Đêm 22 tháng 12 năm 1972, tôi chuẩn bị cùng Tiểu đoàn phó Tăng Văn Phả lên chốt Sơn Na. Cùng đêm đó có lực lượng của tiểu đoàn lên thay quân trên chốt đã về sở chỉ huy tiểu đoàn tiền phương từ chiều. Trước khi lên thay quân, chúng tôi được đội chiếu phim lưu động của trung đoàn ưu tiên cho xem trước bộ phim về anh hùng quân đội, liệt sĩ Cù Chính Lan.
Những ngày tháng 12 này như anh em đội chiếu phim nói chiếc máy chiếu phim chưa kịp nguội thì đã phải bật lên. Khi thì có mươi người từ trận địa chốt về, khi thì có vài chục chiến sĩ mới được bổ sung từ các đơn vị bộ đội miền Bắc vào… Có nghĩa là cứ có nhu cầu là đội chiếu phim phục vụ. Có người lần đầu được xem nhưng có người ở tại chỗ vẫn cứ ra xem mỗi khi máy chiếu bật lên, xem mãi không chán.
Ở chiến trường thỉnh thoảng có một tối văn công, một tối chiếu phim là sôi động cả một khu rừng. Văn công và phim chủ yếu phục vụ ban ngày. Dưới tán rừng già âm u chỉ cần căng mấy cái tăng che trên màn ảnh là xem rõ. Thỉnh thoảng có vài tia nắng lọt qua rừng già chiếu vào màn ảnh phim lại càng sinh động! Ở căn cứ tiền phương, nơi sát nách địch thì kém sôi động, ít tiếng ồn hơn nhưng mọi việc vẫn xảy ra như thế.
Bộ phim đêm nay chúng tôi được xem có tên là “Người chiến sĩ trẻ”. Bộ phim là một bản hùng ca về anh hùng Cù Chính Lan mưu trí dũng cảm, bằng quả lựu đạn đã tiêu diệt xe tăng của thực dân Pháp trên đường số 6. Cánh lính chúng tôi chỉ gọi nôm na là phim Cù Chính Lan vì như chính trị viên tiểu đoàn nói rất hình ảnh là anh hùng Cù Chính Lan đêm nay cùng chúng ta ra trận!
Tôi ngồi xem phim Cù Chính Lan với một tâm trạng khác, không giống những đồng đội tôi đang ngồi trước màn ảnh. Thế hệ tôi sinh ra cùng chiến thắng Điện Biên Phủ và lớn lên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, tôi luôn luôn tự hào được là người cùng xóm, cùng làng với người anh hùng. Những năm cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước gay go ác liệt, cứ một vài tháng làng tôi lại tổ chức Lễ truy điệu những liệt sĩ hy sinh ngoài mặt trận. Lễ truy điệu thường là truy điệu tập thể, ít nhất là hai hoặc ba liệt sĩ. Những buổi lễ truy điệu như thế, người làng tôi, cả cha mẹ, anh em liệt sĩ đều nuốt đau thương vào lòng mà tự hào, mà nhắn nhủ con em mình noi gương cha anh lên đường cứu nước và hình ảnh người anh hùng Cù Chính Lan luôn là một biểu tượng sáng ngời cho thế hệ trẻ làng tôi.
Ở cùng một xóm, tôi lớn lên đã nghe bố mẹ kể nhiều về Cù Chính Lan. Hình ảnh một “Cu Nâu” (tên người làng tôi gọi Cù Chính Lan khi còn nhỏ) mồ côi mẹ lúc bốn tuổi ngụp lặn trên cánh đồng làng mò cua bắt ốc chống chọi sinh tồn qua những ngày ba tháng tám đói khát; hình ảnh một “Cu Nâu” nghị lực và can trường ngoi lên trong cuộc sống cho tới tuổi thành niên sung vào đội quân đánh giặc cứu nước đã khắc sâu vào tâm hồn thơ trẻ chúng tôi…
Sau này lớn lên đi học từ trang sách giáo khoa, từ câu chuyện kể của thầy cô tôi lại càng khâm phục tinh thần dũng cảm, mưu trí gan dạ của Cù Chính Lan chỉ với một lưỡi dao cùn bắt sống một tên lính Pháp và với quả lựu đạn đã tiêu diệt xe tăng trên đường số 6…
Bộ phim “Người chiến sĩ trẻ” do Xưởng phim Hà Nội sản xuất với sự cộng tác của Điện ảnh Quân đội sản xuất năm 1964 nhưng cho mãi đến khi vào chiến trường, đêm 22 tháng 12 năm 1972 tôi mới được xem. Sau buổi chiếu phim này chúng tôi sẽ lên thay quân trên điểm chốt Sơn Na. Sẽ có nhiều người mang trong mình hình ảnh người anh hùng năm xưa lên điểm chốt. Còn tôi, tôi mang lên điểm chốt cả một tuổi thơ “cậu bé Cu Nâu” của làng tôi ra trận như chính hình ảnh Cù Chính Lan trên phim đang lặn ngụp mò cua bắt ốc trên cánh đồng làng mùa lụt mênh mông nước.
