Thư của Thống đốc Pháp toàn quyền tại Việt Nam
Hà Nội, ngày 15 tháng 2 năm 1886
Gửi Đình nguyên Hoàng giáp Nguyễn Quang Bích, đương chức Hiệp thống Bắc Kỳ quân vụ đại thần, Thuần trung tướng!
Tôi là Pôn Be được Chính phủ Pháp cử sang giữ chức thống đốc toàn quyền Việt Nam, thay cho thống tướng Đờ Cuốc-xy. Được vinh dự sang kinh lý nước Việt Nam với sự nghiệp bảo hộ, khai hóa trên cơ sở tình hữu nghị đã được xác lập hàng trăm năm nay. Người nước Nam đến nay quá nửa quân dân đã theo về, đồng tình ủng hộ, tán thành chính sách bảo hộ của Pháp mà mong mỏi sự hòa hiếu giữa hai quốc gia, dân tộc đề cùng phát triển kinh tế, xã hội.
Không ngờ những người sỹ phu văn thân như các người lại kết đảng làm càn. Đưa Vua Ham Nghi mà chúng tôi dựng lên chạy ra rừng núi, kêu gọi Cần Vương chống lại chính quyền, binh lính của nước Pháp. Chúng tôi đã chẳng nỡ dùng sức mạnh quân sự với binh hùng, tướng mạnh, vũ khí tối tân để hủy diệt kinh thành, giết hại vua tôi của nước các người. Chỉ trừng trị, kết tội kẻ phản nghịch như những tên phụ chính Nguyễn Văn Tường, Phạm Thận Duật và đang truy lùng những tên thủ phạm Tôn Thất Thuyết, Trần Xuân Soạn, Nguyễn Phạm Tuân. Các người là sỹ phu, văn thân, quan lại của nhà nước phong kiến Việt Nam đốn mạt, hèn nhát, mông muội như một lũ man di. Thế mà dám chống lại quân đội Pháp hùng cường, tội đáng phải nghiêm trị, phải diệt trừ nhưng chúng tôi thực thi chính sách nhân đạo, mong muốn các ông ra đầu thú, để từ nay Pháp-Việt không còn cái họa binh đao nữa. Hòa bình và ổn định là điều kiện phát triển để An Nam còn trong tối tăm, lạc hậu theo kịp văn minh mẫu quốc Pháp và phương Tây.
Chúng tôi tin tưởng vào sự tỉnh ngộ của quan quân, không nên dùng những thứ vũ khí thô sơ, cũ kỹ để chống lại quân đội Pháp có binh tinh, kỹ thuật tinh xảo và hiện đại. Con người và vũ khí của các ông còn lâu mới đủ sức đánh thắng quân đội Pháp và nhà nước Pháp được xây dựng trên cơ sở nền Cộng hòa và chế độ tư bản. Các ông dù có tinh thần yêu nước và chủ nghĩa anh hùng dân tộc tự cường đến đâu thì các ông vẫn cứ thua. Cái thời cái thế của các ông không còn mà dựa vào nữa. Thời thế đổi thay rồi, một trí thức lớn như ngài tự nghĩ mà có hành động chuyển biến hợp với thời đại thì hơn. Về hàng chúng tôi, quan quân sẽ được nhà nước bảo hộ ân xá, cho qua mọi tội lỗi. Người thích cộng sự sẽ được nhận chức cũ, tùy theo công trạng sẽ được thăng thưởng lên. Chúng tôi nói lời, giữ lời không lật lọng như người nhà Thanh, Trung Quốc mà các ông còn nuôi hy vọng dựa vào.
Tôi rất tôn trọng nhân cách riêng của ngài Đình Nguyên Hoàng giáp, Hiệp thống Bắc Kỳ quân vụ đại thần, Thuần trung tướng Nguyễn Quang Bích. Ngài hiểu cho, tôi không phải là một tướng quân chỉ là một trí thức Pháp được thăng chức thống đốc toàn quyền Việt Nam, rất hân hạnh được đón tiếp ngài ở Hà Nội và lấy danh nghĩa cá nhân sẽ bảo đảm mọi quyền lợi riêng của ngài. Vua Đồng Khánh đang mong mỏi khôn nguôi người tài giỏi như Đình nguyên Hoàng Giáp Nguyễn Quang Bích trở về phụng sự cho trọn tình nghĩa vua tôi. Cái chức danh quan phụ chính đại thần của triều đình An Nam đang tha thiết chờ ngài về đảm nhận.
Cuối thư, nhân ngày đầu xuân năm mới, tôi xin chúc ngài mạnh khỏe, an khang! Mong nhận được thư trả lời và hân hạnh được gặp gỡ!
Kính thư
Thống đốc Pháp tại Việt Nam
Paul Bert