Lesson 1. Công việc đầu tiên
Lập kế hoạch tài chính bắt đầu bằng việc ghi chép lại những khoản thu chi. Điều này khiến bạn hướng sự chú tâm vào tiền bạc.
Bạn cần biết tiền đi đâu về đâu. Bạn cần hiểu tại sao đầu tháng lĩnh lương mà chưa đến cuối tháng đã hết tiền.
Kakeibo là phương pháp quản lý tiền giản đơn của người Nhật, bạn có thể sử dụng Kakeibo (tôi sẽ hướng dẫn chi tiết trong phần tiếp theo). Hoặc bạn nên dùng các app quản lý tiền trên điện thoại như Money Lover, Fast Budget… Ghi chép một cách kỷ luật và kiên trì trong vòng 3-6 tháng, bạn sẽ nhận ra hiện trạng bức tranh tài chính của bản thân cũng như gia đình.
Bạn có thể nói "Dù sao đây cũng là tiền của tôi, do tôi làm ra, tôi muốn được thoải mái trong việc sử dụng tiền. Đến cuối tháng còn bao nhiêu sẽ để dành cho tiết kiệm. Tại sao phải ghi chép một cách phiền phức thế làm gì?"
Suy nghĩ đó đúng. Bạn làm gì với tiền của bạn là việc cá nhân. Bạn không thể sai được, dĩ nhiên.
Chỉ là, có một cách tốt hơn.
Hầu hết mọi người làm giống bạn. Họ không tiết kiệm được. Các chi phí bất ngờ luôn phát sinh. Họ bị điều khiển bởi những mong muốn, nhu cầu tiêu xài mua sắm. Kể cả chắt bóp mấy, việc tiết kiệm của bạn cũng sẽ chập chờn tháng có tháng không, tháng nhiều tháng ít.
Trong những mùa đông tài chính, bạn sẽ tự hỏi mình: sau bao ngày tháng, bạn tiết kiệm được gì, để ra được gì, còn lại gì? Bạn nhìn vào khoản tiền dư và ngán ngẩm.
Sau đó, bạn sẽ nhìn lên những người xung quanh. Không phải "nhìn sang" những người giống mình mà "nhìn lên" những người hơn mình. Bạn thấy bạn bè đều mua nhà, mua xe, có mảnh đất, mấy cây vàng... Bạn thoáng ghen tỵ với thành công của họ.
Cách tốt hơn, như tôi đã nói, đó là quản lý tài chính cá nhân. Bạn đổi chút ít sự thoải mái hôm nay lấy sự dư dả ngày mai.
Quản lý tiền không đồng nghĩa với việc bạn phải "thắt lưng buộc bụng", chỉ yêu cầu tính kỷ luật và sự kiên nhẫn.
Bạn cần lập kế hoạch để hướng cuộc sống của bạn đến cái đích bạn mong muốn về tài chính. Nghe xa xôi thế, nhưng hãy bắt đầu với bước đơn giản: ghi chép lại thu chi.
Lesson 2. Phương pháp Kakeibo
Kakeibo (家計簿 – kah keh boh) có nghĩa là “Sổ ghi chép chi tiêu tài chính”
Phương pháp này có nguồn gốc từ nước Nhật, do nữ nhà báo Hani Motoko sáng tạo vào năm 1904, giúp phụ nữ Nhật biết cách kiểm soát hiện trạng tài chính của gia đình.
Theo thống kê, bạn có thể tiết kiệm được 35% tổng thu nhập của gia đình hoặc thu nhập cá nhân khi áp dụng Kakeibo.
Phương pháp này chỉ cần một quyển sổ và một cây bút để ghi chép lại mọi khoản thu chi (không sử dụng các app quản lý tài chính hiện đại). Khoa học đã chứng minh rằng việc ghi chép bằng tay sẽ tốt hơn việc sử dụng các thiết bị công nghệ.
Kakeibo sử dụng một quy trình gồm 4 câu hỏi:
1. Bạn có bao nhiêu tiền?
Xác định nguồn thu nhập của bản thân: lương, tiền cho vay, một số khoản thu khác như lãi tiết kiệm, chứng khoán, hoặc các công việc bán thời gian …
2. Bạn muốn tiết kiệm bao nhiêu tiền?
Ghi chép lại số tiền muốn tiết kiệm vào trang tiếp theo và cất riêng khoản này trước. Cố gắng chi tiêu làm sao để không phải sử dụng đến khoản tiết kiệm.
3. Bạn sẽ tiêu bao nhiêu tiền?
Ghi chép lại hàng ngày tất cả các khoản chi tiêu lớn nhỏ. Kakeibo chia chi tiêu thành bốn nhóm chính:
- Thiết yếu: ăn uống, phương tiện đi lại, hoá đơn điện/nước/internet ...
- Sở thích: ăn ngoài, mua sắm…
- Bồi dưỡng tâm hồn và thư giãn: mua sách, khoá học trực tuyến, đi xem phim, thể thao…
- Khoản chi tiêu bất thường: cưới hỏi, đầy tháng con, sửa chữa xe máy...
