Nguyễn Hân, áo nâu cộc vá vai, lê đôi guốc vỡ ra trước vành móng ngựa. Mặt xám đen, hốc hác, tóc hoa râm: trông những vết răn trên trán, ta có thể đoán phỏng được cái đời lam lũ, vất vả của người cu li xe đã gần hết đời làm nô lệ miếng ăn.
VIÊN THÔNG NGÔN - Bỏ guốc ra! Trong tòa ai cho phép đi guốc!
Ngơ ngác, Nguyễn Hân nhìn viên thông ngôn một cách sợ hãi, như đương đem hết trí khôn ra để hiểu tại làm sao đi giầy tây lộp cộp vào tòa thì đi được, mà kéo guốc vào tòa lại cấm...
VIÊN THÔNG NGÔN (gắt) - Súc vật! Sao không bỏ guốc ra?
Sợ sệt e dè, Nguyễn Hân cúi đầu trước câu chửi rủa, lẳng lặng bỏ đôi guốc ra, rồi cúi xuống cầm lên. Lúc đó, trên nét mặt Hân hiện ra vẻ nhẫn nhục vô cùng, nhẫn nhục như cái kiếp sống đầy đọa của anh ta.
ÔNG CHÁNH ÁN - Anh bị buộc vào tội thiện thủ áo tơi cánh gà của cai xe. Có không?
NGUYỄN HÂN (ngơ ngác) - Thiện thủ? Tôi chỉ có bỏ xe thôi.
ÔNG CHÁNH ÁN - Chính vậy. Anh thuê xe rồi bỏ xe ở phố vắng. Đến lúc cai xe tìm thấy, thì không còn áo tơi cánh gà nữa...
NGUYÊN HÂN - Cái đó, con không biết. Lúc con bỏ, thì trong hòm xe còn đủ cả. Chắc là anh cai xe, anh ấy thù con, anh ấy giấu, rồi đổ riệt cho con. Con oan...
Giọng nói có vẻ thành thực, thiết tha.
ÔNG CHÁNH ÁN - Nhưng vì cớ gì anh bỏ xe?
NGUYỄN HÂN - Bẩm con kiếm không đủ tiền thuế, nếu đem về trả thì anh cai anh ấy đánh con chết mất. Con đi từ hai giờ chiều, đến tối mịt mới được hai cuốc xe. Suốt đêm kiếm thêm được có hai hào thì con biết làm thế nào?
Khóe mắt hơi đỏ, Nguyễn Hân vừa kể lể, vừa hồi tưởng lại cái cảnh tình đau đớn của một người phu xe kiếm không đủ trả tiền cai, buồn bã, lo lắng, sợ hãi cái người chỉ việc ngồi rồi đợi tiền mồ hôi nước mắt của người khác đem đến nộp.
Cái người tốt số ấy là cai Thôn. Cai Thôn đẫy đà to lớn, mặt bánh đúc, điểm hai con mắt lươn ti hí, ra đứng khai một cách mạnh bạo:
- Nó thuê rồi Nó bỏ. Đến lúc tìm được, thì mất cả áo tơi lẫn cánh gà.
- Người ta khai rằng, nếu đem xe về trả thì anh đánh. Có không?
- Không, bẩm thực không.
Câu trả lời dứt khoát, chắc nịch như thế cai Thôn. Nhưng nếu không đánh thì tội gì họ không về. Tuy vậy, luật lệ là luật lệ nặng thì phải chịu. Người phu xe khốn khổ kia bỏ xe, bỏ mất áo tơi cánh gà là phạm tội rồi.
ÔNG CHÁNH ÁN - Hai mươi ngày tù.
Lẳng lặng, Nguyễn Hân cúi đầu trở ra, tay vẫn xách đôi guốc, trên nét mặt thấy hiện ra lòng nhẫn nhục lúc này đã thoáng qua, lòng nhẫn nhục không bờ bến của hạng người đã quen chịu đựng những điều đau đớn, tủi nhục mà họ không hiểu tự đâu họ phải chịu.