, dự toán, giao quyền, sáng tạo, đánh giá, rút ra khái niệm,…
Bốn loại này thực chất chính là biểu hiện của bốn góc phần tư năng lực của một người.
Thích đồng thời năng lực không tồi là khu vực ưu thế của một người, thích nhưng năng lực không đủ thuộc về khu vực tiềm năng, không thích nhưng năng lực không tồi gọi là khu vực đường lùi, không thích đồng thời năng lực không đủ là khu vực điểm mù.
Tôi giải thích sâu hơn cho Ninh Ninh: “Khu vực ưu thế là năng lực hiện tại của em, nếu tiến hành nâng cao những năng lực này, sách lược thường dùng nhất chính là ‘xây dựng thương hiệu’, những năng lực này cần tập trung vào hai điểm, một là không ngừng nâng cao và tăng cường năng lực, khiến chúng có tính cạnh tranh hơn nữa, hai là cố ý sử dụng, và còn cần chú ý chia sẻ và lan truyền, kh- iến cho nhiều người hơn nữa biết đến những năng lực này của em, đừng âm thầm sử dụng”.
Ninh Ninh như chợt hiểu ra: “A, nghe chị giải thích, em phát hiện khu vực ưu thế có một số năng lực em cảm thấy không tồi nhưng sếp không công nhận cho lắm, ví dụ năng lực giao tiếp, em cảm thấy mình ăn nói không tồi, mỗi lần sếp giao việc, em đều nhanh chóng xử lí xong, nhưng có lúc sếp thường nói em: ‘Rốt cuộc em có hiểu rõ ý tôi là gì không?’ Sau đó em phải lặp lại lời chị ấy nói một lần, chị ấy gật đầu xong mới yên tâm.”
“Nói vậy thì em từng gặp trục trặc ở phương diện giao tiếp?” Tôi hỏi.
“Vâng, em kể chị nghe, lần trước, chị ấy bảo em tìm kế toán lấy doanh số của top mười khách hàng trong năm nay, em gần như chuyển nguyên văn lời chị ấy nói với kế toán Trương ở phòng kế toán, kế toán Trương cũng nhanh chóng gửi cho em một bảng danh sách, em gửi bảng danh sách này cho sếp, kết quả sếp nói đó không phải là bảng danh sách chị ấy cần, sau đó nói một tràng giang đại hải với em, liệt kê ra một đống điều kiện và yêu cầu, lúc đó em tức lắm, nghĩ bụng sao lúc đầu giao nhiệm vụ cho em không nói luôn đi? Sau đó em mất cả buổi chiều cho việc này, đến gần lúc tan sở mới tạm coi như là làm xong.” Ninh Ninh nói.
“Cho nên, năng lực giao tiếp trong khu vực ưu thế chỉ là em nghĩ thế, còn lãnh đạo dường như không công nhận lắm, đúng không? Cho nên những năng lực này nói chính xác ra là vẫn chưa trở thành ưu thế của em, phải không?” Tôi hỏi.
Ninh Ninh gật đầu.
Sau khi phân tích sâu hơn, Ninh Ninh phát hiện hóa ra khu vực ưu thế mà trước kia cô tưởng mình rất giỏi vẫn cần phải nâng cao hơn nữa, đồng thời cô cũng hiểu là năng lực ở khu vực này không phải mình nói mình giỏi là được, mà còn phải kết hợp với phản hồi của người khác mới có thể đưa ra một đánh giá tương đối khách quan.
4.
Sau hơn nửa tiếng đồng hồ sắp xếp và xác nhận, Ninh Ninh phát hiện mình vẫn còn rất nhiều năng lực có thể nâng cao, thế là tôi cùng cô lập ra một kế hoạch quản lí năng lực:
Trong khu vực ưu thế, Ninh Ninh phải đầu tư nhiều hơn vào làm việc nhóm và giao tiếp, khiến cho lãnh đạo nhìn thấy sự tiến bộ và thành tích của cô, giao cho cô các công việc cần phối hợp, hợp tác nhiều hơn; đối với năng lực thu thập dữ liệu và chăm sóc khách hàng ở khu vực đường lùi, có thể liên kết với năng lực làm việc nhóm của mình, tích cực chỉnh lí dữ liệu khách hàng cho các đồng nghiệp khác, kịp thời phản hồi ý kiến của khách hàng, đồng thời kết hợp với năng lực viết lách, chỉnh lí các ý kiến và phản hồi này thành văn bản, tiến hành chia sẻ và tổng kết trong các buổi họp của bộ phận; tiến hành nâng cao một cách có ý thức năng lực ứng phó trong tình huống bất ngờ và quản lí cảm xúc của khu vực tiềm năng, có thể tham gia một số hoạt động nhóm ngoài giờ làm việc, chia sẻ và nói chuyện nhiều hơn, dần dần nâng cao khả năng ứng biến với các tình huống bất ngờ, dần dần khống chế cảm xúc của bản thân; đương nhiên là năng lực xử lí số liệu và dự toán của khu vực điểm mù đều vô cùng quan trọng đối với việc đàm phán với khách hàng và kí kết hợp đồng sau này, cô dự định hỏi Tiểu Trương ở phòng kế toán xem có cách nào nâng cao năng lực ở mặt này không, hoặc có thể mời Tiểu Trương ăn cơm, nhờ cô ấy giới thiệu một số cuốn sách hoặc trang web hay để cô tự học.
