— 1 —
Lòng tự trọng
Chúng ta tự đặt mình ở một cấp độ nào đấy, và chúng ta té ngã liên miên khỏi những vị trí đó. Những cú ngã này khiến chúng ta tủi hổ và lòng tự trọng là căn nguyên cho trạng thái đó. Ta cần chú tâm vào chính lòng tự trọng thay vì những cú ngã hay sự thất bại. Nếu như không bước lên một chiếc bục nào thì làm sao ta rơi ngã từ đó được?
- 2 -
Điều bạn là
Tại sao bạn lại tự đặt mình lên chiếc bệ của lòng tự trọng, nhân phẩm, lý tưởng, và tương tự thế? Nếu bạn hiểu được điều này thì sự tủi hổ trong quá khứ sẽ hoàn toàn chấm dứt. Bạn sẽ là chính bạn mà không cần đến bệ đỡ; nếu không còn đó chiếc bệ đỡ cùng với tầm cao khiến cho bạn phải nhìn xuống hay ngước lên thì bạn sẽ là chính điều bạn luôn trốn tránh. Chính việc tránh né điều bạn là đã mang đến tình trạng hỗn loạn và sự đối kháng, nỗi tủi hổ và lòng oán giận. Bạn không cần phải trình bày với tôi hay với ai khác, mà hãy tự nhận biết về chính mình; dù thực sự bạn ra sao và bạn có thỏa mãn với chính mình hay không. Hãy sống với nó mà đừng bào chữa hay kháng cự, hãy sống với nó mà đừng định danh. Hãy sống với nó và đừng sợ hãi gì cả, vì nỗi sợ sẽ làm mất đi khả năng đồng cảm.
- 3 -
Tham vọng làm lu mờ sự sáng suốt
“Thưa ông, chức năng của suy nghĩ trong đời sống thường ngày là gì?”
Suy nghĩ giúp bạn sử dụng lý trí một cách rõ ràng, khách quan, hiệu quả, xác đáng; thế nhưng bạn không thể suy tưởng một cách xác đáng, rõ ràng, hiệu quả trong tình cảnh bị trói buộc vào những niềm tin cá nhân hão huyền, phù phiếm với khao khát thành công và ham muốn thỏa mãn riêng mình.
- 4 -
Tham vọng là sợ hãi
Lòng tham vọng đã làm gì với thế giới này? Rất ít người từng nghĩ về điều đó. Khi một ai đó đang đấu tranh để vượt trội hơn người khác, khi một ai đó đang cố gắng để đạt được điều gì đó trong cuộc sống, thì bạn nhìn thấy gì trong trái tim của họ? Nếu bạn có thể nhìn vào con tim mình, bạn sẽ nhận thấy khi bạn nung nấu lòng tham vọng và đấu tranh để trở thành một ai đó trong tâm tưởng hay trong thế giới này, thì bạn cũng phát hiện ra mầm mống của nỗi sợ hãi ở bên trong tâm hồn bạn. Người tham vọng nhất là người dễ sợ hãi nhất bởi anh ta sợ ngay chính con người mình. Anh ta cho rằng: “Nếu tôi là chính mình, thì tôi chẳng là ai cả. Do đó, tôi nhất định phải trở thành một ai đó, tôi phải trở thành một kỹ sư, một người thợ cơ khí, một vị quan tòa, một vị thẩm phán, hay trở thành bộ trưởng”.
- 5 -
Sự hứng thú có giống với tham vọng hay không?
“Nếu ai đó có tham vọng trở thành một kỹ sư, chẳng lẽ ta không thể hiểu điều đó có nghĩa là anh ta hứng thú với công việc kỹ sư hay sao?"
Có phải bạn muốn hỏi liệu việc hứng thú với điều gì đó cũng đồng nghĩa với tham vọng? Dù chúng ta gán cho tham vọng bất kỳ ý nghĩa nào, nhìn chung tham vọng là kết quả của nỗi sợ hãi. Giờ đây, nếu tôi vô tư như đứa trẻ hứng thú với việc trở thành một kỹ sư vì tôi yêu công việc đó, vì tôi muốn xây những ngôi nhà lộng lẫy nhất, vì tôi muốn tạo nên những hệ thống dẫn nước tuyệt nhất, vì tôi muốn thi công những con đường tốt nhất; điều đó có nghĩa là tôi yêu thích công việc ấy và vì vậy đó không phải là tham vọng, trong nó không tồn tại nỗi sợ nào cả.
