T
rong một thế giới mà quyền lực được khẳng định qua địa vị và tài sản tích lũy, thì thật khó để mọi người nhận ra rằng bình an là một sức mạnh. Nhưng quả thật bình an nội tâm chính là nguồn sức mạnh nội tại hiện hữu trong ta. Để hiểu và trải nghiệm rõ hơn về điều này, trước tiên, chúng ta cần làm sáng tỏ những quan niệm sai lầm đang che mờ đi ý nghĩa thật sự của bình an và làm xao nhãng ý muốn tạo dựng nên một cuộc sống an bình.
Quan niệm sai lầm 1
Bình an chỉ đơn giản là sự vắng bóng của chiến tranh
Điều này rõ ràng không đúng!
Trong khi có thể không có cuộc chiến nào giữa các quốc gia, nhưng bao giờ cũng có vô vàn xung đột, tranh cãi diễn ra trong các mối quan hệ, trong cuộc sống đời thường. Bao giờ sự tức giận và nỗi thất vọng cũng hiện diện trong tâm trí con người. Sự oán giận và nỗi sợ hãi luôn giằng xé lấy trái tim. Những mâu thuẫn trong nội tâm thì dường như không có giới hạn, chúng ta có thể đem những âu lo, phiền muộn của bản thân chuyển sang người khác mà không lường trước được hết sức lan tỏa cũng như tác hại của nó.
Quan niệm sai lầm 2
Chốn bình an chỉ dành cho những người yếu đuối, nhút nhát!
Thật ra, ngược lại mới đúng!
Khi người lãnh đạo đánh mất sự điềm tĩnh của mình, họ trở nên không còn đủ sáng suốt và đáng tin cậy nữa. Do vậy, nền tảng cho sự lãnh đạo hiệu quả là khả năng duy trì một trạng thái điềm tĩnh, một tấm lòng rộng mở và bao dung. Chính bình an nội tâm là nơi đáng tin cậy nhất để chúng ta bảo vệ nhân cách của mình, chúng ta sẽ học được từ đó cách tạo dựng lòng tin, tôn trọng người khác cũng như nâng cao giá trị bản thân. Nếu chúng ta thường xuyên mất bình tĩnh, nếu chúng ta cảm thấy mình có ý muốn kiểm soát và điều khiển người khác để giữ chắc cái vị trí, địa vị của mình, thì đó là dấu hiệu cho biết chúng ta đang trong tình trạng rối loạn tinh thần và đánh mất sự tự tin vốn có. Nếu không tôn trọng và tin tưởng bản thân với vai trò người lãnh đạo, chúng ta không thể lãnh đạo, dẫn dắt được ai. Khi William Hague, nhà lãnh đạo trước đây của Đảng Bảo thủ Anh được hỏi rằng phẩm chất nào quan trọng nhất mà nhà lãnh đạo mới của Đảng cần có, ông đã chia sẻ từ kinh nghiệm của mình: “Đó là khả năng giữ điềm tĩnh khi xung quanh đang trong trạng thái hoảng loạn”. Thật sự đây không chỉ là một sự trải nghiệm mà còn là một bài học cần thiết cho những ai muốn trở thành nhà lãnh đạo hiệu quả.
Quan niệm sai lầm 3
Bình an nghĩa là nhún mình trước kẻ khác!
Không. Bình an là để thông suốt mọi việc.
Bình an không có nghĩa là dễ phục tùng, dễ bị sai bảo. Bình an nội tâm đích thực là điều kiện cơ bản cho tính quyết đoán. Đâu cần cứ phải thị uy với người khác mới là cách thể hiện sức mạnh của mình, nó chỉ càng bộc lộ thêm sự tức giận hoặc nỗi sợ hãi đang trỗi dậy bên trong mà thôi. Tức giận và sợ hãi là hai dấu hiệu thông thường nhất của sự yếu đuối về tinh thần, dẫn đến mâu thuẫn và chia rẽ trong các mối quan hệ với mọi người xung quanh. Trong khi bình an nội tâm mới là sức mạnh thật sự, cho phép ta vững vàng đối mặt với mọi hoàn cảnh thể hiện qua thái độ chấp nhận và tôn trọng. Sợ hãi và giận dữ không giúp ta đủ tỉnh táo để lắng nghe người khác, phân tích cặn kẽ mọi vấn đề và không thể tìm ra được lời giải đáp thích hợp nhất có thể. Còn bình an thì ngược lại, nó mang đến sự tự tin nhìn thẳng vào vấn đề, thể hiện sự lắng nghe chân thành để thông hiểu mọi việc một cách sâu sắc.
