Chương VITìm hiểu về tứ thánh đế

1Lời nói đầu

Đức Phật Thích Ca Mâu Ni sau khi viên thành chính giác, lần chuyển pháp luân đầu tiên là ở tại Lộc Dã uyển (hay còn gọi là Lộc uyển) ở Ba La Nại, tuyên thuyết chân lý Tứ thánh đế cho năm vị Tỳ kheo Kiều Trần Như, A Thuyết Thị, Bà Sư Ba, Thập Lực Ca Diếp và Ma Ha Nam Câu Lợi. Trong Đại Bát niết bàn kinh quyển hạ viết:

“Ta năm 29 tuổi xuất gia học đạo, 36 tuổi chứng thành thánh đạo dưới cây Bồ đề, triệt để cứu cánh, thành tựu A nậu đa la Tam miệu Tam bồ đề, đắc Nhất thiết chủng trí, liền hướng đến Lộc Dã uyển ở Ba La Nại, nơi ở của các vị tiên nhân, vì năm anh em A Nhã Kiều Trần Như mà chuyển bánh xe pháp Tứ diệu đế”.

Tứ thánh đế là Khổ thánh đế, Tập thánh đế, Diệt thánh đế, Đạo thánh đế. “Thánh” là bậc thánh, “Thánh đế” là chân lý sự vật được bậc thánh thể ngộ, không phải cái thấy của phàm phu, bởi vì kiến giải của phàm phu sai lầm điên đảo. Ngày xưa các vị Kiều Trần Như nhờ tư duy về Tứ thánh đế mà được khai ngộ, ngày nay chúng ta nếu muốn giải thoát khỏi luân hồi sinh tử thì cũng phải tuần tự suy ngẫm về đạo lý Tứ thánh đế, bởi đây là đạo lý ngàn đời không thay đổi.

Khổ đế là quả, Tập đế là nhân, thuộc lưu chuyển môn; đắc Diệt đế là quả, tu Đạo đế là nhân, thuộc hoàn diệt môn. Khổ đế như sinh bệnh, Tập đế như nguyên nhân của bệnh, hết bệnh là Diệt đế, nghe theo phương thức của bác sĩ để trị bệnh thì là Đạo đế. Sự phát sinh của hiện tượng thông thường là nhân trước quả sau, nhưng Tứ thánh đế thì trước giảng quả sau mới giảng nhân, đây là y theo thứ tự của “hiện quán”.

Như vậy cũng chính là nói, khi ngộ đạo, trước phải lĩnh ngộ Khổ đế, sau là Tập đế, sau nữa lĩnh ngộ Diệt đế, sau cùng lĩnh ngộ Đạo đế. Nghiên cứu sau đây, chủ yếu là y cứ vào Đại thừa A tỳ đạt ma tập luận của Duy thức tông, đây là bộ luận do Bồ tát Vô Trước trước tác và được ngài Huyền Trang dịch ra Hán văn, thuyết minh tóm tắt những điểm chính các thuật ngữ Phật học và trình tự tu tập. Bộ sách này đặc biệt chú trọng ý nghĩa 16 hành tướng của Tứ đế, cho đến tính chất và cách diệt trừ mười phiền não thuộc Tập đế, cùng nội dung của tu đạo với chứng đạo. Toàn bộ 16 hành tướng của Tứ đế là:

Bốn hành tướng Khổ đế: Vô thường tướng, Khổ tướng, Không tướng, Vô ngã tướng.

Bốn hành tướng Tập đế: Nhân tướng, Tập tướng, Sinh tướng, Duyên tướng.

Bốn hành tướng Diệt đế: Diệt tướng, Tĩnh tướng, Diệu tướng, Ly tướng.

Bốn hành tướng Đạo đế: Đạo tướng, Như tướng, Hành tướng, Xuất tướng.

Dưới đây trước tiên xin bàn về Khổ đế.