Sau khi làm xong sách lược quản lí năng lực này, Ninh Ninh thấy yên tâm hơn nhiều, cô không còn cảm thấy sốt ruột nữa, thậm chí cũng dần hiểu ra nguyên nhân tại sao lãnh đạo mãi không chịu trả lời cô.
“Em mà là sếp, em cũng phải quan sát đánh giá em thật kĩ”. Ninh Ninh cười nói, nụ cười tươi rói nở bừng trên gương mặt.
5.
Nhớ hai hôm trước tôi có nhận lời phỏng vấn, khi được hỏi thế nào là nỗ lực vô hiệu và làm thế nào để dừng lại những nỗ lực vô hiệu, vì bài phỏng vấn hạn chế số chữ, tôi chỉ nói đơn giản mấy câu.
Bây giờ, khi tôi đọc lại ghi chép tư vấn làm cho Ninh Ninh, trong lòng tôi có một câu trả lời rõ ràng hơn.
Nhiều khi, chúng ta có thể cũng tràn đầy nhiệt huyết nhưng khổ nỗi lại không tìm được phương hướng nỗ lực giống như Ninh Ninh.
Sự nỗ lực không có phương hướng giống như một con ruồi không đầu, chỉ biết lao loạn xạ, đến cuối cùng nếu để mặc bản thân hành động theo cảm tính, thì có thể sẽ vì thế mà mất cơ hội phát triển vốn rất tốt, sau khi thay đổi quỹ đạo nghề nghiệp một cách vội vã, sẽ lại gặp phải vấn đề tương tự, nhưng cứ nghĩ mãi không ra cách giải quyết tốt hơn, thế là sẽ xuất hiện “rào cản nghề nghiệp” mà người ta hay nói tới.
Chỉ khi phương hướng rõ ràng, nỗ lực đúng cách thì nỗ lực mới có thể đơm hoa kết trái.
Khi bạn cảm thấy hoang mang, không biết nên nỗ lực như thế nào: Đầu tiên, đánh giá mức độ không vui của bản thân, xem xem tại sao bạn không vui.
Nguyên nhân gây ra sự không vui này có thể có hai thứ, một là đây vốn không phải công việc bạn thích, sự không vui này sẽ biểu hiện rất mạnh, đồng thời bạn sẽ có tâm lí chống đối mãnh liệt, trong lúc sự không vui này ập đến, bạn phải tiến hành đánh giá nghề nghiệp, tìm ra nghề mình muốn phát triển, nhanh chóng thay đổi quỹ đạo, chuyên tâm phát triển nó.
Còn nếu như cảm thấy không vui sau thời gian thử việc, có thể là vì thực tế không giống như kì vọng của bạn, dẫn tới trong lòng bạn không thể chấp nhận, cho nên mới cảm thấy khổ sở, ở đây đa số là do vấn đề năng lực.
Thứ hai, bạn phải tiến hành đánh giá năng lực hiện có của bản thân, tìm thấy điểm yếu thực sự của mình, chứ không phải là ngồi đó ca thán.
Có thể tiến hành tổng kết đánh giá dựa theo bốn góc phần tư năng lực nhắc tới ở trên, nghĩ xem hướng phát triển tiếp theo của mình nằm ở đâu.
Nếu sau khi đánh giá xong, vẫn thấy không rõ ràng, có thể tìm kiếm sự trợ giúp của các chuyên gia.
Cuối cùng, chính là lập ra kế hoạch thiết thực và khả thi, tìm kiếm các nguồn tài nguyên trong và ngoài công ty để giúp bản thân trưởng thành.