Thế nên, tham vọng và sự hứng thú là hai điều tách biệt hẳn với nhau. Tôi hứng thú với việc vẽ tranh và tôi yêu công việc đó; tôi không có nhu cầu trở thành họa sĩ giỏi nhất hay nổi tiếng nhất, tôi chỉ đơn giản là yêu thích vẽ tranh. Bạn có thể vẽ tranh đẹp hơn tôi, nhưng tôi không so sánh bản thân mình với bạn. Tôi yêu từng khoảnh khắc khi mình được vẽ tranh; tự thân chuyện ấy là đủ đối với tôi rồi.
- 6 -
Làm điều bạn yêu
Khi bạn còn trẻ, vị trí xã hội chẳng hề quan trọng hơn việc đánh thức trí tuệ và khám phá tài năng của mình, từ đó bạn sẽ dễ dàng tìm thấy thiên hướng nghề nghiệp của riêng mình. Và, nếu bạn tìm ra nó, nếu đó là điều phù hợp cho bạn, bạn sẽ yêu quý nó suốt cả cuộc đời. Đồng hành cùng nó, bạn chẳng màng đến tham vọng, cạnh tranh, bạn không quan tâm đến chuyện vật lộn, chiến đấu với người khác để giành giật địa vị, tiếng tăm; và có lẽ cuối cùng thì bạn sẽ có khả năng dựng xây nên một thế giới mới, cái thế giới không còn tồn tại những thứ tàn tệ thuộc về thế hệ cũ – sự bạo lực, những cuộc chiến tranh, những mối bất hòa, những vị Thượng đế cách biệt, những nghi thức vô nghĩa. Ở một nơi như vậy, trách nhiệm của người nhà giáo và của bạn là cực kỳ quan trọng vì khi đó ta có thể tạo ra một thế giới mới, một nền văn hóa mới và một lối sống mới.
- 7 -
Nếu bạn yêu hoa, hãy trở thành người làm vườn
Điều đang diễn ra trên thế giới này là tất cả chúng ta chiến đấu chống lại nhau; ta so đo người này yếu kém, hèn mọn hơn người kia. Thế là chẳng còn chỗ cho tình yêu thương, sự quan tâm hay lo nghĩ cho nhau nữa. Mỗi người ham muốn trở thành một ai đó. Một nghị viên thì muốn trở thành một nghị trưởng, và một nghị trưởng thì muốn trở thành thủ tướng, và cứ thế mọi người mải miết chinh phục những nấc thang cao hơn trong đời mình. Đó là cuộc chiến không ngừng nghỉ, xã hội là một chiến trường nơi người này không ngừng tranh đấu chống lại kẻ kia, và sự tranh đấu này được gọi là lòng khát khao, tham vọng. Những người lớn xung quanh luôn khuyến khích bạn sống như vậy – bạn phải giàu tham vọng, bạn phải giành lấy địa vị, bạn phải cưới một người đàn ông hay một người đàn bà giàu có, bạn phải biết chọn bạn mà chơi. Thế hệ đi trước – những người ôm trong mình quá nhiều nỗi sợ hãi, những người đã chai sạn trong tâm hồn – luôn cố biến bạn trở thành người giống họ; và chính bạn cũng muốn trở nên giống họ vì sức mê hoặc quá lớn của những viễn cảnh họ bày ra cho bạn. Khi người thống lĩnh xuất hiện, tất cả bề tôi phải cúi chào...
