H
ồi sinh viên, mỗi lần được về nhà cuối tháng, mạ tôi hiểu ý thằng con trai nên thường hái một mớ rau muống non bên vườn luộc lên rồi bóp với rau húng quế. Rau muống luộc chấm nước ruốc cũng ngon, nhưng tôi vẫn mê nhất món rau muống luộc bóp với rau quế thơm. Cái món này tôi ăn không biết chán nên mạ cứ nhìn tôi ăn mà hỏi: “Ở cư xá ăn uống thiếu thốn lắm con?” Tôi cười: “Dạ không mô mạ, chỉ tại con thích món rau muống bóp rau quế vườn nhà của mạ thôi!”
Tôi cũng rất thích món bột lọc trộn những ngày đông lạnh. Bột lọc luộc, trộn với tiêu, hành, nước mắm, tóp mỡ và rau răm; trộn xong là ăn liền thay cơm. Món ni mạ tôi cũng chế biến rất ngon. Ngon đến nỗi chú Hòa, một người quen thân của nhà tôi, mỗi lần ghé chơi đều hỏi ngay mạ tôi: “Ngày ni chị có làm món bột lọc trộn không để tui ngồi lại làm mấy chén?”
Cái xóm của tôi hồi đó nghèo nhưng sống tình cảm lắm. Nhà mô có miếng ngon thì bưng cho nhà bên cạnh một tô, một dĩa. Tôi còn nhớ cái món sắn xối mỡ nhà bác Toàn thỉnh thoảng bưng qua làm quà bữa ăn chiều cho nhà tôi. Nhớ nhà bác Chiu có người bà con ở phố cho một bì mì tôm to (hồi đó món mì tôm còn hiếm lắm). Bác sai con gái bưng cho nhà tôi một tô, hai anh em tôi giành nhau ăn làm đổ luôn cả tô mì xuống nền nhà. Nghe con gái về mách lại chuyện, bác bảo bưng cho chúng tôi tô khác. Rồi nhà ai bắt được con cá to hay cất rớ được nhiều cá mùa lụt cũng đều chia phần cho nhà hàng xóm có thêm bát canh chua ngon mùa mưa gió.
Nhưng nhớ nhất chuyện hễ nhà ai có con heo bị lơ ăn là mổ thịt, cả xóm cùng chia phần, đến mùa đong lúa coi như san sẻ cái rủi cho chủ nhà. Tôi nhớ câu nói rất chân tình của bác Chiu trong một lần chia phần thịt heo của nhà ông Thắng bị lơ ăn: “Ri coi như bà con mình buồn ngủ mà được gặp manh chiếu hà… hà… hà…”
Ở phố, đi ăn khuya là chuyện thường tình. Là mấy điểm ngõ vắng xôn xao gần chỗ cầu Trường Tiền, ga Huế, chợ An Cựu hay đầu đường Điện Biên Phủ… Cho dù khuya khoắt mưa lạnh đến chừng mô thì mấy quán bún, cháo vẫn mở cửa đón khách đến sáng…
Chuyện ăn khuya ở nông thôn bây chừ cũng đã có rồi, dù không nhiều hàng quán. Chứ còn hồi trước, quán ăn mở vào buổi tối đã hiếm huống chi là nửa đêm khuya. Nhưng người nông thôn cũng biết ăn khuya, chủ yếu là góp nhau mà ăn. Hồi ba tôi làm cán bộ hợp tác, có lần đến kỳ thanh quyết toán sổ sách chi đó, làm việc đến khuya. Nửa đêm, cả nhà đang ngon giấc, bỗng nghe sột soạt ngoài nhà bếp. Mở mắt ra thấy mấy bác, mấy chú đang nhổ lông gà. Tôi thích lắm, không phải vì sắp được ăn thịt gà mà tự nhiên thấy nhà như có giỗ, mà lại nửa đêm mưa gió nữa.
Người làm gà, người thổi bếp bắc cháo, người hái rau răm, nhổ ném. Ngặt nỗi vồn ném nhà tôi vừa bán xong sáng hôm đó, rau răm lại không trồng sẵn trong vườn. Rứa là tôi được giao nhiệm vụ dẫn một chú qua nhà hàng xóm cắt rau răm, nhổ ném. Trời tối nhưng không được rọi đèn pin vì sợ chó sủa, chủ nhà tưởng ăn trộm thì nguy nên mò mẫm trong đêm mà cắt rau, nhổ ném. Thực ra, mấy cây ném, mấy ngọn rau răm ở nông thôn thì xin cũng được, nhưng đó là vào ban ngày, còn ban đêm chẳng lẽ thức chủ nhà dậy mà xin… Thịt gà xé bóp rau răm, cháo gà nấu ném ăn trong đêm lạnh, bụng đang đói thì ai cũng biết độ ngon như thế nào rồi. Chỉ có điều tôi đang ăn dở miếng thịt gà thì nghe một bác dặn: “Ăn ri ngày mai đi học đừng méc mấy đứa bạn nghe con!”
Khi tôi học cấp 3 thì đã có mấy quán trong làng hay ở làng bên cạnh bán vào đêm, khoảng chín giờ tối thì đóng cửa. Nhớ nhất là những lần đi ăn bánh bột lọc trần ở nhà o Song ngay đầu làng bên giáp với chợ quê tôi. Đó là một căn nhà tranh nhỏ, cửa cài ngang bằng một thanh tre. Trời lạnh nên chủ nhà phải đóng cửa, nhưng vẫn sáng đèn bên trong nghĩa là o Song còn thức bán. Bánh lọc làm xong để sẵn, khi khách đến, o mới bỏ vô nồi nước sôi luộc mà ăn cho nóng. Sở dĩ mấy thằng học trò thích lên nhà o Song ăn bánh lọc không chỉ vì bánh ngon mà bởi o còn có một o con gái mới lớn rất mặn mà nữa…
Ở gần trường cấp 3 nơi tôi học cũng có một quán bán khuya của o Quyết. Đó là quán bún nước mắm. Những lần ở lại nhà trọ hay đi trực trường, mấy thằng trong lớp cùng góp tiền, kéo về quán o Quyết ăn bún nước mắm. Nói rõ luôn là quán này chỉ có bún con (bún được vắt thành từng lọn nhỏ gọi là con bún) ăn với nước mắm biển đặc sệt ớt, thêm ít rau xanh chứ không có thịt chả chi cả, nhưng ngon và ấm người hẳn.
Nói chuyện ăn khuya lại nhớ chuyện ôn Tâm ở xóm tôi đi bán mì tôm, trứng lộn cho mấy sòng bài ở quê. Mùa lạnh cũng là mùa nông nhàn nên sinh ra chuyện cờ bạc, nhất là những đêm tối trời mưa gió. Rứa là cứ nửa đêm, ôn Tâm cầm đèn pin, một bên là mấy chục gói mì tôm, mấy chục cái trứng lộn, bên kia là mấy phích nước nóng. Nhà mô xây sòng thì ôn vô thè thẹ, phục vụ cho bà con xong lại qua sòng bài khác. Đó là nghề độc quyền của ôn Tâm, dễ kiếm tiền nhưng mấy ai làm được…