Tiểu Vương được bạn tặng một chậu hoa mẫu đơn, điều kỳ lạ là những cánh hoa xung quanh xơ xác héo hon. Có người khuyên Tiểu Vương: “Hoa này tượng trưng cho phú quý, nhưng giờ đã không còn được tươi tốt, như vậy cho thấy phúc báo của bạn hiện đang cạn dần”. Nghe xong, Tiểu Vương thấy cũng có lý, liền mang chậu hoa trả lại cho bạn. Sau khi biết được lý do, người bạn mỉm cười và bảo Tiểu Vương: “Bạn cũng có thể giải thích với người ta là ‘phú quý vô biên’ mà!”
Cùng một sự vật sự việc, nhưng do mỗi người hiểu theo một hướng nên lý giải có khác biệt. Vì thế, “Đức Phật dùng một âm thanh diễn nói pháp, chúng sinh tùy căn cơ của mình mà lĩnh hội có cạn sâu bất đồng”, chính vì nhân duyên sai khác vậy.
Trong cuộc sống hằng ngày, mỗi ngày chúng ta đều đang tập cách nắm bắt tâm trạng, lời nói, việc làm, ánh mắt của người khác. Ví như một câu nói của người quản lý, nhân viên cấp dưới phải để tâm suy xét xem nó có hàm ý gì. Suy xét thể hiện sự hiểu biết của mỗi cá nhân. Công án của Thiền tông cần phải dùng tâm để tham cứu, mục đích quán sâu là để hiểu được ý chỉ của thiền.
Thế nhưng, chỉ hiểu thôi vẫn chưa đủ để có thể khai ngộ, mà cần phải tiến tới trực chỉ nhân tâm! Hiểu biết mang một ý nghĩa chung là suy luận. Mọi việc trên đời cần nên suy luận theo chiều hướng tích cực, để tránh hiểu nhầm thiện ý của người khác và làm hỏng việc tốt đẹp.
Hiểu biết đã có sự sai biệt, kết quả đương nhiên sẽ khác nhau. “Một quốc gia hai chế độ”, đôi bên đều có những nhận định riêng của mình. Khi máy bay gặp sự cố, người ta có thể tìm ra nguyên nhân từ hộp đen. Muốn có được bản báo cáo kiểm tra điều trị, phải thông qua sự giải thích của bác sĩ hội chẩn. Mật mã tình báo trong quân sự cũng phải nhờ các chuyên gia mới lý giải được. Thậm chí các nhà đầu tư, cần phải có các chuyên gia phân tích tình hình biến động của thị trường chứng khoán. Các nhà nghiên cứu chính trị làm nhiệm vụ tham mưu cho các đảng phái, ai có thể được bầu, và ai có thể tham gia nội các v.v.
Chỉ số kinh tế, hiệu quả giáo dục không những cần đưa ra đánh giá, phân tích chi tiết mà còn phải xem xét kỹ lưỡng. Ngay cả tình cảm con người cũng phải quan sát một cách tỉ mỉ. Điển hình như, bài thơ Nàng dâu mới của Vương Kiến có nói: “Ba ngày sau xuống bếp, rửa tay nấu canh này, tính mẹ chồng chưa biết, cô em chồng nếm thay”. Vì thế, cần quan sát những người xung quanh, nhìn mặt biết ý mà có thể khéo hiểu lòng người, đó cũng là sự thông suốt vậy.
Giải thích về khí tượng, động đất, hiện tượng thiên nhiên và gen di truyền. Đa phần mọi người đều chưa hiểu rõ, nên cần phải nhờ chuyên gia giải thích, công chúng mới có thể hiểu hết vấn đề. Như câu nói “thế nào là ý của Tổ sư từ Tây Trúc sang” trong nhà thiền, nghĩa là yêu cầu bạn phải tự mình tư duy nghĩa lý hàm ẩn trong đó, một khi đã thấu tỏ rồi mới có thể đại triệt đại ngộ.
Trước khi muốn hiểu được vấn đề, đầu tiên phải nắm bắt được bối cảnh để tránh hiểu sai ý. Có câu chuyện nói về hai vị đại thần tên là Giáp và Ất. Giáp thì luôn được quốc vương quý trọng hơn. Qua một thời gian quan sát Ất mới hiểu, hóa ra sau mỗi lần nhà vua khạc đờm, Giáp luôn kịp thời đến lau giúp, nhờ vậy được nhà vua ưu ái. Thấy vậy, Ất cũng muốn lau đờm giúp vua, bèn âm thầm chờ cơ hội. Một hôm, nhà vua vừa khạc đờm đến khóe miệng, Ất đã nhanh chân bước lên vấp một cái, nào ngờ đá văng chiếc răng cửa của nhà vua. Vấn đề ở chỗ ông ta không hiểu được mối quan hệ giữa thời gian và không gian, chẳng những không đạt được mục đích mà còn rước họa vào thân, kết quả lại đi quá xa so với điều mong muốn ban đầu.
Vì vậy, nắm bắt thời gian và không gian, thấu tỏ mọi chuyện ở đời, hiểu rõ nhân tình thế thái, thấu hiểu lòng người, liễu ngộ sinh tử và nhận diện chính mình, thực sự thì chỉ có bậc trí mới có thể thấu suốt được mà thôi.