Quan niệm sai lầm 4
Bình an đồng nghĩa với chấp nhận thất bại.
Không hề!
Ý tưởng đó chỉ dành cho những ai vẫn còn tin vào sự cạnh tranh - vốn chỉ mở đầu cho mâu thuẫn và tạo ra căng thẳng liên tục - và những ai vẫn còn nuôi lấy ảo tưởng xưa cũ cho rằng trong cuộc sống lúc nào cũng phải có người chiến thắng và kẻ thất bại. Cuộc đời này là một cuộc chơi lớn, chiến thắng được dành để chia đều cho tất cả mọi người, ở đó, chỉ có những kẻ tự tách mình ra trở thành kẻ thù của đồng loại mới sợ hãi và tức giận.
Được sống trong bình an là một chiến thắng chứ không phải là thất bại. Mặc dù mỗi người đều có một trải nghiệm cá nhân khác nhau nhưng khi đã đạt được tâm thức chung này nghĩa là chúng ta đã cùng chia sẻ một cảm hứng chiến thắng dâng tràn. Khi chúng ta đạt được bình an nội tâm, thì mọi người xung quanh, gần cũng như xa, đều có thể cảm nhận được và trở nên bình an. Chúng ta có thể đánh mất bình an của mình nhất thời, nhưng bình an mãi mãi tồn tại trong con người ta. Tuy nhiên, do đã để lạc mất bình an quá lâu, và thất bại trong việc tìm kiếm nên nhiều người biện hộ rằng bình an chỉ dành cho những người thất bại. Đến một lúc nào đó, họ cũng sẽ nhận ra được rằng bình an chính là sức mạnh. Sức mạnh ấy cho phép chúng ta xua tan đi các ảo tưởng và thay đổi những thói quen cũ - đó là những suy nghĩ cho rằng cuộc sống là phải cạnh tranh để sinh tồn.
Quan niệm sai lầm 5
Để duy trì bình an nội tâm, ta phải tách biệt với thế giới.
Sự thật thì ngược lại!
Chúng ta chỉ có thể cảm nhận được thế giới một cách đầy đủ nhất khi để tâm hồn mình ở chốn bình an. Tuy nhiên, nhiều người vẫn nghĩ rằng để duy trì được bình an, chúng ta phải chạy trốn khỏi thế giới, chạy trốn khỏi cuộc sống hiện tại, có như thế chúng ta mới không bị vướng bận vào đủ mọi vấn đề liên quan đến mình. Nó cũng giống như việc trút bỏ mọi trách nhiệm của mình với cuộc đời, buông bỏ để mong tìm được một nơi nào đó thư thái trong tâm hồn.
Với suy nghĩ này, chúng ta đang đi ngược lại sự vận hành tự nhiên của sự bình an. Mỗi lần thực tập bắt đầu cho chuyến hành trình quay trở về “ngôi nhà bình an” là một lần chúng ta để tâm trí mình đi vào cuộc đời sâu sắc hơn. Vì chỉ những lúc đó chúng ta mới chú tâm được vào từng khía cạnh khác nhau, mà nếu cứ tất bật bận rộn với những hoài nghi, chúng ta khó có thể tìm ra được. Sự thật của việc duy trì bình an nội tâm là bản thân mỗi chúng ta dành ra cho mình một khoảng thời gian nhất định để thực hành suy ngẫm trong yên lặng. Kiên nhẫn để tìm ra lời giải đáp cho cuộc sống đang mới mẻ từng ngày chứ không phải lảng tránh, tìm nơi an nghỉ.