Tôi đang xem phim thì anh Tuân, trưởng ban tài vụ tiểu đoàn từ phía sau chen lên áp chiếc đài National 2 băng lên tai tôi. Anh nói: “Chú mày nghe cu Tuyến đang nói về làng mình đấy!”. Anh Tuân cũng là người làng tôi, khi tôi về Tiểu đoàn 1, đoàn Phú Xuân thì anh đã là trợ lý ban tài vụ của tiểu đoàn được mấy năm rồi. Như có một sự trùng hợp thật là ngẫu nhiên, tôi đang xem phim Cù Chính Lan thì lại được nghe Nguyễn Danh Tuyến nói về phong trào thanh niên ba sẵn sàng, phụ nữ ba đảm đang của làng tôi trên chương trình Phát thanh thanh niên của Đài Tiếng nói Việt Nam. Khi ở nhà tôi và Nguyễn Danh Tuyến cùng đội sản xuất lại chơi thân với nhau, Tuyến là con trai của một gia đình có anh là liệt sĩ và hiện anh đang là cán bộ đoàn của xã. Cũng như Tuyến tôi rất tự hào về truyền thống cách mạng của làng tôi. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước cùng với phong trào “Ba sẵn sàng”; “Ba đảm đang”, làng tôi nổi tiếng là phong trào “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Giữa chiến trường, trước giờ lên điểm chốt được xem phim Cù Chính Lan lại được nghe người làng mình nói chuyện truyền thống làng mình trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, niềm tự hào trong tôi như được nhân lên…
*
Tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, quê hương của anh hùng quân đội Cù Chính Lan, năm 2002, Trường trung học Phổ thông Cù Chính Lan đã xây dựng Khu tưởng niệm người anh hùng nhân dịp lần thứ 50 ngày Cù Chính Lan anh dũng hy sinh. Để vinh danh người anh hùng của quê hương, dịp kỷ niệm lần thứ 70 ngày Thương binh liệt sĩ 27 tháng 7 năm 2017, các tướng lĩnh quê hương Quỳnh Đôi đã đề xuất nâng cấp Khu tưởng niệm trên vị trí cũ. Đề xuất đó đã được nhiều cán bộ trong và ngoài quân đội tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, các doanh nghiệp, các cá nhân, chính quyền địa phương và Thủ trưởng Sư đoàn bộ binh 304 đơn vị của anh hùng Cù Chính Lan nhiệt tình giúp đỡ. Khu tưởng niệm anh hùng quân đội Cù Chính Lan khang trang, đẹp đẽ và đồng bộ, hài hòa trong quần thể Di tích lịch sử, văn hóa Hồ Tùng Mậu, Hồ Xuân Hương. Cũng từ đó trên con đường xuyên Việt du khách có thêm một địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa. Đó là Khu di tích lịch sử, văn hóa Hồ Tùng Mậu, Cù Chính Lan, Hồ Xuân Hương hấp dẫn, trang trọng và ấn tượng sau cổng Làng văn hóa, xã anh hùng Quỳnh Đôi.
*
Đêm ấy xem xong bộ phim “Người chiến sĩ trẻ” tôi cùng tiểu đoàn phó Tăng Văn Phả và trinh sát viên Tiến lên chốt Sơn Na cùng với trung đội thay quân. Chúng tôi bắt đầu bước vào một trận chiến đấu mới.