Nhiệm vụ của con người là chân thành phát triển hết tiềm năng của bản thân.
- Lý Tiểu Long
TÀI NĂNG CÓ ĐỦ ĐỂ GIÚP BẠN THÀNH CÔNG?
Vào năm 2004, khi mới hai mươi bảy tuổi, Josh Waitzkin thắng giải vô địch thế giới môn Thái Cực Quyền. Tiếp sau đó, ông thắng liên tiếp mười ba giải vô địch quốc gia. Sau này ông trở thành huấn luyện viên và dẫn dắt đội của ông chiến thắng nhiều giải vô địch thế giới. Ông cũng có đai đen môn nhu thuật. Nếu đây là lần đầu bạn nghe đến ông, chắc bạn nghĩ ngay là ông có tài năng thiên phú hoặc cho rằng ông học võ từ khi còn nhỏ.
Cả hai trường hợp đều không đúng.
Thành tựu của ông rất đáng nể. Nhưng điều ấn tượng hơn là ông chỉ mới học võ khi hai mươi mốt tuổi. Trước đó, ông không có thiên hướng võ vẽ gì cả. Ông chính là nhân vật chính trong phim Finding Bobby Fischer nói về thành tựu của ông – chiến thắng liên tục trong giải cờ vua ở mọi cấp độ.
Khi còn nhỏ, người ta đã gán cho ông là thiên tài. Tuy nhiên, theo như ông kể lại, sự cố thay đổi cuộc đời ông là khi ông thua ở một trận cờ tranh giải vô địch quốc gia. Kẻ đánh bại ông đã đưa ông vào bẫy bằng cách làm ông tự mãn vào tài năng của mình.
Ý nghĩa đằng sau câu chuyện thành công của Josh Waitzkin chỉ ra niềm tin sai lầm số hai. Đó là niềm tin rằng tài năng là đủ để thành công hoặc khả năng của con người là không thể cải thiện. Nó chỉ ra sai lầm cho rằng chúng ta không cần phải nỗ lực cải thiện bản thân để có thể thành công. Niềm tin sai lầm đó chính là lực cản lớn nhất hủy hoại khát vọng của chúng ta.
Cách nghĩ sai lầm này đã được xem xét bởi tiến sĩ Carol Dweck tại Đại học Stanford. Trong cuốn sách của mình, Mindset: The New Psychology, Carol Dweck đã chỉ ra tác hại nguy hiểm của cách nghĩ này đến quá trình phát triển bản thân, thành công và thậm chí là cả sự phát triển của trẻ em.
Trong một nghiên cứu, bà giao cho các học sinh lớp năm mười bài toán kiểm tra IQ rất dễ. Sau khi hoàn thành, một nhóm được khen là “Có tài” và nhóm còn lại được khen là “Có cố gắng”. Sau đó, cả hai nhóm được cho thêm lựa chọn làm thêm bài dễ hoặc khó. 67% trong nhóm được khen “Có tài” chọn bài dễ, trong khi 92% nhóm được khen “Có cố gắng” chọn bài khó.
Bà giải thích rằng nhóm được khen “Có tài” có khuynh hướng tin rằng thành công là do tài năng chứ không phải do nỗ lực, và sau này chúng tiếp tục tìm kiếm sự an toàn và khả năng phát triển bị giới hạn.
Tiếp tục các thí nghiệm sau này, nhóm được khen “Có tài” trở nên rất dễ thất vọng và dễ dàng bỏ cuộc. Ngoài ra nó còn mở ra một kết luận: Trẻ em tin vào tài năng cảm thấy xấu hổ về các khiếm khuyết của bản thân. Bà kết luận: Chúng ta làm hỏng con em mình vì những lời ngợi khen rằng chúng thông minh.
Sáu lần thí nghiệm khác cũng dẫn đến kết quả tương tự.
Người có niềm tin sai lầm này thường không tập trung vào việc phát triển các kỹ năng mà thay vào đó tìm cách chứng minh, né tránh chỉ trích, né tránh trở ngại và phê phán người khác rằng thành công là do may mắn hoặc do có mối quan hệ.
Sự thật là niềm tin sai lầm này đang hủy hoại khả năng thích nghi của thế hệ trẻ. Như Bruce Tulgan có đề cập trong sách Not Everyone Gets a Trophy, thế hệ trẻ bây giờ né tránh những lời khuyên bảo tích cực, thay vào đó họ tự nhận là đã biết tất cả. Và khi họ phát hiện ra bản thân không có gì đặc biệt mà phải nỗ lực để đạt được, họ thất vọng và sụp đổ.