Từ lúc nào đó trong cuộc đời, chúng ta đã phát triển thói quen lo âu, bối rối và sẽ có cảm giác “thèm muốn” dữ dội nếu hoàn toàn tách mình khỏi thế giới mà ta đã từng bị “nghiện” cảm xúc. Đây cũng là lý do tại sao người mới thực hành thiền thường dễ nản lòng ngay từ những nỗ lực đầu tiên và nghi ngờ giá trị của thiền định. Đó là vì ban đầu, thói quen phụ thuộc vào những điều bên ngoài vẫn còn rất mạnh mẽ trong tâm thức người tập thiền. Cho nên khi mới bắt đầu thực hành thiền, tốt nhất chỉ nên thiền ngắn, rồi lại tham gia vào các hoạt động thường ngày, sau đó lại thiền một lúc, rồi tiếp tục công việc của mình. Nếu ta tập trung năng lượng quá mức cần thiết, sau vài giờ, nó sẽ trở nên phản tác dụng. Vì vậy hãy biết tiết chế và kiên trì thực hành, không chỉ với thiền định mà còn trong nhiều công việc khác.
Quan niệm sai lầm 6
Tập trung cho bản thân mới đạt được bình an nội tâm.
Điều này chỉ đúng một phần nào đó mà thôi.
Khi mới bắt đầu, để học cách giữ bình an trong mọi tình huống, chúng ta cần phải thực hành ở một nơi nào đó tách biệt, yên tĩnh, nhằm giúp ta hoàn toàn tập trung nhận thức về bản thân. Nhưng hành động bề mặt có tính chất hướng nội này lại gieo vào cảm nhận của nhiều người như một việc làm ích kỷ, chỉ mang tính cá nhân. Một lần nữa, trải nghiệm thực tế chứng minh rằng khi chúng ta thật sự sống với bản chất của mình - bản chất bình an, chúng ta sẽ cảm nhận được một sự nối kết sâu sắc với mọi người xung quanh, chứ không riêng gì với một vài thành viên trong gia đình và bạn bè thân quen. Khi tái khám phá trở lại trạng thái nội tâm đích thực này, chúng ta càng hiểu thêm về bản thân mình đồng thời cảm nhận được sự thống nhất, mối quan hệ mạnh mẽ với tất cả mọi người. Tình đoàn kết chỉ được xác lập khi mỗi cá nhân đều hiểu rõ về bản thân mình, trong đó có những quyền và nghĩa vụ mà mỗi người phải thực hiện.
Tuy nhiên, nếu động cơ tìm kiếm bình an nội tâm của ta chỉ là để cảm thấy tốt hơn cho bản thân mình thì chúng ta sẽ khó tiến đến được nhận thức này. Vì mỗi người có một cuộc đời riêng nhưng chúng ta lại không được hoàn toàn sở hữu điều gì cả - từ tài sản, công việc… - ngoại trừ một thứ đó là bình an nội tâm. Đó là điều duy nhất chúng ta được sử dụng và khi dùng nó để phục vụ người khác, chúng ta sẽ càng nhận lại nhiều hơn.
Quan niệm sai lầm 7
Bình an đồng nghĩa với trạng thái trì trệ.
Ngược lại, nó là sự sáng tạo.
Nếu chúng ta thật sự đang sống đúng với bản chất của mình, sống trong trạng thái bình an nội tâm tự nhiên, nghĩa là chẳng có gì tiêu cực đang diễn ra trong ta. Khi đó, chúng ta thoát khỏi mọi lo âu, ham muốn, sợ hãi, lo lắng và giận dữ; chúng ta hoàn toàn cởi mở, không ai và chẳng điều gì có thể ảnh hưởng, làm tổn thương hay phiền lòng ta, bất kể họ nói hay làm gì. Tâm trí ta lúc đó sẽ tĩnh lặng và thanh khiết, đám mây cảm xúc không còn che mờ con mắt của trí tuệ, chúng ta sẽ nhanh chóng nắm bắt được hoàn cảnh thực tại của mình và đưa ra quyết định nhanh nhất.
Hãy thử hình dung bạn đang đi lang thang trong khu rừng. Bất thình lình, một con cọp nhảy ra trước mặt, cách bạn chừng 30 thước. Bạn sẽ làm gì? Bỏ chạy. Tại sao? Vì sợ. Ai tạo ra nỗi sợ của bạn? Con hổ ư? Hay là bạn? Trong vòng 5 giây sau khi nhìn thấy con hổ, tâm trí bạn tạo ra ngay hình ảnh “con hổ nhào tới và gặm nhấm thân xác bạn”. Rồi bạn dùng hình ảnh đó để tự gây nên cảm giác kinh hoàng cho mình.