Đó là lý do mà việc tìm ra thiên hướng nghề nghiệp của mình là hết sức quan trọng. Tìm được thiên hướng nghề nghiệp nghĩa là bạn tìm thấy một công việc mà bạn sẽ rất hứng thú để làm, bạn say sưa với nó một cách tự nhiên. Sau cùng thì đó chính là chức năng của giáo dục và của trường học: giúp bạn phát triển một cách độc lập, nhờ thế bạn không dung dưỡng tham vọng nào cả mà vẫn tìm ra thiên hướng nghề nghiệp cho mình. Một người đầy tham vọng có lẽ sẽ không bao giờ thấy được thiên hướng nghề nghiệp đích thực của mình.
Chẳng có chút tham vọng nào ở quyết tâm làm một việc gì đó sao cho thật phi thường, trọn vẹn, hài hòa với tư tưởng của bạn; đó không phải là tham vọng, và ở đó không có nỗi sợ hãi nào.
- 8 -
Sự so sánh dung dưỡng thói ganh đua, tham vọng
Chúng ta luôn so sánh mình với người khác. Nếu tôi trì độn thì tôi muốn trở nên thông minh hơn. Nếu tôi nông cạn thì tôi muốn trở nên sâu sắc hơn. Nếu tôi ngu dốt thì tôi muốn trở nên sáng suốt và hiểu biết nhiều hơn. Tôi luôn so sánh mình với người khác và lấy những gì họ có làm thước đo cho mình – xe hơi đẹp hơn, món ăn ngon hơn, nhà cửa tiện nghi hơn, thậm chí là một bộ não sắc sảo hơn. So sánh sẽ dung dưỡng sự xung đột; liệu bạn có hiểu được gì thông qua sự so sánh hay không? Khi bạn so sánh hai bức tranh, hai bản nhạc, hai buổi hoàng hôn, hai cái cây thì liệu bạn có cảm nhận được chúng hay không? Phải chăng người ta chỉ có thể thấu hiểu khi đừng so sánh gì hết?
Vậy thì liệu ta có thể sống mà không so sánh hoặc tự đánh giá mình qua những phép so sánh với người nào đó, với tư tưởng nào đó, hay với các vĩ nhân và khuôn mẫu điển hình hay là không? Bởi một khi bạn đặt mình lên bàn cân với điều “nên là” hoặc điều “đã luôn là” thì bạn không sao nhận thấy được điều đang là. Điều này vô cùng đơn giản, có lẽ vì thế mà bạn, với sự thông minh, ma mãnh của mình rất có khả năng sẽ bỏ lỡ nó. Chúng ta đang nghi ngại về sự tồn tại của mình trong thế giới này mà không có bất kỳ sự so sánh nào cả. Đừng vội kết luận là bạn không thể trong khi bạn vẫn chưa thử. Xin đừng nói rằng: “Tôi không thể làm thế, điều đó là bất khả thi vì mọi đặc điểm ở tôi đều phải được đem ra so sánh”. Hãy lưu ý điều này, nếu ở trong lớp học, một đứa bé bị so sánh với đứa bé khác khi giáo viên bảo rằng: “Con không thông minh như những bạn khác”, giáo viên ấy đã vô tình hủy hoại đứa bé bị mang ra so sánh. Toàn thể diễn trình so sánh này sẽ đeo bám đứa bé suốt cả cuộc đời.
- 9 -
Sự so sánh gây cản trở cho sự sáng suốt
Chúng ta cho rằng so sánh là cần thiết để thúc đẩy sự tiến độ, sự hiểu biết, sự phát triển trí năng. Tôi không nghĩ vậy. Khi bạn so sánh bức tranh này với bức tranh khác, bạn đang không thật sự chiêm ngưỡng cả hai bức tranh. Bạn hãy sống và đừng bao giờ so sánh mình với người khác ngay cả trong tâm tưởng; đừng so sánh mình với Rama và Sita , đừng soi chiếu mình vào kinh Gita , đừng cố gắng sống theo bất kỳ vị thánh thần hay bất kỳ lý tưởng nào. Nếu ta không so sánh với mọi đối tượng, ở mọi cấp độ thì tâm trí sẽ trở nên tự tại và sống động phi thường vì nó chỉ nhìn vào điều đang là mà thôi.