CÁCH HÓA GIẢI: NGUYÊN TẮC CẢI TIẾN LIÊN TỤC KAIZEN
Tôi phải thú nhận mình là một người hướng nội. Tôi không thích danh tiếng, hay phát biểu trước đám đông. Tuy thế, tôi vẫn làm. Tại sao? Bởi vì muốn phát triển, tôi phải làm. Điều này xuất phát từ cách nghĩ để thành công bạn cần phải nỗ lực.
Hàng trăm ngàn lần diễn thuyết trước đám đông chưa chắc sẽ biến tôi thành người hướng ngoại, nhưng nó giúp tôi cải thiện bản thân. Trước đây tôi cũng có niềm tin sai lầm. Tôi nghĩ mình là người hướng nội nên từ chối.
Tuy thế, cách bạn cải thiện bản thân là do cách nghĩ. Nếu bạn tin rằng khả năng của con người là không thể hay có thể thay đổi, nó sẽ tạo thành cách nghĩ và định hướng cho hành động.
Chúng ta đang sống trong thời đại kỳ diệu. Mọi kiến thức bạn cần chỉ cách vài cái nhấp chuột máy tính và tìm kiếm trên Google. Bạn có thể học bất kỳ điều gì mình muốn, câu hỏi là: Bạn có sẵn sàng học hay không?
Ngày nay có rất nhiều cách để học mà không cần nhiều chi phí từ các trang Udemy, Code Academy, Lynda, Stanford Online; chúng ta cần có niềm tin đúng đắn và nỗ lực để tự cải thiện bản thân.
Cách nghĩ đúng đắn cũng giúp cho Josh Waitzkin trở thành nhà vô địch từ võ thuật đến cờ vua. Cách nghĩ đó biết rõ thử thách nằm ở đâu và kết hợp nguyên tắc cải tiến liên tục Kaizen và nguyên tắc hành trình để thực thi.
Nguyên tắc cải tiến liên tục Kaizen là nỗ lực để cải thiện theo từng bước nhỏ hàng ngày với mục đích ngày càng trở nên xuất sắc và bỏ qua so sánh với các chuẩn mực bên ngoài. Nguyên tắc này có ba điểm quan trọng: cải thiện theo từng bước nhỏ, với mục tiêu trở nên xuất sắc và không so sánh.
Đầu tiên, thước đo chính là bản thân BẠN. Ngày hôm nay bạn đã làm điều gì dù nhỏ để cải thiện bất cứ điều gì cần thiết? Bạn có tiến triển hay chỉ là hành động giả tạo? Bản thân chính là đối thủ cần cạnh tranh và nguyên tắc hành trình sẽ tạo ra định hướng cho thay đổi đó.
Kế tiếp, nhắm đến mục tiêu trở nên xuất sắc: trở nên tốt nhất hết mức tiềm năng của bản thân. Bản thân chính là thước đo. Bạn không quan tâm đến đánh giá từ người khác, mục đích là phát huy hết tiềm năng của bản thân bạn chứ không phải của người khác.
Thứ ba là không so sánh bản thân với người khác. Nếu bạn muốn cải thiện sức khỏe mà chỉ mới tập gym được một tháng, rồi đi so sánh với người mẫu thì đó không phải là cách hay. So sánh với người khác chính là con đường dẫn đến đau khổ. Vì sẽ luôn có người giàu hơn, nhanh hơn, khỏe hơn...
Và cuối cùng, đừng để tâm tới những lời khen tặng. Tôi có hàng đống email cảm ơn vì đã giúp thay đổi, giúp làm giàu… Nó chính là lời mời gọi của niềm tin sai lầm. Do đó, nếu mẹ bạn khen bạn tài giỏi, đừng tin điều đó. Nếu người khác khen bạn có tài thì hãy nói cảm ơn và hỏi: “Làm sao để cải thiện tốt hơn?”. Đừng bao giờ tự mãn rằng bản thân mình có tài mà hãy tuân thủ nguyên tắc hành trình, cải thiện, thói quen, và nỗ lực. Hãy tin vào hành trình nỗ lực phát triển của bản thân và rồi một ngày nào đó bạn sẽ nhìn thấy kết quả.