Nhưng bạn có thể làm điều gì khác đây? Vào những lúc như thế, bạn sẽ có những lựa chọn nào? Bạn có thể đứng yên, bạn có thể bước qua một bên thật chậm, bạn có thể leo lên cây, bạn có thể nhặt lấy hòn đá và sẵn sàng chiến đấu... Có rất nhiều cách để bạn có thể thoát khỏi nguy hiểm nhưng chìa khóa quan trọng nhất vẫn nằm ở chính bạn, đó là sự bình tĩnh không để nỗi lo sợ ám ảnh chi phối.
Hình ảnh con hổ chỉ là một ví dụ cho những điều bất ngờ chúng ta gặp phải trong cuộc sống mà thôi, mà cuộc sống thì luôn ẩn chứa những điều bất ngờ “thú vị” như thế. Nó vừa là thử thách đồng thời vừa là cơ hội để chúng ta thể hiện bản lĩnh của chính mình. Sự thông minh, sáng suốt khi ứng phó với hoàn cảnh chỉ được tạo ra khi ta giữ được một tinh thần trong tĩnh lặng, bình an. Không những vậy, nó còn là yếu tố kích thích sự sáng tạo phát triển.
Cũng như nhiều người, có lẽ chúng ta chưa nhận ra mục đích sống thật sự chính là tận hưởng niềm vui sáng tạo nên cuộc sống. Chúng ta được sinh ra không phải để “nhận lấy cuộc sống”, mà chúng ta đến để tạo ra cuộc sống của chính mình. Đó là sự thật. Mọi thứ trong cuộc đời là kết quả từ suy nghĩ của ta. Chất lượng suy nghĩ phụ thuộc vào chất lượng của ý thức. Suy nghĩ, lựa chọn, quyết định, và theo đó là số phận, tất cả đều bắt nguồn từ trạng thái nhận thức của con người. Khi chúng ta học cách liên tục sống trong trạng thái bình an, trong mọi hoàn cảnh, chúng ta sẽ sáng tạo nên cuộc đời hạnh phúc và mãn nguyện. Ngược lại, nếu để cho cơn giận hay sự sợ hãi can thiệp vào cuộc đời mình, nó sẽ định hình nên số phận không như ý muốn của chúng ta.
Tâm trí điềm tĩnh nhanh chóng đưa ra quyết định sáng suốt
Đây là câu chuyện có thật đã xảy ra cách nay nhiều năm. Đêm hôm ấy, anh bạn của tôi về nhà muộn, cậu ấy phải băng qua vài con phố ở New York. Khi đi vào một con hẻm nhỏ, bất ngờ, 3 thanh niên lạ mặt xuất hiện và tiến lại gần anh. Qua cử chỉ và thái độ của họ, anh biết rằng mình sắp bị cướp. Khi họ đến gần hơn, anh ấy giơ tay lên và nói “Này, khoan đã, tôi muốn hát và nhảy cho các anh xem”. Dù có hơi run và e sợ trước 3 gã thanh niên kia, nhưng anh cũng cố diễn trò. Anh ấy dần tiến về phía họ, rồi từ từ lùi về sau, và lại tiến đến gần hơn, rồi lùi ra xa hơn. Tận dụng cơ hội mấy gã thanh niên kia đang mất cảnh giác, anh nhanh chóng chạy ra đường lớn và tẩu thoát. Thật tuyệt vời! Trong tình huống ấy, làm sao mà anh ấy lại có thể làm được điều đó trong khi hầu như ai cũng đờ người ra vì sợ? Bởi vì khi đó, anh bạn tôi đã giữ tâm trí điềm tĩnh để có thể nhanh trí sáng tạo và đưa ra giải pháp tức thời giúp mình thoát khỏi tình huống ngặt nghèo. Xin tiết lộ thêm một bí mật là: anh bạn ấy đã thực hành thiền định thường xuyên từ hơn 20 năm trước.