- 10 -
Thành công và thất bại
Chừng nào sự thành công còn là mục tiêu của chúng ta thì chừng ấy chúng ta vẫn chưa thể vượt qua nỗi sợ hãi, vì ham muốn thành công tất yếu sẽ dẫn đến trạng thái sợ thất bại. Đó là lý do vì sao chúng ta không nên dạy cho trẻ em sùng bái sự thành công. Hầu hết mọi người theo đuổi sự thành công dưới dạng này hay dạng khác, dù đó là trên sân quần vợt, trong thế giới kinh doanh, hay trong chính trường. Tất cả chúng ta đều muốn leo lên đỉnh thành công. Ham muốn này gây ra sự xung đột thường xuyên trong nội tâm ta và xung đột với những người bên cạnh; nó dẫn tới sự cạnh tranh, ganh ghét, thù địch và cuối cùng là chiến tranh.
Giống như các thế hệ tiền bối, thế hệ trẻ cũng tìm kiếm sự thành công và cảm giác an toàn; dẫu cho lúc đầu họ đầy tinh thần phản kháng, chẳng mấy chốc họ bắt đầu trở nên kính trọng và sợ phải từ chối xã hội. Các bức tường ham muốn bắt đầu vây hãm họ, họ nằm trong vòng kiềm tỏa và chấp nhận sự thống trị của uy quyền. Sự bất mãn của họ – ngọn đèn soi tỏ cho họ trên hành trình truy vấn, tìm kiếm và thấu hiểu – mỗi lúc một leo lét rồi lụi tàn, và thay vào đó là ước muốn có một công việc tốt hơn, cưới được người giàu có, có một sự nghiệp xán lạn, tất cả những thứ ấy đều là mong ước thủ đắc sự an toàn ngày càng chắc chắn hơn.
Không có sự khác biệt cơ bản nào giữa người già và người trẻ, vì cả hai đều là nô lệ cho những ham muốn và thỏa mãn của chính họ. Độ chín chắn không liên quan gì đến tuổi tác, nó đi cùng với sự hiểu biết. Tinh thần truy vấn một cách háo hức có lẽ dễ dàng nảy sinh hơn đối với người trẻ, vì những người già đã bị cuộc sống làm cho bầm dập, các cuộc xung đột đã làm họ kiệt sức, và cái chết dưới nhiều hình thức khác nhau đang chờ đợi họ. Điều này không có nghĩa là họ không còn đủ sức truy vấn có mục đích, chỉ là đối với họ, việc đó sẽ khó khăn hơn mà thôi.
Mặt khác, nhiều người trưởng thành về mặt tuổi tác lại thiếu chín chắn và khá ngây ngô, đây là nguyên nhân góp phần làm cho thế giới trở nên hỗn loạn và đau khổ...
Điều mà phần lớn mọi người theo đuổi chính là sự an toàn và thành công. Một tâm trí mãi bận tâm tìm kiếm sự an toàn, thèm khát sự thành công không phải là một tâm trí khôn ngoan, vì thế không thể hành động một cách toàn diện. Hành động toàn diện chỉ có thể xảy ra khi người ta ý thức về tình trạng bị định đặt của chính mình, cùng các thành kiến chủng tộc, dân tộc, chính trị và tôn giáo của mình; nghĩa là chỉ khi nào người ta nhận ra rằng các phương cách tồn tại của bản ngã mãi mãi tách biệt nhau.
- 11 -
Hãy sống thật sâu!
Cuộc sống là một nguồn nước sâu. Người ta có thể đến với nó với những cái xô nhỏ và chỉ múc được một ít nước, hoặc người ta có thể đến với nó với những cái thùng lớn, múc nhiều nước để sinh hoạt và dự trữ. Thời trẻ là quãng thời gian lý tưởng để người ta tìm tòi và trải nghiệm mọi thứ. Nhà trường nên giúp học sinh phát hiện ra những thiên hướng và trách nhiệm của mình, chứ không chỉ đơn thuần nhồi nhét các dữ kiện và kiến thức kỹ thuật vào đầu các em; nhà trường nên là mảnh đất để học sinh có thể trưởng thành một cách hạnh phúc, toàn diện và không có bóng dáng của nỗi sợ hãi.