THIÊN SỬ CA BÙI CHU

Việc phá hủy tòa thánh đường cổ Bùi Chu vào đầu năm 2020 làm dấy lên làn sóng cảm xúc mạnh mẽ ở cả trong và ngoài nước. Một đại diện độc đáo của phong cách kiến trúc Baroque ở Việt Nam, công trình tráng lệ này là trụ sở của một trong những giáo phận Công giáo quan trọng nhất trong cả nước. Bao quanh bởi hàng trăm nhà thờ khác, đây là trái tim của một vùng đất, nơi mà các cộng đồng nơi đây đã phải chịu nhiều thiệt hại trong cuộc đấu tranh giành lại độc lập đầy cam go.

Trớ trêu thay, mất mát đau thương này không phải do chính quyền mở rộng đường, hay do chủ đầu tư phát triển dự án bất động sản. Quyết định phá bỏ nhà thờ cổ Bùi Chu được chính Giáo hội Công giáo đưa ra. Mục đích là để thay thế bằng một công trình lớn hơn, chứa được nhiều giáo dân hơn vào thời điểm mà tín ngưỡng và tâm linh ngày càng phát triển ở vùng Đông Bắc Việt Nam.

Các bài viết trong chương này đề cập đến chiến dịch mà tôi thực hiện trong suốt 15 tháng, trước hết là để cảnh báo về việc nhà thờ cổ Bùi Chu sắp bị phá dỡ, sau đó là để đề xuất một phương án thay thế cho phép giữ nguyên vẹn nhà thờ cổ, đồng thời xây dựng một nhà thờ lớn hơn bên cạnh đó.

Tôi thực sự biết ơn các cha xứ ở Bùi Chu đã lịch sự đón tiếp tôi một vài lần và trao đổi quan điểm với tôi, bất chấp áp lực to lớn từ cộng đồng mà chiến dịch bảo tồn di sản đã gây ra cho họ. Tôi cũng biết ơn một số lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam, những người đã lắng nghe và cảm thông với những băn khoăn của tôi. Nhưng nhà thờ cổ Bùi Chu thuộc Giáo hội Công giáo và vì thế, điều dễ hiểu là chính quyền không muốn can thiệp.

Thời điểm đó, giới truyền thông trong nước chấp nhận thực tế rằng có nỗ lực thêm nữa cũng sẽ vô ích, và đáng buồn thay, họ chỉ biết im lặng. Nhưng việc phá hủy một công trình đẹp đầy ý nghĩa như vậy là điều không thể hiểu nổi đối với phương Tây, đến mức cả các hãng truyền thông quốc tế uy tín như The New York Times ở Mỹ, Le Figaro ở Pháp, và La Vanguardia ở Tây Ban Nha cũng phải đưa tin.…

Ở một khía cạnh nào đó, nhà thờ cổ Bùi Chu trở thành liệt sĩ trong hành trình lâu dài xây dựng ý thức xã hội về bảo tồn di sản ở Việt Nam. Tôi chỉ có thể mong rằng cái chết bi thảm của Cô ấy sẽ khiến cho giá trị văn hóa và lịch sử của hàng trăm nhà thờ khác vùng Đông Bắc Việt Nam được chú ý.