Một khoảng sân Art Déco
ở trung tâm thành phố^*

Martin Rama, nguyên Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, đã viết thư kêu gọi Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Đức Chung.

Kính gửi: Ông Nguyễn Đức Chung

Tôi trân trọng gửi bức thư này để trao đổi với ông về vấn đề liên quan đến khu đất 22A Hai Bà Trưng, nơi sẽ được bàn giao vào ngày 01 tháng 12 cho Savina - Vingroup để xây dựng một trung tâm thương mại.

Tôi không phải là công dân Việt Nam, nhưng tôi yêu quý đất nước ông. Tôi đã có tám năm rất hạnh phúc khi sống và làm việc ở Hà Nội với vai trò là Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam. Tôi cảm thấy tự hào rằng trong suốt giai đoạn đó, tôi đã có thể hỗ trợ nhiều sáng kiến phát triển quan trọng của chính phủ Việt Nam. Tôi cũng cảm thấy may mắn vì tình bạn và sự tin tưởng mà người Việt Nam luôn luôn dành cho tôi. Những năm tháng đó đã củng cố niềm tin của tôi rằng Hà Nội là một thành phố thật đặc biệt với tiềm năng trở thành một trong những khu đô thị tốt nhất châu Á.

Có thể ông chưa biết: tôi đã cố gắng bày tỏ sự ngưỡng mộ của mình với thành phố trong cuốn sách Hanoi Promenade (Hà Nội, một chốn rong chơi), tác phẩm được giải thưởng Bùi Xuân Phái năm 2014.

Hôm nay, tôi viết thư này tới ông với tư cách là một người yêu Hà Nội, không phải với danh nghĩa là một chuyên gia của Ngân hàng Thế giới. Và tôi mạo muội viết thư tới ông bởi ấn tượng với những sáng kiến mà ông đã thực hiện cho thành phố. Tôi đã cảm thấy tâm đắc với thiết kế quy hoạch trồng một triệu cây xanh mới và xây dựng 25 công viên mới của ông, dự án đã giành giải thưởng Bùi Xuân Phái một cách xứng đáng vào năm 2016.

Tôi cũng rất khâm phục quyết định của ông trong việc bảo tồn làng nghề truyền thống Vạn Phúc và Bát Tràng. Và cũng giống như tất cả người dân Hà Nội, tôi rất vui mừng trước quyết định của ông nhằm đưa khu vực xung quanh hồ Hoàn Kiếm trở thành phố đi bộ vào những ngày cuối tuần.

Tất cả những điều này khiến tôi tin rằng ông sẽ dành thời gian để lắng nghe.

Khi gửi thư cho ông, tôi hoàn toàn ý thức được việc cần thiết hiện đại hóa khu vực xung quanh 22A Hai Bà Trưng. Chất lượng xây dựng trong khối nhà này đang rất kém, và với vị trí trung tâm của nó, khu đất có tiềm năng tạo ra giá trị thương mại lớn hơn nhiều so với hiện tại.

Mục đích của tôi không phải là nỗ lực để phản đối Savina - Vingroup tiến hành dự án đã được lên kế hoạch từ năm 2009. Dự án này cho chúng ta hình dung về một tổ hợp dịch vụ thương mại và văn hóa, bao gồm một nhà sách và văn phòng du lịch.

Đồng thời, tôi tin rằng dự án này có thể tạo thêm giá trị cho thành phố, cũng như đóng góp nhiều hơn cho sức sống kinh tế và văn hóa của Hà Nội, nếu như nó cũng bao gồm cả yếu tố cải tạo và bảo tồn.

Khu đất 22A Hai Bà Trưng, nơi có một khoảng sân vườn tuyệt đẹp, đã đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử của thành phố.

Với lan can theo phong cách Art Déco và quán cà phê ngoài trời, mảnh sân vườn này tựa như một ốc đảo thanh lịch và yên bình giữa một khu phố nhộn nhịp. Một cây cổ thụ tuyệt đẹp đã từng góp phần làm duyên cho cảnh quan nơi này. Mặc dù giờ đây gốc cây đã chết, nhưng chắc chắn nó có thể được thay thế bằng một cây mới trong chiến dịch trồng cây xanh của ông.

Khu vực này cũng là một phần không thể thiếu của lịch sử thành phố. Các tòa nhà xung quanh khoảng sân vườn đã từng là trụ sở của Vụ Bảo tồn Bảo tàng. Di sản văn hóa phong phú của Việt Nam trong những năm sau Độc lập được bảo tồn thành công chính là nhờ Vụ này, cùng với sự hỗ trợ của nhiều chuyên gia quốc tế (chủ yếu từ khối Xô viết), những người đã giúp phát triển năng lực và chuyên môn của các nhà bảo tồn Việt Nam. Sau đó, nơi đây trở thành địa điểm của khách sạn Văn Nghệ Sĩ, nhà khách của Bộ Văn hóa. Nhiều trí thức hàng đầu Việt Nam đã từng sống một thời gian dài ở đây.