4. Bạn sẽ làm gì để cải thiện?
Vào cuối mỗi tháng, bạn sẽ xem xét lại toàn bộ bức tranh thu chi. Tự hỏi bản thân những câu sau:
- Bạn có đạt được mục tiêu tiết kiệm trong tháng này không? Bạn có thể tiết kiệm hơn không?
- Bạn đã tiêu quá nhiều tiền vào các khoản nào? Từ đó cắt giảm hoặc điều chỉnh chi tiêu hợp lý.
- Bạn có thể cải thiện trong các tháng tiếp theo bằng cách nào? Tôi có thể cho bạn vài mẹo nhỏ:
Một. Đừng vội quyết định mua sắm ngay mà hãy suy nghĩ, cân nhắc về món đồ đó trong vòng 72 giờ.
Hai. Đừng bị thu hút bởi những “dịp đại hạ giá”, "săn sale". Bạn sẽ mua rất nhiều thứ không cần thiết chỉ vì chúng quá rẻ.
Ba. Thường xuyên nhìn vào số dư trong ví hoặc tài khoản ngân hàng.
Bốn. Dùng tiền mặt để dễ kiểm soát chi tiêu hơn.
Đánh giá tổng quan, tôi cho rằng lợi ích lớn nhất của Kakeibo là yêu cầu bạn phải chú tâm vào những khoản thu chi hàng tháng của mình. Bức tranh tài chính rất rõ ràng "giấy trắng mực đen" sẽ khiến bạn nhận ra thói quen xài tiền của bản thân, qua đó buộc bạn phải cải thiện nếu không chấp nhận tình hình tài chính hiện tại.
Rất nhiều người không hề quan tâm vấn đề tài chính cá nhân. Họ không biết tiền đi đâu về đâu. Họ không hiểu tại sao gần cuối tháng lại hết tiền. Họ nghĩ mình cần phải kiếm nhiều hơn nữa. Thực chất vấn đề của họ lại ở việc quản lý chi tiêu để tránh thất thoát. Kakeibo là công cụ hữu ích, đơn giản để giải quyết bài toán đó.
Lesson 3. Xác định tình trạng tài chính của bạn
Hành động đầu tiên để cải thiện tình hình tài chính đó là biết bạn đang ở đâu. Bài tập nhỏ cho bạn ngay bây giờ:
Hãy chuẩn bị giấy bút để thống kê những con số theo các bước sau:
Bước 1. Xác định dòng thu nhập và chi phí (phản ánh khả năng thanh toán)
Liệt kê những khoản thu nhập bạn đang có, bao gồm:
- Thu nhập thường xuyên của bạn (lương, thưởng, phụ cấp/hỗ trợ bằng tiền khác).
- Thu nhập từ công việc kinh doanh (Nếu bạn đang kinh doanh một sản phẩm/dịch vụ nào đó). Lưu ý: Nếu bạn giao dịch cổ phiếu theo cách mua đi bán lại, lợi nhuận thu được bạn nên để vào mục này. Bởi công việc trading được tính là một hoạt động kinh doanh.
- Thu nhập từ đầu tư (lợi nhuận đầu tư cổ phiếu, lợi tức trái phiếu, tiền thuê nhà, thanh lý BĐS...). Đầu tư nên hiểu là hoạt động trung và dài hạn, có thời hạn từ 3 năm trở lên.
Sau khi đã liệt kê ra toàn bộ các khoản thu nhập, bạn hãy liệt kê tất cả các chi phí theo từng hạng mục tương ứng, bao gồm:
- Chi phí thường xuyên (tiền ăn, nhà ở, hóa đơn điện/ nước/ internet …)
- Chi phí kinh doanh
- Chi phí đầu tư.
Dòng tiền = Tổng thu nhập - Tổng chi phí.
Lúc này 3 khả năng có thể xảy ra: dòng tiền dương, dòng tiền âm hoặc bằng 0.
Dòng tiền yếu khi âm hoặc tình trạng qua các tháng lúc âm, lúc dương không ổn định.
Dòng tiền mạnh khi lớn hơn 0. Điều này rất quan trọng, vì khi và chỉ khi dòng tiền dương bạn mới nên nghĩ đến việc đầu tư dài hạn.
Bước 2. Xác định lượng tài sản ròng
Tiếp tục với giấy và bút. Bạn hãy liệt kê ra:
- Tài sản tiêu dùng: (nhà ở, ô tô..)
- Tài sản kinh doanh (vốn góp)
- Tài sản đầu tư (số dư tài khoản ngân hàng, BĐS…)
Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu ai đó không có tài sản hoặc chỉ có mỗi tài sản tiêu dùng. Tuy nhiên điều này không quan trọng, nếu bạn không có tài sản kinh doanh/đầu tư, hãy để trống hoặc điền số 0. Chúng ta cần xác định một cách tương đối chính xác về dòng tiền và tài sản để biết mình đang ở đâu, từ đó mới lên kế hoạch tài chính phù hợp.
Tương ứng với mỗi loại tài sản là các khoản vay (nếu có) bao gồm: vay tiêu dùng, vay kinh doanh, vay đầu tư.
