Sống trên đời, có kiểu người thà chết cũng không chịu nhận mình sai, nhưng cũng có người vừa thấy sai liền sửa ngay.
Người thà chết cũng không nhận mình sai thật sự vô cùng đáng thương. Bởi họ giống như người mặc bộ quần áo nhơ bẩn vô cùng, nhưng nhất định không chịu thay giặt, để mặc cho cả người nhơ nhớp lại không biết đường tắm gội cho sạch. Đến nỗi, mùi hôi khủng khiếp dọa người, khiến không ai dám ở gần. Thậm chí, vừa trông thấy họ, người khác phải lùi lại ba bước, lẳng lặng tránh xa, nhưng bản thân họ lại không hề hay biết. Người như vậy, há chẳng đáng thương lắm sao?
Sai lầm chính là sơ suất, nên có câu: “Con người đâu phải thánh hiền, ai mà không có lỗi”1. Lỡ có điều sơ suất, miễn không phải là tội ác cùng cực và biết sửa sai, thì cũng là: “Biết lỗi rồi quyết sửa, thì còn gì tốt hơn”2. Những người không chịu sửa sai cũng giống như một bức tường đen kín, vì sao không tô điểm thêm cho nó một chút màu sắc? Thật giống như một món ăn chua chát vô cùng, vì sao không khéo thêm vào ít nước để dịu đi cái vị chua chát của nó?
1 Trích từ Đệ tử quy, Âm Hán Việt: “Nhân phi Thánh hiền, thục năng vô quá”.
2 Trích từ Đệ tử quy, Âm Hán Việt: “Tri quá tất cải, thiện mạc đại yên”.
Biết nhận sai luôn là một đức tính tốt đẹp. Thời xưa, tăng chúng sống trong chùa không hay gây gổ cãi vã, thường hòa hợp như nước với sữa, là bởi vì mọi người đã học được cách biết sai và nhận lỗi về mình. Ví dụ trong nhà chùa có một số câu nói cửa miệng: “Đệ tử đã mạo phạm đến sư phụ rồi. Tội lỗi, tội lỗi”; “Sư huynh là bậc học nhiều hiểu rộng, tiểu đệ ngu muội xin huynh trưởng từ bi chỉ dạy thêm ạ!”; “Thật ngại quá, không thể phục vụ chu đáo cho sư huynh”; “Kính trên đại chúng hoan hỷ lượng thứ cho con”; “Đệ tử xin được thành tâm sám hối”. Cho nên, biết sai, nhận sai và đi đến sửa sai đều là những đức tính vô cùng đáng quý. Như vậy chẳng những không bị ai coi thường mình, ngược lại càng khiến người khác thêm phần quý trọng bạn.
Thời Chiến Quốc, lão tướng Liêm Pha1 nước Triệu khi biết mình sai liền giắt theo cây roi đến nhà Lạn Tương Như tạ tội. Đây chính là đức tính biết nhận lỗi vô cùng đáng quý. Câu chuyện về thành ngữ “Nguy hiểm như trứng xếp chồng”2 cũng là minh chứng cho tầm quan trọng của việc “Biết sai còn có cơ hội sửa sai”.
1 Liêm Pha là danh tướng thời Chiến quốc. Ông từng làm tướng nước Triệu, nước Ngụy và nước Sở. Xem thêm câu chuyện thành ngữ “Phụ kinh thỉnh tội” trong Sử ký của Tư Mã Thiên.
2 Nguyên văn thành ngữ: “Lũy noãn chi nguy”. Đại ý: Vương Kê hỏi Phạm Thư “Theo ông, nước Tần hiện giờ ra sao?” Phạm Thư nói: “Tần giờ nguy cấp như trứng chồng lên nhau”.
Đế vương thời xưa tự hạ “Tội kỷ chiếu”1 công khai nhận lỗi với muôn dân và lập tức sửa đổi, đây được xem là hành động thực tiễn của việc “biết sai liền sửa”. Bạn bè với nhau, biết sai liền ngỏ lời xin lỗi thì lập tức có thể bắt tay làm hòa, giúp cho tình bạn ấy được gắn kết dài lâu.
1 Chiếu tự kể tội bản thân.
Bài văn hay phải bao lần chỉnh sửa, bức danh họa cũng phải qua nhiều lần bôi xóa. Cây cối hoa cỏ cũng phải cắt tỉa uốn nắn mới ra hình, thành dáng. Râu tóc cũng phải cắt tỉa mới gọn gàng đẹp đẽ, vậy vì sao lại không chịu sửa sai?
Việc sửa sai vốn là chuyện không của riêng ai, vì ngay đến như bậc thánh hiền cũng có lúc mắc phải sai lầm. Hơn nữa, chỉ cần một người hết lòng sửa sai thì người đó cũng vẫn coi như là người hiền đức.
Trong gia đình, cũng không nhất định luôn là con cái nhận sai với cha mẹ, nếu cha mẹ có thể nhận sai với con cái thì nhất định có thể bồi đắp tình cảm từ hai phía ngày càng sâu đậm. Trong đơn vị cơ quan, cũng không nhất định luôn là nhân viên nhận lỗi với sếp, nếu sếp có thể nhận lỗi trước nhân viên tất nhiên sẽ càng nhận được sự ủng hộ nhiệt tâm hơn từ cấp dưới.
Thực ra, việc nhận sai không có sự phân biệt già trẻ trai gái, ai ai cũng có thể thực hành đức tính tốt đẹp này để dần dần tự hoàn thiện nhân cách trọn vẹn nhất có thể.