1
Cho đến khi ngồi lên chiếc xe buýt số 8 từ Thủ Dầu Một đi Thanh Tuyền, tôi vẫn chưa hình dung Thanh Tuyền nằm ở đâu trên bản đồ tỉnh Bình Dương. Chả là một hôm đi công việc ở Bến Cát tôi thấy tuyến xe buýt này và từ đó tôi cứ... tơ tưởng mãi về nó, một địa danh trùng với tên mình, mà gần 60 năm cuộc đời chưa bao giờ tôi nghĩ có một địa danh như vậy.
Tôi phải đi hai tuyến xe buýt. Từ nhà ở Phú Nhuận, tôi đi xe số 8 ra bến xe Miền Đông rồi đi xe số 04 lên Thủ Dầu Một và đi tiếp chuyến về Thanh Tuyền. Xe hôm ấy không đông khách nên ai cũng có chỗ ngồi, tính luôn ghế súp là mấy cái ghế nhựa nhỏ. Vài cô bé học sinh cấp III áo dài trắng, mấy em cấp II đồng phục quần tây xanh, sơ mi trắng. Vài người đàn ông tay không thong thả bên những người đàn bà đi chợ về với những chiếc giỏ nặng... Tôi cảm giác chỉ có mình là khách lạ bởi những câu chuyện giữa họ (hành khách và tài xế) thân tình kiểu người nhà như chuyện giá cả, ốm đau, chữa bệnh, về nội/ngoại, các món ăn...
Đến một trường phổ thông trung học, mấy cô bé áo dài trắng bước xuống và có một cô khác bước lên. Tôi lấy làm ngạc nhiên khi anh tài xế nhìn cô bé vừa bước lên và nói: “Học buổi sáng, tan trường lâu rồi mà ở lại chơi đến giờ này mới chịu về”. Hóa ra họ biết nhau. Anh ấy còn rõ cô bé học lớp mấy, buổi nào...
Tôi còn thấy xe dừng từng nhà thả các cô bé học trò xuống dù không phải là trạm.
Một lúc, tôi nghe phía sau giọng một cô bé phụng phịu nói với anh bán vé: “Qua Phú Thứ rồi mà sao chú không kêu con?” Anh bán vé trả lời: “Con phải nói với chú con xuống đâu chú mới biết mà nhắc chớ”. Cô bé dỗi hờn: “Chú phải hô lên sắp tới đâu thì con mới biết mà chuẩn bị xuống chớ”. Quả thật, đi xe buýt nhiều, lần đầu tiên tôi mới thấy kiểu khách trách nhân viên nhà xe như vậy. Phải quen thân nhau họ mới có thể trò chuyện với nhau như vậy.
Tôi bắt chuyện với tài xế kiểu kiếm câu chuyện làm quà, rằng Thanh Tuyền có lâu chưa. “Lâu lắm rồi chị ơi, có thơ luôn mà”. Xong, anh đọc một lèo bài thơ dài lắm mà tôi chỉ thuộc vội ba câu:
“Quê tôi ở xã Thanh Tuyền
Có dòng suối nhỏ êm đềm nên thơ
Có sông nước chảy lững lờ... ”
Anh tài xế còn nói thêm rằng nơi đây có một dòng suối nhỏ rất đẹp hai bên bờ toàn cây ăn trái; đặc biệt măng cụt ở Thanh Tuyền ngon nhất Bình Dương, hơn Lái Thiêu nhiều vì trái không bị sượng. Một người đàn ông khác nói chen vào: “Vậy mà tui lại thích ăn trái sượng, chua chua, lạt lạt, giòn giòn”. Thế gian mỗi người mỗi ý!
Xe bỏ tôi xuống trạm cuối cùng là chợ Bến Súc, khi ấy còn vài người nữa. Tài xế hỏi tôi có muốn đi tiếp Dầu Tiếng thì đón xe tại đây luôn. Tôi thấy mấy người bước lên xe số 76 đi Dầu Tiếng. Chỉ một hàng bún riêu phía trước chợ Bến Súc, anh tài xế dặn tôi nhớ ăn một tô bún riêu, bảo đảm ngon. Tôi đã ăn tô bún và đúng như lời giới thiệu. Tôi nghĩ, nó đặc biệt hơn bún riêu nơi khác có lẽ là do chén tóp mỡ để ngoài bàn để khách thêm vào. Miếng tóp mỡ thơm, giòn rụm, khiến tô bún ngon... nhức xương!
