Di sản của Hoàng đế Lê Lợi^*

Cuối tháng 02 năm 2019, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-Un đã có cuộc gặp tại Hà Nội để thảo luận về việc giải trừ quân bị và thiết lập hòa bình giữa hai nước. Trong suốt hai ngày căng thẳng, giới truyền thông trên toàn thế giới đều tập trung vào cuộc họp cấp cao mà kết quả của nó được kỳ vọng là sẽ định hình địa - chính trị trong nhiều thập kỷ. Tuy kết quả không được như mong muốn, nhưng nhờ cuộc họp này mà Hà Nội đã có được một vị thế mới trên toàn cầu.

Tất nhiên, thế giới đã biết về Hà Nội. Hàng triệu du khách ghé thăm thành phố mỗi năm để tận hưởng sức sống và sự quyến rũ của nó. Đời sống vỉa hè, ẩm thực hấp dẫn, những tòa nhà thanh lịch kiểu Pháp, những hồ nước xinh đẹp… là thỏi nam châm thu hút mọi người từ khắp nơi trên thế giới. Và rất nhiều người trong số các du khách đến thăm đã phải lòng thành phố, bao gồm cả tôi! Tới Hà Nội lần đầu tiên cách đây hai thập kỷ, sau đó tôi đã sống ở đây tám năm khi là Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, và tôi vẫn tiếp tục trở lại Hà Nội bất cứ khi nào có thể. Sau hai mươi năm, không nghi ngờ gì nữa, tôi vẫn yêu Nàng trọn vẹn.

Tuy nhiên, trong suốt nhiều thập kỷ, Hà Nội đã bị cô lập với thế giới. Có rất ít đại sứ quán, hầu như không có du khách, không tham gia các cuộc tranh luận quốc tế và người dân cũng rất ít cơ hội ra nước ngoài. Chỉ đến thời kỳ Đổi mới, thành phố mới bắt đầu mở cửa. Một trong những nguyên tắc chỉ đạo của giai đoạn Đổi mới là biến Việt Nam trở thành bè bạn với tất cả các quốc gia. Thật ấn tượng khi Tổng thống Trump, cũng như hai vị cựu tổng thống Mỹ Clinton và Obama, đều đã được Hà Nội chào đón như những người bạn đến từ một đất nước mà họ tôn trọng và ngưỡng mộ.

Kể từ thời Đổi mới thì tầm vóc của Hà Nội với vai trò là nơi tổ chức các cuộc họp quốc tế cấp cao đã dần phát triển ổn định. Những năm gần đây, thành phố đã chủ trì các sự kiện lớn của ASEAN, Hội nghị Á-Âu, hay Diễn đàn Kinh tế thế giới.

Một cột mốc quan trọng trong tiến trình này là việc chính phủ Việt Nam cùng với Ngân hàng Thế giới đã tổ chức các cuộc họp Nhóm Tư vấn các nhà tài trợ. Vào cuối mỗi năm, đại diện các quốc gia và các tổ chức đa phương cung cấp viện trợ phát triển cho Việt Nam sẽ cùng nhau thảo luận về những tiến bộ đã đạt được cùng với những nhu cầu và thách thức.

Cuộc họp đầu tiên về Việt Nam của Nhóm Tư vấn đã được Ngân hàng Thế giới tổ chức tại Paris vào năm 1995. Nhưng quyết định tổ chức cuộc họp năm 1997 tại Hà Nội với đồng chủ trì là Chính phủ Việt Nam đã tạo ra một tiền lệ toàn cầu. Trước đó, các cuộc họp tương tự bàn về các nước đang phát triển khác luôn được tổ chức tại các nền kinh tế tiên tiến, thường là ở thủ đô của các cường quốc mà trước đây các nước này từng là thuộc địa. Nhưng trong những năm sau đó, tiền lệ ở Hà Nội đã trở thành thông lệ.

Tôi cảm thấy rất vinh dự khi có thể tham gia tất cả các cuộc họp của Nhóm Tư vấn cho Việt Nam khi tôi còn ở Hà Nội. Những cuộc họp này là cơ hội đặc biệt để thẳng thắn trao đổi thông tin và nêu ra ý kiến với các nhà lãnh đạo đất nước, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức xã hội dân sự. Chắc chắn rằng, việc sẵn lòng xem xét các quan điểm khác nhau và cùng nhau tìm ra những giải pháp tốt hơn chính là yếu tố quan trọng nhất cho thành công của bất kỳ cuộc họp nào.

Sự cởi mở này cũng là yếu tố khiến một thành phố trở nên hấp dẫn trong vai trò nước chủ nhà của các cuộc họp quốc tế cấp cao. Theo một cách nào đó, nhiều quốc gia kết nối với thế giới thông qua các đô thị cởi mở nhất của họ. New York ở Mỹ, Paris ở Pháp hay Thượng Hải ở Trung Quốc đã là những nhịp cầu nối quốc tế cho quốc gia của họ. Đây là những thành phố có hoạt động kinh doanh phát triển mạnh, nơi sự đổi mới được diễn ra, các ý tưởng được đưa ra tranh luận và các nghệ sĩ được sáng tạo… Cuộc gặp cấp cao giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Kim vào tháng 02 năm 2019 là một cột mốc quan trọng mới trên hành trình đưa Hà Nội trở thành một cầu nối toàn cầu.

Có vẻ như thật trớ trêu khi chứng kiến các quốc gia tới Hà Nội để tìm kiếm hòa bình, trong khi chính thành phố này đã từng phải chịu chiến tranh quá lâu dài. Gần 40 năm trước, một cuộc xung đột khốc liệt nổ ra ở biên giới phía Bắc và người ta đã sợ rằng nó có thể lan đến Thủ đô bất cứ lúc nào. Trước đó chưa đầy một thập kỷ, vào cuối năm 1972, Hà Nội phải hứng chịu những trận ném bom ác liệt trong suốt 12 ngày đêm. Và vào năm 1945, chiến dịch giải phóng thành phố đầy cam go của thành phố đã đánh dấu nền độc lập của Việt Nam.

Những con đường đẹp nhất của Hà Nội nhắc nhở chúng ta rằng đã phải mất nhiều thế kỷ để có thể có được hòa bình ngày nay. Phố Trần Hưng Đạo, nơi tôi sống trong suốt những năm tháng ở Hà Nội, được đặt tên theo vị tướng đánh bại quân xâm lược vào thế kỷ 13. Cách đó hai dãy phố là con phố tôn vinh lòng dũng cảm của Hai Bà Trưng, những người phụ nữ đã dũng cảm chiến đấu chống lại ách đô hộ của quân phương Bắc ở thế kỷ thứ nhất.

Bờ hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội

Nhưng hòa bình cũng là xu thế của Hà Nội. Ít ai có thể phủ nhận rằng hồ Hoàn Kiếm là linh hồn của thành phố này. Tại đây, vào năm 1428, một con rùa lớn nổi lên mặt hồ và đớp lấy thanh gươm báu trong tay Hoàng đế Lê Lợi, rồi mang theo nó chìm sâu xuống nước, để khiến nhà vua hiểu rằng: các trận chiến đã kết thúc. Một thời kỳ hòa bình và thịnh vượng dài lâu đang tiếp nối. Nếu truyền thuyết này xảy ra trong thời đại ngày nay, thanh gươm báu sẽ được thay thế bằng vũ khí hạt nhân. Và nếu chúng có thể biến mất như bảo kiếm của Hoàng đế Lê Lợi, cụ Rùa hẳn sẽ cảm thấy tự hào khi Hà Nội một lần nữa trở thành thành phố vì hòa bình.