“Tâm quang tắc minh1,
Tâm đại tắc quảng2,
Tâm minh tắc thanh3,
Tâm không tắc hữu,
Tâm hữu tắc hỷ,
Tâm đức tắc chính4,
Tâm đạo tắc bình5,
Tâm từ tắc ái,
Tâm lượng tắc dung6”.
Để trở thành một người biết đối nhân xử thế, chúng ta có đến hàng muôn vàn phương cách tu dưỡng, nhưng “tâm bình khí hòa” lại mới là “tu dưỡng của tu dưỡng”.
1 Ý nói: luôn giữ được tâm thái bình tĩnh, không nổi nóng, sân giận.
Nếu bạn “tâm không bình”, thì chắc chắn khi tiếp xúc với bạn, người khác sẽ biết bạn là người có định kiến, có thành kiến trong đối nhân xử thế. Nó cũng sẽ khiến người khác cảm thấy bạn là người phân biệt thân sơ, công tư, thiệt hơn, từ đó làm họ chỉ muốn xa lánh bạn. Nếu bạn “khí không hòa”, ắt sẽ khiến người khác cảm thấy bạn bụng dạ hẹp hòi, nóng nảy, chấp nhặt tiểu tiết, từ đó cũng không dám gần gũi bạn.
Chỉ đáng tiếc, tâm của chúng ta thường đều là tâm phiền ý loạn, nóng nảy hấp tấp, tâm tư bất công, tâm ám bất minh. Cũng vì thế mà “nhà máy trái tim” không cho ra đời được các sản phẩm tốt. Giả sử chúng ta giữ được tâm bình thì nguồn năng lượng nội sinh của tâm mới càng được tăng cường, sản phẩm xuất sinh ra từ tâm càng thêm tốt đẹp. Cho nên nói rằng:
“Tâm quang tắc minh1,
Tâm đại tắc quảng2,
Tâm minh tắc thanh3,
Tâm không tắc hữu,
Tâm hữu tắc hỷ,
Tâm đức tắc chính4,
Tâm đạo tắc bình5,
Tâm từ tắc ái,
Tâm lượng tắc dung6”.
1 Tạm hiểu: Tâm sáng suốt tất hành xử minh mẫn.
2 Tạm hiểu: Tâm rộng lớn tất biết lo chuyện lớn lao.
3 Tạm hiểu: Tâm trong sáng tất sẽ thanh bạch.
4 Tạm hiểu: Tâm có đức tất làm người chính trực.
5 Tạm hiểu: Tâm có đạo tất sẽ bình hòa.
6 Tạm hiểu: Tâm rộng lượng tất biết khoan dung.
Tâm bình là vô cùng quan trọng, như có câu đối rằng:
“Nguyện thương Phật thủ song thùy hạ,
Mạc đắc nhân tâm nhất dạng bình”.
Nghĩa là:
“Nguyện đôi tay Đức Phật rủ xuống thế gian
Xoa dịu lòng người ngổn ngang chìm nổi”.1
1 Tương truyền đây là câu đối không biết do ai khắc tại Phật kham, chùa Vạn Niên, núi Nga Mi, Trung Quốc. Ý tứ xuất phát từ câu: “Dùng đôi tay quý này tiếp độ chúng sinh” trong Quán Vô Lượng Thọ kinh.
Tâm không bình, thì tự nhiên hết nạn nọ đến nạn kia sẽ nối nhau tìm đến trên đường đời. Giả sử đã giữ được tâm bình rồi, vẫn còn cần bồi dưỡng thêm khí hòa. Khi một người gặp gỡ người khác, tâm người đó có bình hay không sẽ chẳng dễ gì nhìn ra được, nhưng khí người đó có hòa hay không lại rất dễ dàng phát hiện.
Khí là hình trạng của sắc, cho nên còn gọi là khí sắc. Người khác nhìn vào bạn, không những có thể đánh giá được khí sắc của bạn, mà còn có thể đoán biết được khí vị, khí lượng, khí khái, khí tiết, khí chất của bạn nữa. Cho nên, đối với nhân tâm:
“Nộ tắc khí nghịch,
Hỷ tắc khí hòa1;
Bi tắc khí tiêu,
Khủng tắc khí chuyển2;
Hàn tắc khí bế,
Thử tắc khí tiết3;
Kinh tắc khí loạn,
Lao tắc khí giảm4;
Tư tắc khí kết,
Oán tắc khí tồn”.5
1 Tạm hiểu: Tức giận thì trường khí bốc lên, vui mừng thì trường khí ôn hòa.
2 Tạm hiểu: Buồn bã thì trường khí tiêu tán, sợ hãi thì trường khí chuyển động.
3 Tạm hiểu: Lạnh thì trường khí đóng lại, nóng thì trường khí tiết ra.
4 Tạm hiểu: Sợ hãi thì trường khí loạn động, mệt mỏi thì trường khí giảm sút.
5 Tạm hiểu: Suy tư thì trường khí ngưng đọng, oán hận thì trường khí tổn hại.
Ở trong thuận cảnh, chúng ta rất dễ giữ tâm bình khí hòa. Nhưng một khi rơi vào nghịch cảnh, chúng ta liền dễ dàng đánh mất đi sự bình tĩnh nơi nội tâm. Bình tâm tĩnh khí không phải dùng cho lúc an tĩnh nhàn hạ, mà là cần dùng khi cấp bách nguy nan. Đại tướng dẫn quân đánh trận, nếu có thể giữ tâm bình khí hòa, tất có được lý trí sáng suốt để tùy cơ ứng biến. Thương nhân trên thương trường trong vòng xoáy của tranh đua mưu cầu lợi ích, nếu có thể giữ tâm bình khí hòa và thản nhiên như không thì tất sẽ giành thắng lợi chung cuộc. Cũng giống như học sinh mỗi khi đi thi chỉ cần giữ được tâm bình khí hòa, tất sẽ có được thành tích đáng nể. Cảnh sát khi làm nhiệm vụ nếu có thể giữ tâm bình khí hòa, tất sẽ làm tròn nhiệm vụ và được nhân dân mến phục.
Một người cần có bao nhiêu đạo đức, học vấn, năng lực, rất khó ước định, nhưng tâm bình khí hòa lại là thứ nhất định phải tu dưỡng.