2
Nhìn trên bản đồ, con sông Sài Gòn ôm gần một nửa địa phận xã Thanh Tuyền thuộc huyện Dầu Tiếng. Hôm ấy, tôi có bạn đến chở ra một quán bên bờ sông để... nhậu! Từ chỗ tôi ngồi nhìn xa xa thấy cái chóp Đền Bến Dược, Củ Chi. Bạn tôi nói rằng do vị trí địa lý gần hồ Dầu Tiếng nên nơi đây khí hậu mát mẻ hơn nhiều nơi khác của Bình Dương và cây cối phát triển tốt nhờ phù sa bồi đắp và ít bị lũ lụt hay ngập úng. Phía trong là rừng cao su. Song song với đường bộ, Thanh Tuyền còn có tuyến đường thủy tạo thuận lợi về giao thông và du lịch đường sông. Thời xưa có hai bến đò đối xứng nhau để qua sông Sài Gòn là Bến Súc và Bến Dược.
Hôm đó, tôi có check-in và post mấy tấm hình tôi chụp ở Thanh Tuyền lên Facebook. Có một người vào bình luận khá... dễ thương: “Thanh Tuyền là một thôn của Tổng Dương Hòa Hạ thuộc tỉnh Gia Định có từ năm 1698 đến thời Minh Mạng năm 1820 – 1840. Năm 1996 huyện Dầu Tiếng được tái lập thuộc tỉnh Bình Dương có xã Thanh Tuyền. Còn tên Thanh Tuyền ai đặt thì không biết, nhưng có một điều chắc chắn là vì nó tọa lạc bên một dòng suối trong và mát (清泉 - Thanh Tuyền)”.
Một bình luận khác như chìa khóa mở câu chuyện về cái tên:
“Trước năm 1945 Thanh Tuyền là một làng nhỏ ven sông sung túc, trù mật với phố chợ, nhà việc, trường học, những đồn điền cao su cùng thời với hãng Michelin. Đây là quê ngoại tôi. Má tôi vẫn còn giữ Bằng khoán điền thổ tại tòa Thudaumot ngày 26/03/1875 khi đó được khai là Bình An Huyện – Tổng Bình Thành Thượng – Thanh Trì Thôn. Má tôi sinh năm 1937, khai sanh được lập cùng ngày, sanh tại Thanh Tuyền – Thudaumot. Vậy có thể suy đoán rằng làng Thanh Tuyền đã được xác nhận là đơn vị hành chánh sau năm 1875 và trước năm 1937”. Người ấy kèm theo hai hình chụp, một bản chữ Nho Bằng khoán điền thổ và một Bản Trích - Lục Bộ Khai - Sanh có ghi làng Thanh Tuyền, Tỉnh Thủ Dầu Một, số hiệu 96 ngày 14 tháng 6 năm 1937 với tên, họ đứa con nít sanh tại Thanh Tuyền.
Nói thêm, người này không nằm trong danh sách bạn bè của tôi trên Facebook mà chỉ là “khách qua đường”, thấy tôi để chế độ bình luận công khai nên ghé vào cung cấp cho tôi thông tin thật quý báu.
Một thông tin nữa cũng rất quý giá là có bạn bình luận góp một tấm hình là văn bản bán đất ruộng, được lập thành vào ngày 21/7/1934, một người bán đứt hai sở ruộng ở xóm Thanh Trì, làng Thanh Tuyền. Văn bản viết tay, có số, có dán ba con tem công chứng, và chữ ký.
Sau những biến động thời cuộc biết bao nhiêu văn bản, thư tịch mất mát khiến người đương thời đôi khi bị mù mờ, phân vân. Nhờ những kết nối qua màn hình máy tính mà kẻ hậu sinh là tôi được hiểu thêm đôi chút.
Cuộc sống luôn có những điều quá thú vị, phải không?