Tương tự, hãy lấy tổng tài sản trừ đi tổng nợ. Con số bạn có lúc này là Tài sản ròng. Giống như Dòng tiền, chúng có thể mang giá trị dương hoặc âm
Tài sản ròng = Tổng tài sản - Tổng nợ
Lesson 4. Các cấp độ của tự do tài chính
Ngoài việc xác định xem bạn đang ở đâu, bạn cần biết mình sẽ đi đâu. Trong cuốn sách nổi tiếng về tài chính cá nhân “Money master the game”, tác giả Tony Robbins đã chia các mục tiêu tài chính thành 5 cấp bậc. Từ đó mỗi người sẽ tự quyết định xem điều gì là quan trọng.
Các cấp bậc tự do tài chính lần lượt như sau:
1. An toàn tài chính.
- Tiền nhà, hóa đơn tiện ích, thực phẩm, chi phí đi lại cơ bản, gói bảo hiểm cơ bản.. Tất cả được chi trả mà không cần bạn phải làm bất cứ ngày nào trên đời
- Có quỹ bảo vệ khẩn cấp khi cần tiền để trang trải trong 6-12 tháng.
2. Đảm bảo tài chính
Một nửa trong tổng số chi phí dành cho quần áo, giải trí, sự hưởng thụ nho nhỏ, vài thứ đắt đỏ … được chi trả mà bạn không cần phải làm việc.
3. Độc lập tài chính
- Bạn không cần phải làm việc để có cuộc sống như hiện tại. Khoản sinh lợi hàng năm có từ việc tiết kiệm và đầu tư sẽ cung cấp đủ số tiền bạn cần.
- Bạn làm việc vì bạn muốn làm, không phải vì bắt buộc làm
4. Tự do tài chính
Một cuộc sống tự do và có phong cách riêng. Bạn có mọi thứ của hiện tại kèm theo 2 hoặc 3 thứ xa xỉ bạn muốn trong tương lai. Bạn cũng không cần phải làm việc để trả tiền cho chúng.
5. Tự do tài chính tuyệt đối
Bạn có thể tự do làm bất cứ thứ gì bạn muốn vào bất cứ thời gian nào bạn muốn. Bạn và gia đình không bao giờ có nhu cầu cho bất cứ thứ gì nữa. Chỉ cần hình dung ra những gì có thể làm là bạn sẽ thực hiện được.
5 cấp bậc tự do tài chính của Tony Robbins chỉ mang tính gợi mở về bức tranh cuộc sống trên mỗi chặng đường. Nếu những điều trên chưa đủ rõ ràng, chúng ta cùng tham khảo thêm quan điểm khác, từ tác giả Adam Khoo, viết trong cuốn Secrets of self-made millionaires.
Tác giả này chia các mục tiêu tài chính thành 4 mức độ giàu có:
Mức độ 1: Vững vàng tài chính
- Có tài sản thanh khoản đủ trang trải chi phí hiện tại trong ít nhất 6 tháng
- Có bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm y tế để bảo vệ bản thân và/hoặc gia đình nếu chẳng may bạn bị mất khả năng lao động, mất sức khoẻ, thất nghiệp hoặc đột ngột qua đời.
Mức độ 2: An toàn tài chính
- Lượng tài sản tạo ra khoản thu nhập thụ động (được hiểu là thu nhập mà gần như hoàn toàn bạn không cần phải làm việc) đủ trang trải những chi phí cơ bản nhất của bạn (tiền nhà, ăn uống, đi lại, thanh toán hóa đơn, trả lãi suất cho các khoản nợ…).
- Bạn có thể ngừng làm việc mà vẫn giữ được mức sống tối thiểu
Mức độ 3: Tự do tài chính
- Khi bạn có thu nhập thụ động đủ chi trả cho mức sống hiện tại
- Bạn đi làm vì đam mê thay vì mưu sinh
- Giải thoát hoàn toàn khỏi áp lực tiền bạc
Mức độ 4: Dư dả tài chính
- Bạn tích lũy được lượng tài sản đủ lớn, tạo ra nguồn thu nhập thụ động giúp bạn sống cuộc đời mà bản thân ao ước.
- Bạn có thể mua bất cứ thứ gì, làm bất cứ việc gì nhằm mang lại niềm vui, hạnh phúc cho bản thân, gia đình và người khác.
Thực tế mỗi tác giả hay chuyên gia có thể đưa ra các quan điểm khác nhau về việc chia lộ trình tự do tài chính thành 4,5, thậm chí 7,8 cấp độ cũng như có các tên gọi khác nhau khiến bạn bối rối. Tuy nhiên điều này không quan trọng! Từ khóa ở đây là “tài sản”, “thu nhập thụ động”. Cái đích chúng ta mong muốn là được làm việc mình thích và không còn phải “đau đầu về tiền”, vậy thôi!
Lời khuyên là: Bạn nên chọn ra 3 mục tiêu tài chính để theo đuổi, chia chúng thành các lộ trình ngắn/trung/dài hạn. Bạn cần những mục tiêu đủ gần để chắc chắn đạt được trong thời gian vừa đủ. Nhớ ăn mừng chiến thắng trên mỗi chặng đường.