Gần đây hơn, trong ít nhất 14 năm qua, khoảng sân vườn này đã trở thành địa điểm của rạp chiếu phim Hanoi Cinémathèque. Là một tổ chức phi lợi nhuận được điều hành bởi Gerald Herman, một công dân Mỹ, Hanoi Cinémathèque đã trở thành một điểm sáng trong đời sống văn hóa của Hà Nội. Đó là nơi mà chúng ta có thể được xem những bộ phim tuyệt vời nhất từ khắp mọi nơi trên thế giới. Đó cũng là nơi chúng ta có thể thưởng thức bộ phim Bao giờ cho đến tháng Mười, một tác phẩm kinh điển của điện ảnh Việt Nam; hay bộ phim rất Hà Nội và vô cùng tinh tế Mùa hè chiều thẳng đứng. Và đó là nơi chúng ta có thể giao lưu với Phùng Thị Lệ Lý, nhân vật ngoài đời thật trong bộ phim Trời và Đất của Oliver Stone.

Việc xây dựng và vận hành một trung tâm văn hóa khó hơn rất nhiều so với việc xây dựng và vận hành một trung tâm mua sắm.

Nhưng cả hai đều có đóng góp quan trọng tương đương vào sự sống động của thành phố. Một thành phố muốn thu hút được tài năng từ khắp nơi trên thế giới rất cần một nơi (thậm chí là nhiều nơi!) như khoảng sân vườn này… và thành phố sẽ trông giống như một tỉnh lẻ nếu lựa chọn xóa bỏ nó.

Những người làm trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao, từ phần mềm đến tài chính, từ các trường đại học đến truyền thông, đều bị hấp dẫn bởi những thành phố năng động và sống động, với những địa điểm ấm cúng như khoảng sân vườn ở 22A Hai Bà Trưng, và với những trung tâm văn hóa như rạp Cinémathèque.

Một vài trong số những thành phố hấp dẫn nhất trên thế giới đã làm rất tốt việc kết hợp giữa bảo tồn và phát triển, bằng cách thúc đẩy song song lợi nhuận kinh doanh và sự sôi động về văn hóa.

Từ quảng trường Covent Garden của London tới quảng trường Ghirardelli của San Francisco, các trung tâm mua sắm lớn vẫn duy trì kiến trúc cổ trong khi vẫn cung cấp dịch vụ bán lẻ hiện đại. Và tất cả các cửa hiệu đều phát đạt hơn vì chúng dường như tao nhã và tinh tế hơn các cửa hiệu ở một trung tâm thương mại “thông thường”.

Paris vẫn hối tiếc về quyết định phá bỏ Les Halles, những kho hàng của chợ bán buôn đồ cổ, thay vào đó là một trung tâm mua sắm thiếu bản sắc. Ba mươi năm sau, Paris hiện vẫn đang nỗ lực để sửa chữa quyết định sai lầm này.

Tại Hà Nội, chúng ta có một cơ hội tuyệt vời để bảo tồn khoảng sân vườn tại 22A phố Hai Bà Trưng như một phần tinh tế nhất (và có thể là đắt giá nhất) của trung tâm mua sắm Savina - Vingroup. Thông qua bức thư, tôi muốn đề xuất ông xem xét phương án này.

Là một chuyên gia kinh tế, tôi hoàn toàn hiểu rằng trong nền kinh tế thị trường, các hợp đồng cần phải được tôn trọng. Và Savina - Vingroup đã chờ đợi nhiều năm để thực hiện dự án này. Nhưng tôi tin rằng dự án Savina - Vingroup có thể thu được lợi nhuận thậm chí còn cao hơn nếu nó trở thành công trình điểm nhấn đáng tự hào của một Hà Nội đang ngày càng trở nên tinh tế.

Qua bức thư này, tôi trân trọng kiến nghị ông tạm hoãn việc phá bỏ khu sân vườn tại 22A Hai Bà Trưng cho đến khi phương án nâng cấp nhạy cảm với văn hóa hơn được cân nhắc một cách đầy đủ. Tôi hiểu rằng sau khi được các chuyên gia phân tích kỹ lưỡng, phương án sửa chữa và nâng cấp khoảng sân vườn này có thể bị loại bỏ. Nhưng sẽ là một tổn thất cho thành phố nếu tiếp tục thực hiện dự án như hiện nay mà không cân nhắc phương án này một cách thấu đáo.

Là một người yêu mến Hà Nội và mong muốn nhìn thấy thành phố lớn mạnh về kinh tế, xã hội, văn hóa, tôi xin cảm ơn ông vì sự quan tâm của ông dành cho bức thư này.

Trân trọng,
Martín Rama

Sân vườn Art Déco của Hanoi Cinémathèque